Λίγο χιούμορ, παρακαλώ!

Ζούμε σε ταραγμένους καιρούς (και πότε άραγε… δεν ζούσαμε σε τέτοιους!). Ισχυρίζομαι όμως ότι δεν πρέπει να υποκύψουμε στην απαισιοδοξία και μεμψιμοιρία των καιρών. Η εικόνα της καθημερινότητας κατά βάθος ευχαριστεί ελάχιστους.

Ο «αγώνας για το αύριο» τις περισσότερες φορές απλά καταργεί το σήμερα. Αυτή η φαινομενικά κοινότοπη διαπίστωση συχνά παραμερίζεται από τη «λογική» ενός κάποιου καθήκοντος: προς τον εαυτό μας, την οικογένεια, «τους άλλους» γενικώς, η οποία τελικώς παρασύρει και μεταθέτει τις καθημερινές χαρές, για κάποιο απροσδιόριστο «αύριο».

Μέχρι τότε, τρέχουν τα στεγαστικά, οι δόσεις του τρίλιτρου, τα πάσης φύσεως dinner parties, και ασφαλώς ο life style προβληματισμός του τύπου «εσείς που θα πάτε φέτος τα Χριστούγεννα;». Μπορεί κάποιος να περνά όλη τη ζωή του κάνοντας άχαρες εργασίες, αρκεί να πειστεί ότι είναι προσοδοφόρες ώστε να ικανοποιηθούν οι επιδιώξεις του.

Το ποια εργασία χαρακτηρίζεται ως «άχαρη» είναι θέμα αισθητικής, με τη σημείωση ότι καμία διαστρέβλωση της αισθητικής δεν είναι πλέον πρωτότυπη.

Οι νέοι αντί να ζουν, σπαταλούν τον χρόνο και τη δημιουργικότητα τους για να κάνουν καριέρα. Αυτά ισχύουν και για τους νέους που βρίσκονται ακόμη στο σχολείο. «Καριέρα», εδώ, είναι ο βαθμός και η επιτυχία στα ΑΕΙ, η οποία εξάλλου ανήκει σε ολόκληρη την οικογένεια από την οποία και πηγάζει ως καθήκον. Αλλά ακόμα και στα μικρά σχολικά χρόνια, το «κουδούνι» ηχεί ως «λύτρωση» από κάτι που καταπιέζει χωρίς να δίνει χαρά.

Έτσι από μικροί μάθαμε πως ο κόπος δεν συνδέεται με τη χαρά και το γέλιο, αλλά με την επίτευξη «στόχων», είτε πρόκειται για βαθμολογία στο σχολείο, είτε για το «πιάσιμο του πλάνου» πωλήσεων στην εταιρία. Μάθαμε πως άλλο πράγμα ο κόπος, και άλλο το λεγόμενο «fun» το οποίο ενίοτε έχει το σύνορο του στην εκτόνωση άνευ σκοπού και ουσίας.
Το σύστημα της παράνοιας αυτού του είδους δεν μπορεί να ισορροπήσει χωρίς την υποκρισία. Οι δάσκαλοι προσποιούνται ότι διδάσκουν, οι μαθητές υποκρίνονται ότι μαθαίνουν,  οι δημοσιογράφοι μοχθούν για την «επικοινωνία», τα στελέχη υποκρίνονται ότι προάγουν την ανάπτυξη η οποία εξάλλου είναι και στο υποκριτικό σενάριο όσων υποδύονται τους κυβερνήτες και γενικώς όλοι προσπαθούν και δηλώνουν ότι είναι κάτι που κατά βάθος ξέρουν ότι δεν είναι. Και ασφαλώς όλοι ασκούμε «λειτούργημα»!
Δεν γνωρίζουμε αρκετά ώστε να προτείνουμε τι πρέπει να γίνει για να αλλάξει η κατάσταση, αλλά σίγουρα λείπει το χιούμορ. Χρειαζόμαστε χιούμορ και φαντασία στα εκπαιδευτικά προγράμματα, ώστε τα παιδιά στο σχολείο να κοπιάζουν από αγάπη.

Χιούμορ στη λειτουργία των σύγχρονων επιχειρήσεων ώστε να γελάμε με τους ανόητους επαγγελματικούς τίτλους που κουβαλάμε, αλλά και με το ανέκδοτο με τον βοσκό και τον σύμβουλο. Χιούμορ ώστε να γελάμε με όρους όπως «δωρεάν παιδεία», «αναβάθμιση» και «αξιοκρατία».

Γενικότερα χρειαζόμαστε χιούμορ στη λειτουργία μας ως πολίτες, ώστε να παραδεχόμαστε ότι κατά βάθος αυτή την συγκεκριμένη πολιτική κατάσταση την επιλέγουμε μόνο και μόνο γιατί ανάγει το εγώ μας σε σημείο αναφοράς, και να γελάμε με την ανοησία μας να πιστεύουμε ότι όντως είναι.

Δε γνωρίζουμε αν το χιούμορ ανοίγει το δρόμο προς τον κυνισμό, το στοχασμό, και τελικά τη δουλειά που πράγματι οδηγεί σε έναν «καλύτερο κόσμο».

Είναι όμως πιθανό, το χιούμορ να είναι κομμάτι της ατομικής και συλλογικής ψυχοθεραπείας που χρειαζόμαστε. Άλλωστε είναι σίγουρο ότι μας διασκεδάζει και μάλιστα δωρεάν.

*Ο Νίκος Μαρκάτος είναι Ομότιμος Καθηγητής ΕΜΠ, πρώην Πρόεδρος Σχολής Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ,  πρώην Πρύτανης ΕΜΠ (1991-97), Senior Visitor στο Department of Applied Mathematics & Theoretical Physics του Πανεπιστημίου Cambridge και Fellow του Selwyn College του Πανεπιστημίου Cambridge (2002 – 2003), Visiting Professor University of Surrey (2001-2010).