Το λεξικό της οικονομικής κρίσης

Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι τα τελευταία χρόνια (και το 2011)  για να παρακολουθήσει κάποιος τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο , θα πρέπει να ήταν γνώστης οικονομικών όρων.

Ειδικά στην Ελλάδα  λόγω της  βαθιάς οικονομικής κρίσης, ο πολίτης κλήθηκε βίαια και σε μικρό χρονικό διάστημα αν κατανοήσει δυσνόητους επιστημονικούς όρους.

Ας δούμε κάποιους από αυτούς:  

Α …όπως Αναδιάρθρωση :

Αναδιάρθρωση σημαίνει διαφοροποίηση είτε του κεφαλαίου δανεισμού, είτε του χρόνου αποπληρωμής, είτε του επιτοκίου, είτε συνδυασμού όλων αυτών. Η αναδιάρθρωση είναι ένα μέσο που χρησιμοποιούν οι δανειστές, για να μειώσουν το ρίσκο τους, διευκολύνοντας το δανειζόμενο στην αποπληρωμή. Υποχρέωση του δανειζόμενου, είναι πριν τη διαδικασία αυτή, να εξορθολογήσει την λειτουργία του, σαν εχέγγυο για την επιτυχία. Ακόμη ο δανειζόμενος υποχρεούται να δίνει περισσότερες εγγυήσεις, ότι το σχέδιο θα επιτύχει.

Β …όπως Βαθμολογία ομολόγων:

Πρόκειται για την αξιολόγηση της δανειοληπτικής αξιοπιστίας ενός φορέα (εταιρείας, δημόσιου οργανισμού, κυβέρνησης) που έχει εκδώσει ομολογιακούς τίτλους. Κρίνει δηλαδή το κατά πόσον ο δανειζόμενος (κράτος ή εταιρεία) είναι φερέγγυος και θα επιστρέψει τα χρήματα που δανείστηκε. Για παράδειγμα, ο πλέον ασφαλής είναι αυτός που παίρνει βαθμολογία «ΑΑΑ», αυτός που έχει «ΒΒΒ» είναι λιγότερο αξιόπιστος κ.λπ. Από τη βαθμολογία ενός οίκου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό το επιτόκιο που θα πληρώσει ο επενδυτής. Η δε αναβάθμιση ή υποβάθμιση από έναν οίκο επηρεάζει λίγο-πολύ και τη βαθμολογία των υπόλοιπων οίκων αξιολόγησης.

Γ …όπως “Γολγοθάς” φορολογούμενων:

Αν και δεν είναι φύση οικονομικός όρος θα μπορούσαμε να τον επικαλεστούμε καθώς χρησιμοποιήθηκε από τους υπαλλήλους και μισθωτούς που είδαν να επιβαρύνονται με συνεχείς φορολογικές επιδρομές  

Δ …όπως Διεθνείς οίκοι αξιολόγησης:

Είναι οι πρωταγωνιστές  της κερδοσκοπίας των αγορών με τις αξιολογήσεις και τις υποβαθμίσεις των υπερχρεωμένων κρατών και τραπεζών που κάνουν στην τρέχουσα συγκυρία. Ουσιαστικά πρόκειται για τα εξειδικευμένα πρακτορεία ή οργανισμούς (βασικά οι αμερικανικές Moody’s, Fitch και Standard & Poor’s) που εκτιμούν σε τακτά χρονικά διαστήματα την πιστοληπτική ικανότητα (δηλαδή το μέγιστο χρέος που μπορεί να αναλάβει κάποιος με ασφάλεια και πόσο κοντά βρίσκεται στο όριο αυτό) και την αξιοπιστία μιας μεγάλης επιχείρησης, τράπεζας, δημόσιου οργανισμού και κράτους. Η αξιοπιστία αυτή καθορίζεται από το ιστορικό του, τα περιουσιακά στοιχεία που κατέχει και την οικονομική του δραστηριότητα, όπως αυτή προκύπτει από τις υπάρχουσες λογιστικές καταστάσεις. Σήμερα οι οίκοι αυτοί κατηγορούνται ως βασικοί υπαίτιοι της χρηματοπιστωτικής κρίσης, λόγω προηγούμενων πλασματικών αξιολογήσεων.

Θεωρούνται δε επιδεκτικοί άμεσης μεταρρύθμισης, όχι μόνον γιατί δεν προέβλεψαν την κρίση με τις υψηλές πιστοληπτικές αξιολογήσεις τους στα διάφορα είδη τιτλοποιήσεων των εταιρειών και των τραπεζών, επιτρέποντας τη δημιουργία φούσκας, αλλά κυρίως γιατί πληρώνονται από τις επενδυτικές τράπεζες που εξέδιδαν και εκδίδουν τους τίτλους, με συνέπεια να υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων και μεροληψία.

Ε …όπως Ευρωομόλογο:

Το ευρωομόλογο είναι η λύση-σωσίβιο που έχει προταθεί από μερικές πλευρές για τις υπερχρεωμένες και οικονομικά αδύναμες χώρες της Ν. Ευρώπης, αλλά η οποία συναντά αντίσταση από τον ευρωπαϊκό Βορρά. Είναι ένα ομόλογο που θα καλύπτει όλες τις χώρες της ευρωζώνης. Δεν θα εκδίδεται από κάθε χώρα-μέλος ξεχωριστά με το ιδιαίτερο κόστος δανεισμού που τη χαρακτηρίζει. Με το ευρωομόλογο, όπως υποστηρίζουν οι θιασώτες του, ουσιαστικά εξισώνεται το κόστος δανεισμού για όλες τις χώρες-μέλη (αφού θεωρητικά θα έχει την εγγύηση ισχυρών κρατών όπως η Γερμανία). Αυτό αποτρέπει τις κερδοσκοπικές επιθέσεις στις πλέον αδύνατες χώρες. Οι αντιρρησίες – γερμανοί κυρίως – υποστηρίζουν ότι αυτό σημαίνει πως θα αυξηθεί το κόστος δανεισμού για τις ισχυρές χώρες-μέλη και θα απαλλάξει τις ασθενείς χώρες-μέλη από την υποχρέωση να νοικοκυρέψουν τα δημόσια οικονομικά, γεγονός που θα ακυρώσει στην πράξη το Σύμφωνο Σταθερότητας, αφαιρώντας συγχρόνως από την αναπτυξιακή δυναμική των ισχυρότερων χωρών-μελών.

Ζ …όπως Ζημία :

Ζημία προκλήθηκε στους εστιάτορες η αύξηση του ΦΠΑ στο 23%

Η …όπως  Ήπια αναδιάρθρωση:

Όταν οι δανειστές συμμετέχουν εθελοντικά  στη μείωση του κεφαλαίου δανεισμού τους

Θ …όπως Θωράκιση οικονομίας :

Η λήψη μέτρων  για ανάπτυξη που θα δημιουργήσουν μεγαλύτερα έσοδα από τα έξοδα, ενός κράτους ή μιας επιχείρησης.

Ι …όπως Ιδιωτικοποιήσεις:

Η πώληση κρατικών επιχειρήσεων σε ιδιώτες

Κ …όπως Κερδοσκοπία

Η κερδοσκοπία αποτελεί έναν ενίοτε θανατηφόρο ιό στη λειτουργία των αγορών και των οικονομιών. Σήμερα, δε, είναι ο ένας από τους δύο βασικούς λόγους της κάθετης αύξησης του κόστους δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου (ο άλλος είναι φυσικά η δεινή δημοσιονομική και οικονομική μας κατάσταση) αλλά και άλλων υπερχρεωμένων οικονομιών. Κερδοσκοπία υπάρχει σε όλες τις αγορές πέραν των κρατικών ομολόγων. Ανθίζει όταν το χρήμα που κυκλοφορεί αυξάνει με δυσανάλογα υψηλούς ρυθμούς συγκριτικά με την παραγωγή, καθώς επίσης όταν αδρανούν οι κεντρικοί έλεγχοι στη λειτουργία των αγορών. Η σημερινή εποχή ενδείκνυται για κερδοσκοπία, καθώς οι κρατικές και νομισματικές αρχές των μεγάλων χωρών έχουν ρίξει τεράστιες ποσότητες χρήματος στις αγορές για τη διάσωση προβληματικών τραπεζών και την έξοδο των οικονομιών τους από την ύφεση. Η κερδοσκοπία ουσιαστικά αναφέρεται στην ανάληψη από έναν επενδυτή αυξημένων κινδύνων, με αντιστάθμισμα την προσδοκία αποκόμισης μεγάλων κερδών σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Λ …όπως Ληξιπρόθεσμα χρέη:

Οφειλές που δεν εξοφλήθηκαν την ημερομηνία που συμφώνησαν από κοινού δανειστής και οφειλέτης.

Μ …όπως Μνημόνιο:

Έγγραφο που καταγράφει τα σημεία συμφωνίας και τις υποχρεώσεις των δύο πλευρών, που το έχουν υπογράψει. Στη διπλωματική πρακτική τέτοιου είδους κείμενα υπογράφονται σχεδόν καθημερινά, με αρχικό στόχο να διερευνηθούν οι δυνατότητες οριστικής συμφωνίας ή να διευθετηθούν διαφορές, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι δεσμευτικό.

Ν …όπως Νομισματική Ένωση:

Το ευρώ εισήχθη τον Ιανουάριο 1999 και έγινε το νέο νόμισμα 11 κρατών μελών αντικαθιστώντας τα εθνικά νομίσματα, όπως το γερμανικό μάρκο και το γαλλικό φράγκο, σε δύο στάδια. Στην αρχή καθιερώθηκε ως εικονικό νόμισμα για μέσα πληρωμής πλην των μετρητών και για λογιστικούς σκοπούς, ενώ τα εθνικά νομίσματα εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται για πληρωμές με μετρητά και να θεωρούνται ως υπομονάδες του ευρώ, και την 1η Ιανουαρίου 2002 κυκλοφόρησε σε χαρτονομίσματα και κέρματα.

Ξ …όπως “Ξέπλυμα μαύρου χρήματος”

Χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε οικονομική συναλλαγή που γίνεται με διάθεση μαύρου χρήματος, επί νόμιμης πράξης που επιφέρει οικονομικό αγαθό το οποίο στη συνέχεια δεν αποκρύπτεται, μεταβαλλόμενο έτσι σε καθαρό χρήμα. Απλούστερα παραδείγματα είναι η κατάθεση μαύρου χρήματος σε τράπεζα και στην συνέχεια η ανάληψη για κάλυψη οικονομικών αναγκών, ή η απ΄ ευθείας αγορά μετοχών από χρηματιστήριο, κ.ά.

Ο …όπως Ομόλογο

Πρόκειται για το πλέον αξιόπιστο χρεόγραφο το οποίο χρησιμεύει στον εκδότη του για τη συγκέντρωση δανεικών από το επενδυτικό κοινό. Γι’ αυτό ομόλογα εκδίδουν μόνον μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες, δημόσιοι οργανισμοί και κυβερνήσεις, η δε αγορά τους είναι η μεγαλύτερη παγκοσμίως. Ένα τυπικό ομόλογο αποκτάται από έναν επενδυτή που καταβάλλει την ονομαστική του αξία και εισπράττει περιοδικά το κουπόνι (τόκος). Στη λήξη του ομολόγου παίρνει πίσω και το κεφάλαιο που έδωσε. Υπάρχουν πολλές παραλλαγές ομολόγων, πολλά δεν πληρώνουν τοκομερίδια αλλά πωλούνται με έκπτωση από την ονομαστική τους αξία κ.λπ.

Κάθε ομόλογο όταν εκδίδεται έχει μια ονομαστική τιμή (π.χ. 100), που αντιπροσωπεύει τα χρήματα που πήρε ο δανειζόμενος, ενώ το κουπόνι (π.χ. 5%) τον τόκο που θα εισπράττει ο δανειστής. Από τη στιγμή που βγαίνει στη δευτερογενή αγορά, για να ρευστοποιηθεί πριν τη λήξη του η τιμή ανεβαίνει ή κατεβαίνει. Αυτό σημαίνει ότι μεταβάλλεται και η απόδοση για τον επενδυτή που θα το αγοράσει μετά την έκδοσή του. Έτσι, αν προστεθεί και ο τόκος (κουπόνι), η απόδοσή του είναι μεγαλύτερη από 5%. Γι’ αυτό όσο πέφτει η τιμή ανεβαίνει η απόδοση και το ανάποδο.

Π …όπως πλεόνασμα.

Οι χώρες που εξάγουν αγαθά και υπηρεσίες με μεγαλύτερη αξία από ό,τι τα αγαθά και οι υπηρεσίες που εισάγουν, εμφανίζουν εμπορικό πλεόνασμα

Ρ …όπως Ρευστότητα Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας

Όταν η κρίση ξέσπασε, οι τράπεζες σταμάτησαν να δανείζουν η μια την άλλη στην διατραπεζική αγορά, γιατί φοβούνταν ότι θα υπάρξουν πτωχεύσεις και θα χάσουν τα χρήματά τους. Γι’ αυτό παρενέβη η ΕΚΤ και άρχισε αυτή να δανείζει τις τράπεζες με χαμηλό επιτόκιο (1%) και εγγύηση κρατικά χρεόγραφα ή τιτλοποιημένα χρεόγραφα που έχουν πιστοληπτική διαβάθμιση κάποιου επιπέδου και πάνω.

Η ΕΚΤ δίνει επίσης ρευστότητα στις τράπεζες για διαστήματα μιας εβδομάδας, δύο εβδομάδων, ενός μηνός, τριών μηνών, 6 μηνών και μέχρι πρόσφατα 12 μηνών με την προσκόμιση ενέχυρου. Λόγω της κρίσης, η ΕΚΤ ικανοποιεί πλήρως τις απαιτήσεις των τραπεζών για ρευστότητα (δίνει δηλαδή όσα ζητούν) παίρνοντας ως ενέχυρα τίτλους που έχουν πιστοληπτική διαβάθμιση ΒΒΒ -ή καλύτερη. Καθώς όμως τον Μάρτιο του 2010 λήγει η προθεσμία άσκησης από  την ΕΚΤ παρόμοιας πολιτικής ποσοτικής επέκτασης ή χαλάρωσης (quantitative easing) οι διευκολύνσεις αυτές θα περιοριστούν. Αυτό είναι πρόβλημα για τις ελληνικές τράπεζες που έκαναν μεγάλη χρήση των διευκολύνσεων της ΕΚΤ και τώρα πρέπει να επιστρέψουν σταδιακά τα χρήματα που πήραν και να βγουν στις διεθνείς αγορές να δανειστούν.

Σ …όπως Spread (διαφορά επιτοκίων)

Η πιο συχνά αναφερόμενη λέξη της εποχής. Είναι η διαφορά μεταξύ της τιμής αγοράς και της τιμής πώλησης ενός νομίσματος ή η διαφορά μεταξύ του προσφερόμενου (για κατάθεση) και του ζητούμενου (για δανεισμό) επιτοκίου από μια τράπεζα. Όμως, στην τρέχουσα δημοσιονομική κρίση χρησιμοποιείται πρωτίστως για να δηλώσει τη διαφορά μεταξύ του επιτοκίου που πληρώνει για να δανειστεί μέσω ομολόγων το ελληνικό κράτος έναντι του επιτοκίου που πληρώνει το αντίστοιχο γερμανικό για τις δικές του εκδόσεις.

Το γερμανικό επιτόκιο δανεισμού θεωρείται σημείο αναφοράς και σύγκρισης για όλες τις λοιπές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που δανείζονται, λόγω της οικονομικής ισχύος και της κυρίαρχης θέσης που κατέχει η χώρα στην ευρωζώνη. Με το γερμανικό επιτόκιο λίγο-πολύ σταθερό, το ελληνικό έχει κυριολεκτικά απογειωθεί το τελευταίο δίμηνο, με συνέπεια το spread (διαφορά) να διπλασιαστεί από 150 σε 340 περίπου μονάδες βάσης (ή 3,4%). Το spread γνωρίζει σημαντικές ημερήσιες διακυμάνσεις, καθώς οι τιμές των ομολόγων τελούν υπό διαπραγμάτευση στις διεθνείς αγορές όπως και οι μετοχές. 

Τ …όπως Τρόικα:

Ο όρος προέρχεται από τη ρωσική λέξη, που σημαίνει το χειμερινό έλκηθρο το οποίο σέρνουν τρία άλογα. Χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίζει έναν φορέα ή μία ομάδα που αποτελείται από τρία συστατικά. Στην περίπτωσή μας, η τρόικα αποτελείται από εκπροσώπους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και της Κομισιόν (Ευρωπαϊκή Επιτροπή). Πρόκειται για τους τρεις επικυρίαρχους της χώρας, τους οποίους εγκατέστησε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και σε αγαστή συνεργασία (κυβέρνηση και τρόικα) προωθούν μέτρα που καταργούν εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, διαλύουν το κοινωνικό κράτος που είχε απομείνει και ισοπεδώνουν το βιοτικό επίπεδο του μέσου Έλληνα εργαζόμενου, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Έτσι, το κατά τα άλλα συμπαθέστατο και παραδοσιακό μεταφορικό μέσο της ρωσικής στέπας μετατράπηκε στο πιο αποτρόπαιο όργανο ξένων και εγχώριων οπαδών του άγριου καπιταλισμού, που ισοπεδώνει τη ζωή της συντριπτικής πλειονότητας των κατοίκων αυτής της χώρας.

Υ …όπως Ύφεση

Η κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας. Οικονομική ύφεση υπάρχει όταν η οικονομία, αντί να αναπτύσσεται, συρρικνώνεται στη διάρκεια του έτους, έχουμε δηλαδή μείωση του πραγματικού (αποπληθωρισμένου) ΑΕΠ. Να σημειωθεί πως στη διάρκεια της ύφεσης τα επιχειρηματικά έσοδα, τα κέρδη, οι αμοιβές, οι τιμές και η παραγωγικότητα μειώνονται, ενώ αυξάνεται η ανεργία. 

Φ …όπως Φοροδιαφυγή:

Αποτελεί σοβαρό έγκλημα – απάτη σε βάρος του κράτους. Γενικά αποκαλείται η καθ’ οποιονδήποτε τρόπο απόκρυψη φορολογητέας ύλης ενός φορολογούμενου φυσικού ή νομικού προσώπου από τις φορολογικές Αρχές.

Η φοροδιαφυγή εκτός από ποινικό αδίκημα που μπορεί να σημειωθεί κατά παράβαση ή καταστρατήγηση του φορολογικού νόμου, θεωρείται και έντονα αντικοινωνική συμπεριφορά δεδομένου ότι το συνολικό ποσό αυτής θα κληθεί τελικά να επωμισθεί, με πρόσθετα κυβερνητικά μέτρα, το σύνολο των φορολογουμένων.

Χ …όπως … Χρεοκοπία:

H κρατική χρεοκοπία, ή αλλιώς πτώχευση, ενός κράτους είναι ουσιαστικά η δεινή κατάσταση που μπορεί να περιέλθει μια χώρα όπου αδυνατεί να ανταποκριθεί στις οικονομικές της υποχρεώσεις, εσωτερικές και κυρίως εξωτερικές. Η κατάσταση αυτή δηλώνεται με επίσημη εξαγγελία της ίδιας της κυβέρνησης, με την οποία και καθιστά διεθνώς γνωστή την αδυναμία της αυτή, όπως π.χ. να πληρώσει τα ληξιπρόθεσμα χρέη της χώρας της (εξ ολοκλήρου, ενός μέρους ή των τόκων τους).

Η πτώχευση ενός κράτους αποτελεί αντικείμενο και του Διεθνούς Δικαίου λόγω των ειδικών σχέσεων που δημιουργεί με άλλα κράτη. Βέβαια με τη συνεργασία άλλων κρατών, διεθνών οργανισμών και περιφερειακών οικονομικών οργανώσεων μπορεί να επέλθει κάποια οικονομική στήριξη υπό την επίβλεψη διεθνούς οικονομικής επιτροπής προκειμένου ν΄ αποφευχθούν οι δυσμενέστερες των επιπτώσεων.

Ψ …όπως Ψαλίδι -κούρεμα(haircut) :

Είναι η αριθμητική μείωση του χρέους ενός κράτους η μιας επιχειρήσεις μέσω της υποτίμησης των ομολόγων που έχουν στην κατοχή τους οι δανειστές 

Ω …όπως”Ώρα μηδέν” για την οικονομία :

Πολλοί θεωρούν ότι αν η διαδικασία του PSI (Η διαδικασία ανταλλαγής των ελληνικών ομολόγων που κατέχουν οι ιδιώτες πιστωτές ), δεν εξελιχθεί ομαλά για τη χώρα μας , ο κίνδυνος χρεοκοπίας είναι αυξημένος.