Αθήνα 2030: Ποιο είναι το μέλλον των ΜΜΜ στην πρωτεύουσα

Η κυκλοφοριακή συμφόρηση, η αναμονή σε στάσεις λεωφορείων και μετρό και ο -αν όχι επικίνδυνος- υποβαθμισμένος στόλος και εξοπλισμός των μέσων μαζικής μεταφοράς επιβαρύνουν όχι μόνο το περιβάλλον αλλά και την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων -ντόπιων και τουριστών- καθημερινώς.

Μπορεί αυτό να αλλάξει;

Με το βλέμμα στραμμένο στο 2030, η ανάγκη για ένα σύγχρονο, βιώσιμο, ευέλικτο και πολυτροπικό σύστημα αστικών μετακινήσεων είναι πιο επιτακτική από ποτέ.

Στην προσπάθειά μας να δούμε ένα teaser από το μέλλον, απευθύναμε ορισμένες ερωτήσεις στον πολιτικό μηχανικό και πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων, Αθανάσιο Τσιάνο, για τις κρίσιμες παρεμβάσεις, τις τεχνολογικές εξελίξεις, τα εμπόδια και τις εναλλακτικές λύσεις που μπορούν να αλλάξουν το τοπίο μετακινήσεων στην Αθήνα.

1. Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι πιο κρίσιμες παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν, ώστε τα ΜΜΜ στην Αθήνα να γίνουν πιο ελκυστικά για τον πολίτη μέχρι το 2030 και να περιοριστεί η χρήση ΙΧ;

Πολλές είναι οι παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν. Ωστόσο ο προϋπολογισμός είναι περιορισμένος. Συνεπώς οποιαδήποτε παρέμβαση θα πρέπει να είναι πολύ καλά μελετημένη, να είναι αποτελεσματική και να δουλεύει συνεργατικά με τα υπόλοιπα συστήματα μεταφορών ή άλλα μέτρα που λαμβάνονται. Άρα θα πρέπει να έχουμε ξεκάθαρους στόχους και στρατηγική και επιστημονική τεκμηρίωση με βάση το κόστος / όφελος.

Σε κάθε περίπτωση ως κρίσιμες παρεμβάσεις κρίνονται η αξιοποίηση και βελτιστοποίηση της λειτουργίας των υφιστάμενων υποδομών, η συντήρησή τους, η ανανέωση και η αύξηση του στόλου (λεωφορεία -συρμοί κτλ), η εφαρμογή ευφυών συστημάτων που θα κάνουν πιο ανταγωνιστικά τα Μ.Μ.Μ., η δημιουργία σταθμών μετεπιβίβασης, η παροχή κινήτρων και αντικινήτρων για την χρήση των Μ.Μ.Μ., η αλλαγή του σημερινού δακτυλίου μονά – ζυγά,  η εφαρμογή και η επιτήρηση νέων λεωφορειολωρίδων, πράσινο κύμα για το TΡΑΜ, επέκταση ωραρίου Μ.Μ.Μ., κατάλληλη επικοινωνιακή πολιτική κ.α.

Έπειτα κρίσιμο αποτελούν τα μεγάλα έργα υποδομής όπως οι επεκτάσεις του Μετρό και του Προαστιακού. Εκεί θα πρέπει να εξεταστούν και εναλλακτικές χρηματοδοτικές λύσεις  με την συνεισφορά ιδιώτη ώστε να αποκτήσουμε πιο σύντομα ένα καλύτερο δίκτυο μέσων σταθερής τροχιάς.

2. Η επέκταση του μετρό και η είσοδος ηλεκτρικών λεωφορείων αποτελούν μέχρι στιγμής τις πρώτες παρεμβάσεις της πολιτείας για την αναβάθμιση των ΜΜΜ στην πρωτεύουσα. Θεωρείτε ότι απαιτείται αντίστοιχη αναβάθμιση ή ανασχεδιασμός και άλλων μέσων (πχ. ΗΣΑΠ, Τραμ); Ποιες άλλες αλλαγές ή βελτιώσεις θα ήταν αναγκαίες ώστε τα εν λόγω ΜΜΜ να γίνουν πιο λειτουργικά και αποδοτικά για τους πολίτες;

Τα όσα έχουν δρομολογηθεί έως τώρα, παρότι είναι κρίσιμα και πολύ σωστά γίνονται, δεν θα αλλάξουν τον χάρτη των μετακινήσεων σημαντικά. Χρειάζονται πολύ περισσότερα. Για παράδειγμα, δεν φτάνει να ανανεώσεις τον στόλο αλλά θα πρέπει να τον αυξήσεις και παράλληλα να τον κάνεις πιο παραγωγικό.

Όσο αφορά τα Μέσα σταθερής τροχιάς η κατάσταση δεν είναι καλή. Έχουμε μεγάλες συχνότητες στα δρομολόγια και δεν έχει καταφέρει η πολιτεία να δημιουργήσει συνθήκες εύκολης μετεπιβίβασης με άλλα μέσα , π.χ. με λεωφορείο, ΙΧ, ποδήλατο, ταξί.  Καλά καλά δεν έχουμε πεζοδρόμια ώστε να ευνοήσουμε την πεζή πρόσβαση προς τους σταθμούς Μετρό / ΗΣΑΠ/ Προαστιακού.

Ας μην ξεχνάμε ότι μία γραμμή Μετρό ισοδυναμεί κυκλοφοριακά με 4 αστικές λεωφόρους. Αύξηση της Συχνότητας σε 3 λεπτά στις Γραμμές 1,2,3  ισοδυναμεί με μια νέα λεωφόρο τριών λωρίδων μήκους 110 χλμ.

3. Υπάρχουν τεχνολογικές καινοτομίες που θα μπορούσαν να αλλάξουν την εμπειρία του επιβάτη; (πχ. έξυπνα εισιτήρια, εφαρμογές, real-time δεδομένα κ.λπ)

Ένα πολύ σημαντικό μέτρο που υλοποιήθηκε πρόσφατα είναι η πληρωμή με πιστωτική κάρτα εντός του λεωφορείου. Με βάση αυτό το σύστημα είναι εύκολο να υπάρξει και κατάλληλη τιμολογιακή πολιτική, που θα ευνοεί συγκεκριμένες ομάδες.  Συστήματα ευφυών μεταφορών που θα ευνοούν στον χρόνο μετακίνησης με Μ.Μ.Μ. είναι σημαντικά, όπως η δυναμική φωτεινή σηματοδότηση με προτεραιότητα στα λεωφορεία του ΟΑΣΑ.

Επίσης η εφαρμογή ευφυών συστημάτων μεταφορών στην επιτήρηση του δικτύου και στην εφαρμογή περιοριστικών μέτρων έναντι του ΙΧ είναι επίσης αναγκαία.

4. Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που, κατά την εμπειρία σας, κρατούν πίσω τον εκσυγχρονισμό των συγκοινωνιών στην Αθήνα;  

Περάσαμε μια οικονομική κρίση, η οποία πραγματικά είχε σημαντικές επιπτώσεις στα Μ.Μ.Μ. Από εκεί και πέρα μέτρα που λαμβάνονται για την Αττική είναι αποσπασματικά με σημαντικές καθυστερήσεις. Δεν υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός και ξεκάθαροι στόχοι. Αντίθετα υπάρχει πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων, γραφειοκρατικές διαδικασίες και έλλειμμα επιτελικού μηχανισμού που με επιστημονικό τρόπο θα συντονίζει και θα υλοποιεί δράσεις, μέτρα και έργα για την βελτίωση των μετακινήσεων στην Αττική.

Πάγια θέση του ΣΕΣ είναι η ίδρυση Μητροπολιτικού Φορέα Μεταφορών.  Για παράδειγμα τα τελευταία  6 χρόνια έχουν αλλάξει 5 υπουργοί Υποδομών και Μεταφορών, 5 Υφυπουργοί Μεταφορών, 4 Γενικοί Γραμματείς Μεταφορών, 3 Περιφερειάρχες Αττικής, 3 Δήμαρχοι Αθηναίων. Όλοι οι παραπάνω πιο στρατηγικό σχέδιο ακολουθούσαν?  Ποιος ήταν ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των φορέων? Ποιος ήταν ο μηχανισμός συντονισμού και υλοποίησης? Ποια επιστημονική ομάδα τους υποστήριζε?

Χρειάζεται θεσμική παρέμβαση και αναδιάρθρωση. Πιθανότατα η εμπειρία του αντιπροέδρου της κυβέρνησης κ. Χατζηδάκη σε τέτοιου είδους μεταρρυθμίσεις να βοηθήσει. Ο ΣΕΣ είναι εδώ για να υποστηρίξει οποιαδήποτε τέτοια προσπάθεια.

5. Πώς βλέπετε την ένταξη εναλλακτικών μορφών μετακίνησης (πχ. ποδήλατο, scooter, υπηρεσίες ride-sharing) στο σύστημα αστικών μετακινήσεων της Αθήνας μέχρι το 2030; Πιστεύετε ότι θα συμβάλει στην αποσυμφόρηση της κίνησης; Μπορούμε να ελπίζουμε σε κάποια πρώτα αποτελέσματα τα επόμενα χρόνια;

Ναι μπορεί να βοηθήσει αλλά ας είμαστε ρεαλιστές. Αφορά κυρίως σε μικρού μήκους διαδρομές ή συνδυαστικά με τα Μ.Μ.Μ ενισχύοντας τις πολυτροπικές μετακινήσεις. Για παράδειγμα η ένταξη τους σε ζώνες περιορισμού της μηχανοκίνητης κυκλοφορίας θα είναι σημαντική. Ωστόσο τα Μ.Μ.Μ διεθνώς είναι η βασική λύση.

Δεδομένου ότι αναμένουμε ακόμα μεγαλύτερη κυκλοφοριακή συμφόρηση στο μέλλον, η πολιτεία θα πρέπει να δράσει καθοριστικά και αποτελεσματικά.

Όπως γίνεται αντιληπτό, το μέλλον των μετακινήσεων στην Αθήνα εξαρτάται από τη διάθεση να πάρουμε τολμηρές αποφάσεις, να συντονίσουμε στρατηγικές και να αγκαλιάσουμε νέες τεχνολογίες και λύσεις. 

Αν και η ενίσχυση του δικτύου των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς παραμένει ακρογωνιαίος λίθος για τη μελλοντική αναβάθμιση της ποιότητας μετακίνησης στην πόλη, ο ρόλος των εναλλακτικών μέσων  – όπως το ποδήλατο, τα ηλεκτρικά πατίνια και οι υπηρεσίες ride-sharing – είναι εξίσου σημαντικός για να έχουμε μια καθημερινότητα λειτουργική, βιώσιμη και ευέλικτη.

Η εμπειρία άλλων μητροπόλεων δείχνει ότι όταν το παραδοσιακό συγκοινωνιακό σύστημα συνεργάζεται με καινοτόμες υπηρεσίες, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι θεαματικό. 

Για παράδειγμα:

1. Λονδίνο: Το Λονδίνο έχει ενσωματώσει επιτυχώς τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες ride-sharing, όπως η Uber, με το παραδοσιακό δίκτυο του μετρό και των λεωφορείων. Με την πλατφόρμα TfL (Transport for London), οι χρήστες μπορούν να συνδυάσουν διάφορους τρόπους μετακίνησης, από τα ΜΜΜ έως το ride-sharing και τα ποδήλατα. Αυτό έχει δημιουργήσει ένα πιο ευέλικτο και αποδοτικό σύστημα μετακινήσεων, μειώνοντας την ανάγκη για χρήση ΙΧ και ενισχύοντας τις βιώσιμες λύσεις.
2. Βερολίνο: Η γερμανική πρωτεύουσα είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πώς μπορούν να συνεργαστούν τα δημόσια ΜΜΜ με εναλλακτικές λύσεις μετακίνησης, όπως τα ηλεκτρικά πατίνια και τα ποδήλατα. Η πόλη παρέχει πρόσβαση σε μια σειρά από ηλεκτρονικές υπηρεσίες για ενοικίαση ποδηλάτων και πατινιών, ενώ οι πολίτες μπορούν να συνδυάσουν αυτές τις υπηρεσίες με το υπάρχον δίκτυο τρένων, λεωφορείων και τραμ. Αυτή η συνεργασία έχει διευκολύνει την καθημερινή μετακίνηση και έχει μειώσει το κυκλοφοριακό πρόβλημα.
3. Σιγκαπούρη: Στη Σιγκαπούρη έχει αναπτυχθεί ένα σύστημα «Mobility as a Service» (MaaS), το οποίο συνδυάζει τα παραδοσιακά ΜΜΜ με υπηρεσίες ride-sharing και ηλεκτρικά ποδήλατα, μέσω μιας ενιαίας πλατφόρμας. Οι πολίτες μπορούν να σχεδιάσουν και να πληρώσουν για τις διαδρομές τους μέσω μιας εφαρμογής, επιλέγοντας τον καλύτερο συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών μεταφορών. Το αποτέλεσμα είναι ένα έξυπνο, πιο αποτελεσματικό και βιώσιμο δίκτυο μετακινήσεων.

Η Αθήνα του 2030 μπορεί να γίνει μια πόλη με ανθρώπινους ρυθμούς και προσβάσιμες μετακινήσεις για όλους και όλες και να αντλήσει γνώση από τη διεθνή εμπειρία. Αρκεί να υπάρχει και η αντίστοιχη βούληση και διάθεση για ριζική συγκοινωνιολογική μεταρρύθμιση.