Ευλογιά προβάτων: Τρεις κίνδυνοι ante portas

Πολλαπλές απειλές γεννά η εξάπλωση της ζωονόσου της ευλογιάς των προβάτων, που εδώ και ένα χρόνο έχει παρουσιαστεί στη χώρα. Η πιο πρόσφατη επιζωοτία εμφανίστηκε στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 2024. Έως το τέλος Αυγούστου 2025 είχαν καταγραφεί 903 κρούσματα σε 1.148 εκτροφές, ενώ είχαν πραγματοποιηθεί 262.854 θανατώσεις αιγοπροβάτων. Ουσιαστικά ένα ποσοστό άνω του 5- 6% του ζωικού κεφαλαίου έχει οδηγηθεί σε σφαγή, από τις περιοχές, που η  ζωονόσος έχει εκδηλωθεί και δη τις περιοχές: Έβρος, Καβάλα, Λάρισα, Μαγνησία, Τρίκαλα, Ξάνθη, Χαλκιδική, Αιτωλοακαρνανία, Αχαΐα, Εύβοια, Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη, Ροδόπη, Φλώρινα, Φωκίδα και Κοζάνη.

Η μάχη του Σεπτεμβρίου

Στο μεταξύ με τους πολλαπλούς κινδύνους να είναι ante portas, o Σεπτέμβριος έχει χαρακτηριστεί ως σημείο καμπής για τις εξελίξεις, από το αρμόδιο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Έτσι, πριν λίγες μέρες ανέφερε ο υφυπουργός κ. Χρ. Κέλλας, ο Σεπτέμβριος είναι κρίσιμος μήνας, καθώς δεν υπάρχει γαλακτοφορία, είναι μειωμένες οι ανάγκες σε κρέας και οι μετακινήσεις των κοπαδιών είναι περιορισμένες.  Ουσιαστικά ο κ. Κέλλας έδωσε το στίγμα της εντατικοποίησης των προσπαθειών για την αντιμετώπιση της ευλογιάς με στόχο την ανάσχεση της εξάπλωσης.

Δηλαδή, αυτές τις μέρες κρίνεται το στοίχημα, εάν η ζωονόσος θα περιοριστεί και θα αντιμετωπιστεί ή τα “απόνερά” της, θα φέρουν ολέθρια αποτελέσματα, έτι πιο σοβαρά από τα τωρινά, σε τιμές, διαθεσιμότητα βασικών εξαγώγιμων προϊόντων, όπως η φέτα, αλλά και σε αφανισμό κτηνοτροφικών μονάδων κι ερήμωση περιοχών στην περιφέρεια.

Σχέδιο 10 ημερών

Πάντως, η κυβέρνηση έχει εκπονήσει ένα σχέδιο 10 ημερών με στόχο να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο. Όπως επισήμανε, χθες, ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας, σε συνεντεύξεις  του στα μέσα μαζικής ενημέρωσης μετά τη χθεσινή απόφαση -στη σύσκεψη με τους Περιφερειάρχες-  ενεργοποιήθηκε μια δεκαήμερη «άσκηση εφόδου» με την κινητοποίηση όλων των κτηνιατρικών υπηρεσιών του Υπουργείου. «Θα βρεθούμε σε κάθε περιοχή με τους κτηνιάτρους του Υπουργείου και των εποπτευόμενων φορέων. Στόχος μας είναι να ενισχύσουμε τα μέτρα βιοασφάλειας, δημιουργώντας επιπλέον σημεία απολύμανσης, ώστε να περιορίσουμε ουσιαστικά τον κίνδυνο περαιτέρω διάδοσης της νόσου», είπε.

Στόχος είναι η αποφυγή συνθηκών απομόνωσης κι “εγκλεισμού” μονάδων, απόφαση που θα έχει πολύ σημαντικές συνέπειες. «Θέλουμε να αποφύγουμε το lockdown. Το ξεκαθαρίζω αυτό προς κάθε κατεύθυνση. Αν προχωρήσουμε σε lockdown, θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες για την ελληνική κτηνοτροφία και τη γεωργία. Βρισκόμαστε αυτή την περίοδο στη συγκομιδή του καλαμποκιού, ενός βασικού προϊόντος του πρωτογενούς τομέα και καθοριστικού για την παραγωγή ζωοτροφών. Εάν διαταραχθεί αυτή η αλυσίδα, οι δυσκολίες θα είναι τεράστιες σε ολόκληρη την αγροδιατροφική οικονομία».

Τι σημαίνει lockdown;

Για να αποφευχθεί το lockdown, έχει υιοθετηθεί το Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για την εκρίζωση της νόσου. Σύμφωνα με αυτό, εφαρμόζονται μέτρα όπως η θανάτωση και η υγειονομική ταφή των ζώων στη μολυσμένη εκτροφή, η οριοθέτηση ζωνών, η απαγόρευση μετακίνησης αιγοπροβάτων και ζωοτροφών, καθώς και η ενημέρωση των κτηνοτρόφων για τα μέτρα βιοασφάλειας που πρέπει να τηρούν. Απαραίτητη θεωρείται η πιστή τήρηση των μέτρων για την επιτυχή εκρίζωση της νόσου.

Παράλληλα, οι Περιφερειακές Ενότητες με κρούσματα κηρύσσονται σε κατάσταση Ειδικής Κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας. Κινητοποιούνται κτηνίατροι και φορείς που εποπτεύονται από το ΥΠΑΑΤ, πραγματοποιείται συστηματική απολύμανση αγροτικών δρόμων, εφαρμόζονται έλεγχοι μετακινήσεων από την ΕΛ.ΑΣ., διεξάγεται επιδημιολογική έρευνα και δημιουργούνται σταθμοί απολύμανσης σε κομβικά σημεία του οδικού δικτύου. Τέλος, λειτουργεί ειδική Task Force για τον συντονισμό όλων των ενεργειών.

Χρόνια ζητήματα

Πάντως πολλοί κτηνοτροφικοί σύλλογοι, με αιχμή τις εξελίξεις “φωτογραφίζουν” την εδώ και χρόνια εγκατάλειψη του πρωτογενούς τομέα, ως βασική αιτία για το όλο πρόβλημα. Παραπέμπουν στην υποστελέχωση των υπηρεσιών, τις ελλείψεις στην υλικοτεχνική υποδομή, την απουσία ψηφιακών εργαλείων κι ”‘έξυπνων” μεθόδων στην ελεγκτική αλλά και παραγωγική διαδικασία, την συνακόλουθη αναποτελεσματική επιτήρηση των  κτηνοτροφικών μονάδων και των εισαγωγών, που έφερε ανεξέλεγκτες  μετακινήσεις ζωικού πληθυσμού. Παράλληλα στέκονται σε ζητήματα μη πλήρους εφαρμογής των μέτρων από κάποιους  κτηνοτρόφους και επαγγελματίες που συμμετέχουν  στο κύκλωμα π.χ  ζωεμπόρους, μεταφορείς γάλακτος, ζωοτροφών κτλ.

Δυσκολίες στη διαχείριση

Πάντως η συγκεκριμένη ζωονόσος έχει σημαντικές δυσκολίες. Όπως ανέφερε, χθες, ο κ. Τσιάρας υπάρχουν μεγάλες διαφορές στην πορεία της πανώλης και της ευλογιάς από το καλοκαίρι του 2024 μέχρι σήμερα, επισημαίνοντας τις βασικές διαφορές τους: «Ο ιός της πανώλης ζει έως 21 ημέρες, γεγονός που μας έδωσε τη δυνατότητα να εφαρμόσουμε περιορισμένα και χρονικά συγκεκριμένα μέτρα. Αντίθετα, ο ιός της ευλογιάς μπορεί να επιβιώσει έως και έξι μήνες, σε φυσικούς φορείς όπως το μαλλί του ζώου ή οι ζωοτροφές. Αυτό σημαίνει ότι η αντιμετώπιση δεν μπορεί να γίνει με τον ίδιο τρόπο».

Ο Υπουργός υπογράμμισε ότι η διαχείριση της κρίσης στηρίζεται στο Κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (687/2020). «Το Υπουργείο δίνει σαφείς οδηγίες – έχουμε αποστείλει επανειλημμένα έγγραφα και επιστολές σε όλες τις Περιφέρειες. Οι ΔΑΟΚ έχουν την ευθύνη της εφαρμογής των μέτρων. Και βέβαια, οι ίδιοι οι κτηνοτρόφοι πρέπει να καταλάβουν ότι δεν μπορούν να βάζουν σε κίνδυνο το ζωικό τους κεφάλαιο παραμελώντας τα μέτρα βιοασφάλειας», είπε.

Σε ό,τι αφορά στις αποζημιώσεις ο κ. Τσιάρας τόνισε πως η κυβέρνηση έχει σταθεί στο πλευρό των κτηνοτρόφων με ουσιαστική οικονομική στήριξη. «Δώσαμε αποζημιώσεις υψηλότερες από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα για τα θανατωθέντα ζώα. Προχωρήσαμε επίσης σε μέτρα για να καλύψουμε το κόστος των ζωοτροφών. Έχουμε βρει όλα τα εργαλεία που θα δώσουν την ευκαιρία στους κτηνοτρόφους να σταθούν όρθιοι και να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους», υπογράμμισε χαρακτηριστικά.

Δημογραφική ερήμωση

Ωστόσο σε σχέση με τις αποζημιώσεις, η κραυγή αγωνίας των κτηνοτρόφων είναι ηχηρή. Γίνεται, δηλαδή, λόγος για καθυστερήσεις στις πληρωμές, αλλά και ελλειμματική κάλυψη των ζημιών, καθώς αρχικά καλύπτουν το 60% των απωλειών, φτάνοντας μελλοντικά στο 80%. Όπως τονίζεται δεν προσφέρουν καμία άμεση ανακούφιση, καθώς μάλιστα, ένεκα της υφής της νόσους, ένας κτηνοτρόφος που βλέπει το κοπάδι του να αφανίζεται, για ένα χρόνο, στο ίδιο σημείο δεν μπορεί να στήσει και πάλι κάποια εγκατάσταση.  Προφανώς, θα αναζητήσει αλλού “μεροκάματο” κι έτσι πολλές περιοχές της χώρας, μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές θα δουν κι άλλη αιτία να τις οδηγεί σε ερήμωση. Κι αυτό μάλιστα σε ευαίσθητες, εθνικά, γεωγραφικές ζώνες, όπως ο ‘Εβρος, όπου πριν δύο χρόνια υπήρξε και η καταστροφική πυρκαγιά της Δαδιάς.

Τα εμβόλια και η φέτα

Ακόμη όμως και ο εμβολιασμός δεν αποτελεί λύση με βάση το ΥΠΑΑΤ παρά το ότι, με στοχευμένο τρόπο το ζητά ο Σύνδεσμος Ελληνικής Κτηνοτροφίας. Σε ερώτηση για τον εμβολιασμό, ο  Κώστας Τσιάρας, χθες, επανάλαβε ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. «Τα διαθέσιμα σκευάσματα προέρχονται από τρίτες χώρες, καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει εφαρμόσει εμβολιασμό και οι κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η ανοσία φτάνει μόλις στο 60% των ζώων που εμβολιάζονται. Αν προχωρούσαμε σε μια τόσο αβέβαιη επιλογή, θα θέταμε σε κίνδυνο ακόμη και τις εξαγωγές μας – και κυρίως το πιο σημαντικό προϊόν της κτηνοτροφίας μας, τη φέτα», σημείωσε χαρακτηριστικά.

Ακρίβεια

Είναι χαρακτηριστικό ότι τυχόν απειλή για την ελληνική ΠΟΠ φέτα, που εξάγεται μαζικά στο εξωτερικό αποφέροντας έσοδα άνω των 750 εκατ. ευρώ θα επέφερε μεγάλο κίνδυνο στο εισόδημα πολλών παραγωγών και μεταποιητικών επιχειρήσεων. Σημειώνεται ότι η φέτα παράγεται αποκλειστικά από γάλα από ελληνικά αιγοπρόβατα και τυχόν διαταραχή στην αλυσίδα θα πλήξει παράλληλα και τις τιμές με αλυσιδωτές ανατιμήσεις στην αγορά τροφίμων, σε κρέας και γαλακτοκομικά. σε μια συγκυρία δύσκολη  για την αγοραστική δύναμη των των καταναλωτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση εκτιμήσεις των εκπροσώπων του κλάδου, η μείωση στην παραγωγή γάλακτος για το 2025 προβλέπεται στο 10% με 15% και στο κρέας πάνω από 30%.

Γι’ αυτό. πριν από λίγες ημέρες,  στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έλαβε χώρα σύσκεψη με τη συμμετοχή του ΣΕΒΓΑΠ (Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων), καθώς ο σύνδεσμος τονίζει ότι «η ευλογιά των προβάτων απειλεί τη φέτα και την κτηνοτροφία».