Έρευνα aboutpeople: Η αυτοεικόνα των Ελλήνων – Ένας ψυχίατρος αναλύει

Σχολιάζοντας μια ακόμη ουσιαστική ποσοτική έρευνα της aboutpeople δεν μπορείς να μην εκπλαγείς, να μην ενθουσιαστείς αλλά και να μην προσπαθήσεις να απαντήσεις σε ερωτήματα δικά σου, που καλείσαι να εξωτερικεύσεις.

Προφανώς η εικόνα εαυτού κλίνει υπέρ των ερωτηθέντων και αυτό είναι το απόλυτα αναμενόμενο.

Έτσι σχεδόν σε όλα τα πεδία (ευφυΐα, ενημέρωση, ηθική, οδήγηση, χιούμορ) ένα σημαντικό ποσοστό πιστεύει ότι είναι πάνω από τον μέσο όρο.

Αυτή η διάχυτη αυτοεκτίμηση, ειδικά σε χαρακτηριστικά που είναι δύσκολα αντικειμενικά μετρήσιμα από τους ίδιους, αντανακλά πιθανούς αμυντικούς μηχανισμούς ενίσχυσης του Εγώ.

Το φαινόμενο της «ψευδούς ανωτερότητας» (illusory superiority) είναι διακριτό. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει και μια προσκόλληση στο Εγωϊκό Ιδεώδες, μια εσωτερικευμένη εικόνα αυξημένων ικανοτήτων που προστατεύει το άτομο από την επώδυνη επαφή με την πραγματικότητα ή με τα αισθήματα ανεπάρκειας.

Ωστόσο, και η κρίση και η συνέχισή της σε άλλα πεδία προφανώς έπαιξαν ρόλο. Το βλέπουμε συχνά σε κοινωνικά και οικονομικά πιεστικά περιβάλλοντα όπως η σύγχρονη Ελλάδα.

Σε πιο σωματικά ή ερωτικά ζητήματα, η αυτοπεποίθηση καταρρέει:

• Μόλις 16,6% πιστεύουν ότι είναι καλύτεροι εραστές.
• 15,8% λένε ότι γυμνάζονται περισσότερο από άλλους.
• 13,1% θεωρούν ότι έχουν περισσότερους φίλους.

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε μία ναρκισσιστική ενίσχυση που απαντά στην ασυνείδητη ντροπή μιας και δεν προσπαθούμε ή δεν τα καταφέρνουμε. Απαντούμε δηλαδή έτσι και προβάλλουμε μια χαμηλή εικόνα-επίδοση που αποζητά από τον άλλο επιβράβευση-βελτίωση της άτυπης βαθμολόγησης.

Στην απάντηση για το άγχος, το 35,5% δηλώνει ότι έχει περισσότερο από τον μέσο όρο. Εδώ περνάμε πιθανόν από την ναρκισσιστική υπερεκτίμηση, σε μια παραδοχή ευαλωτότητας.

Η ικανοποίηση της ένταξης σε μια εικόνα μέσου όρου και ήπιας δυσπροσαρμογής είναι και αυτήν εξόχως προστατευτική. Αποκρούει σειρά ευθυνών, πολλές φορές μάλιστα, πριν αυτές γεννηθούν. Πιθανόν μάλιστα συντονίζεται με μια συλλογική καταθλιπτική τονικότητα, απόρροια μακρόχρονων κοινωνικοπολιτικών δυσκολιών στην χώρα.

Δεν μπορούμε να μην δούμε επίσης μια έμφυλη διαφοροποίηση, που πιθανότατα έρχεται “από μακριά”. Οι άνδρες εμφανίζονται με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σε τομείς όπως η εξυπνάδα ή η οδήγηση, ενώ οι γυναίκες παρουσιάζονται πιο μετριοπαθείς, με, ίσως, περισσότερη συναισθηματική επαφή με την αλήθεια.

Η συγκεκριμένη έρευνα δεν αποτελεί απλώς μια ακόμα στατιστική καταγραφή, αλλά έναν Ελληνικό ψυχικό καθρέφτη, έστω και θαμπωμένο.

Εκεί συναντιούνται: Φαντασιώσεις ναρκισσιστικής υπεροχής, ανασφάλειες και απωθημένες ανάγκες, πολιτισμικές ενοχές και αρχέτυπα. Συνολικά, ένα προφίλ που αναλογεί σε μια κοινωνία με έμφαση στην ατομική υπεροχή, αλλά και ανομολόγητες ανασφάλειες.

Μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε ως μια ανάδυση του ευαίσθητου κοινωνικού ασυνειδήτου που προδίδει ότι το ανθρώπινο είδος έχει ένα βαθιά ηθικό κέντρο. Που ούτε το ίδιο δεν φαντάζεται.

*Ο Γιώργος Οικονόμου είναι ψυχίατρος