Η κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών επέστρεψε

Μετά τον βομβαρδισμό της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, ο φόβος του πυρηνικού πολέμου βασάνιζε τον κόσμο για δεκαετίες. Όταν πήγα στο πανεπιστήμιο τη δεκαετία του 1980, οι φοιτητές διαδήλωναν κατά της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων στην αεροπορική βάση Γκρίναμ Κόμον στη νότια Αγγλία. Τα παιδιά μου μεγάλωσαν σε μια διαφορετική ατμόσφαιρα.

Η απειλή του πυρηνικού πολέμου υποχώρησε μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου. Η Ρωσία και οι ΗΠΑ υιοθέτησαν τον έλεγχο των όπλων και το παγκόσμιο απόθεμα πυρηνικών όπλων μειώθηκε κατά περίπου 80%.

Αλλά τώρα η πυρηνική απειλή επέστρεψε με ορμή. Πίνοντας τσάι και κέικ με βετεράνους του στρατού, ο Βλαντιμίρ Πούτιν καυχήθηκε πρόσφατα για την επιτυχημένη δοκιμή ενός υποβρύχιου drone, ικανού να μεταφέρει πυρηνικό πύραυλο, «μοναδικού στον κόσμο».

Λίγο αργότερα, ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ότι αποφάσισε να ανανεώσει τις δοκιμές πυρηνικών όπλων στις ΗΠΑ – ενδεχομένως τερματίζοντας ένα μορατόριουμ που διαρκεί περισσότερα από 30 χρόνια.

Ήταν η ολοκληρωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, που επανέφερε την πυρηνική απειλή στο επίκεντρο της παγκόσμιας πολιτικής. Από την αρχή, ο Πούτιν χρησιμοποίησε την απειλή για τα πυρηνικά όπλα για να προειδοποιήσει τη Δύση. Οι απειλές του ελήφθησαν πολύ σοβαρά υπόψη.

Κάποια στιγμή στα τέλη του 2022, οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών εκτίμησαν ότι υπήρχε 50% πιθανότητα η Ρωσία να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα στο πεδίο της μάχης.

Αλλά ενώ ο Πούτιν βρίσκεται στο επίκεντρο της νέας πυρηνικής ιστορίας, υπάρχουν και άλλες απειλητικές δευτερεύουσες επιπλοκές. Από το 2020, η Κίνα έχει υπερδιπλασιάσει το απόθεμα πυρηνικών όπλων της σε περίπου 600 – και το οπλοστάσιό της φαίνεται ότι θα διπλασιαστεί ξανά την επόμενη δεκαετία. Το οπλοστάσιό της στο Πεκίνο καταγράφει την πιο εντυπωσιακή αύξηση. Αλλά και οι εννέα πυρηνικές δυνάμεις – από τη Βρετανία μέχρι τη Βόρεια Κορέα – εκσυγχρονίζουν και συχνά επεκτείνουν τα πυρηνικά τους οπλοστάσια. Εν τω μεταξύ, οι συνθήκες για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων καταργούνται η μία μετά την άλλη.

Όσοι πιστεύουν στην «ισορροπία του τρόμου» θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι αυτή η νέα πυρηνική εποχή δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό. Ο ψυχρός πόλεμος μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της δυτικής συμμαχίας δεν έγινε ποτέ έντονος – σε μεγάλο βαθμό λόγω του φόβου της αμοιβαίας, δεδομένης καταστροφής.

Ίσως λοιπόν η εξάπλωση των πυρηνικών όπλων να είναι, αντίθετα με τη γενική εντύπωση, μια δύναμη ειρήνης; Δυστυχώς, αυτή είναι μια επικίνδυνα αποσπασματική αλήθεια.

Ο κόσμος έχει φτάσει ανατριχιαστικά κοντά στον πυρηνικό πόλεμο σε αρκετές περιπτώσεις. Κατά τη διάρκεια της πυραυλικής κρίσης της Κούβας το 1962, ένας σοβιετικός διοικητής υποβρυχίου πήρε την απόφαση να χρησιμοποιήσει και έπρεπε να ανακληθεί η εντολή από έναν ανώτερο αξιωματικό. Το 1983, τα συστήματα προειδοποίησης της Σοβιετικής Ένωσης τέθηκαν σε κόκκινο συναγερμό, σηματοδοτώντας λανθασμένα ότι η χώρα δεχόταν πυρηνική επίθεση. Ο υπεύθυνος αξιωματικός αποφάσισε να μην μεταδώσει το μήνυμα στην ιεραρχία – αποτρέποντας μια ανταπόδοση πυρών. Οι ΗΠΑ έχουν επίσης καταγράψει ψευδείς συναγερμούς, που έφεραν τη χώρα επικίνδυνα κοντά στο να πατήσει το κουμπί.

Όσοι γνώριζαν αυτά τα παρολίγον ατυχήματα, έγιναν υποστηρικτές του ελέγχου των όπλων. Το 2007, ο Χένρι Κίσινγκερ και ο Τζορτζ Σουλτς – πρώην υπουργοί Εξωτερικών των ΗΠΑ, σαν να ήταν αφελείς ειρηνιστές που δεν γνώριζαν τίποτα – ζήτησαν από κοινού έναν «κόσμο απαλλαγμένο από πυρηνικά όπλα».

Οι σημερινές πυρηνικές συσσωρεύσεις είναι δυνητικά ακόμη πιο επικίνδυνες από εκείνες του ψυχρού πολέμου για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, υπάρχει μια αυξανόμενη απειλή πυρηνικής διάδοσης. Η επίθεση της πυρηνικά εξοπλισμένης Ρωσίας στην μη πυρηνική Ουκρανία – σε συνδυασμό με την αμφιλεγόμενη στάση της κυβέρνησης Τραμπ απέναντι στους συμμάχους της -έχει θέσει την πιθανή απόκτηση πυρηνικών όπλων πολύ ψηλά στην ατζέντα των κρατών εκείνων που φοβούνται πως θα απομακρυνθούν από την ομπρέλα ασφαλείας των ΗΠΑ.

Πιθανές νέες πυρηνικές δυνάμεις περιλαμβάνουν τη Σαουδική Αραβία, τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία, την Πολωνία, ακόμη και τη Γερμανία. Το Ιράν, το οποίο εξακολουθεί να ταλανίζεται από την ισραηλινο-αμερικανική επίθεση στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις, μπορεί επίσης να προσπαθήσει να ανακατασκευάσει κρυφά το πρόγραμμά του.

Η ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης αυξάνει τους κινδύνους — καθιστώντας ευκολότερο για τις χώρες, ή ακόμα και για μη κρατικούς φορείς, να κατασκευάσουν τα πιο θανατηφόρα όπλα στον κόσμο. Υπάρχει επίσης αυξανόμενη συζήτηση για τον κίνδυνο τα συστήματα διοίκησης και ελέγχου πυρηνικών όπλων να παραβιαστούν ή να απενεργοποιηθούν από κυβερνοεπιθέσεις.

Πολλά θα μπορούσαν να εξαρτηθούν από την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών, ο πυρηνικός εκβιασμός του Πούτιν έχει γίνει λιγότερο αποτελεσματικός. Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους – οι οποίοι δίσταζαν να προμηθεύσουν την Ουκρανία ακόμη και με αμυντικά όπλα στην αρχή του πολέμου – έχουν γίνει ολοένα και πιο τολμηροί.

Η Ουκρανία ενθαρρύνεται τώρα να χτυπήσει στόχους βαθιά μέσα στη Ρωσία χρησιμοποιώντας δυτικές πληροφορίες και πυραύλους, κάτι που ήταν απόλυτο ταμπού το 2022. Αυτή η αλλαγή πολιτικής αντανακλά μια αυξανόμενη πεποίθηση ότι το όριο για την ενδεχόμενη μπλόφα ως προς τη ρωσική χρήση πυρηνικών όπλων, είναι πολύ υψηλότερο από ό,τι θα ήθελε ο Πούτιν να πιστεύει ο έξω κόσμος.

Αν η Ρωσία τελικά ηττηθεί στην Ουκρανία — ή φτάσει σε αδιέξοδο — ο κόσμος που παρακολουθεί μπορεί να συμπεράνει ότι τα πυρηνικά όπλα δεν είναι τόσο χρήσιμα όσο πίστευαν πολλοί. Το Κρεμλίνο θα έχει επενδύσει τεράστια ποσά σε μια πυρηνική δυνατότητα που τελικά δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει.

Αλλά αν η Ρωσία τελικά νικήσει την Ουκρανία ενώ η Δύση κάνει πίσω, το κοινό συμπέρασμα θα μπορούσε να είναι ότι η απλή κατοχή πυρηνικών όπλων επιτρέπει σε μια χώρα να διεξάγει έναν συμβατικό πόλεμο σε έναν μη πυρηνικό γείτονα – χωρίς τον κίνδυνο αποφασιστικής εξωτερικής παρέμβασης για την ήττα του επιτιθέμενου.

Άλλα πυρηνικά κράτη, όπως η Βόρεια Κορέα και η Κίνα, θα μπορούσαν κάλλιστα να το λάβουν αυτό υπόψη τους. Το ίδιο και οι μη πυρηνικοί γείτονές τους.

Διακυβεύονται λοιπόν πολλά περισσότερα στον πόλεμο της Ουκρανίας από το ποιος κυβερνά το Ντονμπάς.