ΕΛΑ μου το ELA μου. Ο δανειστής της απελπισίας

Μετά τα περίφημα σπρέντς, άλλη μια λέξη φαίνεται ότι θα μπει, αν όχι στο λεξικό του κ. Μπαμπινιώτη, σίγουρα στη προεκλογική και μετεκλογική περίοδο. Ευτυχώς δεν είναι το ίδιο κακόηχη, αλλά δυστυχώς είναι περισσότερο κακοήθης.

Τι είναι όμως το ELA , ποιος είναι σκοπός και η λειτουργία του; Τι σημαίνει για τις τράπεζες, τον πολίτη αλλά και πόσο σημαντικό εκλογικό θέμα μπορεί να είναι;

Η βασική λειτουργία των τραπεζών έχει ως εξής. Εμείς ως καταθέτες βάζουμε (αν έχουμε λεφτά) χρήματα σε μια τράπεζα. Αυτά τα χρήματα μπορούμε να τα αποσύρουμε ανά πάσα στιγμή. Συνήθως δεν υπάρχει περιορισμός στις απλές καταθέσεις (εκτός και αν κάνουμε προθεσμιακές). Από την άλλη πλευρά, η τράπεζα δίνει με αυτά τα λεφτά δάνεια σε επιχειρήσεις, στεγαστικά κλπ. Αυτά όμως τα δάνεια είναι μακροχρόνια. Δεν μπορεί η τράπεζα αν έχει ανάγκη, να τα πάρει πίσω άμεσα. Έτσι λοιπόν οι τράπεζες έχουν πάντα πρόβλημα ρευστότητας. Αν όλοι μας πάμε να ζητήσουμε τις καταθέσεις μας η τράπεζα δεν έχει να μας δώσει. Εδώ λοιπόν μπαίνει η κεντρική τράπεζα, η Τράπεζα της Ελλάδος. Γνωρίζοντας πως η εν λόγω τράπεζα δεν έχει πρόβλημα βιωσιμότητας αλλά απλά ρευστότητας, έρχεται ως σωτήρας και της δανείζει την ρευστότητα με αντάλλαγμα-ενέχυρο την περιουσία της τράπεζας. Είναι δηλαδή ένας πιστωτής εσχάτου ανάγκης (Lender of last resort).

Όταν φτιάχτηκε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν προβλέφτηκε αυτή η διαδικασία για την ΕΚΤ. Η ΕΚΤ αυτή καθεαυτή δεν είναι πιστωτής εσχάτου ανάγκης. Η ΕΚΤ δανείζει με βάση ενέχυρα που μπορεί να ρευστοποιήσει άμεσα και πολύ υψηλής ποιότητας (γερμανικά ομόλογα για παράδειγμα). Αν κάποια τράπεζα φαλιρίσει τότε η ΕΚΤ θα ρευστοποιήσει τα ενέχυρα και αν υπάρχει ακόμα υπόλοιπο τότε η ΕΚΤ θα ζημιωθεί.

Εδώ είναι και η βασική διαφορά με το ELA. Ο μηχανισμός επειγούσης αρωγής ρευστότητας ή ELA (Emergency Liquidity Assistance) δεν αφορά την ΕΚΤ αλλά την τράπεζα της Ελλάδος. Η ΤτΕ παίρνει το ρίσκο της μη αποπληρωμής δηλαδή της ζημίας. Επίσης η ΤτΕ μπορεί να αποδεχτεί και ενέχυρα που ίσως  να είναι αμφιβόλου ποιότητας. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι το ρίσκο  περνάει στο Ελληνικό κράτος. Όταν προβλέφτηκε το ELA, ήταν για μικροποσά, κανένας δεν φαντάστηκε πως κάποια μέρα θα αναγκαστεί να χρηματοδοτεί ένα ολόκληρο τραπεζικό σύστημα όπως έγινε στην Ιρλανδία και στην Ελλάδα το 2012. Είναι φυσικά πολύ πιο ακριβός δανεισμός για τις τράπεζες.

Όταν λοιπόν μια τράπεζα ζητάει βοήθεια από το ELA σημαίνει πρώτον πως δεν έχει αρκετό ρευστό και δεύτερον πως δεν έχει ποιοτικά ενέχυρα άξια για να πάνε στην ΕΚΤ. Είναι κάτι σαν ενεχυροδανειστήριο όπου πάμε κοσμήματα πίνακες, και ότι άλλο βρούμε στο πατάρι. Είναι ο δανειστής της απελπισίας. 

Τι σημαίνει όμως για την Ελλάδα αυτό και γιατί θα πρέπει να αποφευχθεί αυτή η εξέλιξη πάση θυσία. Η ΕΚΤ έχει επανειλημμένα δηλώσει πως αποδέχεται τις ελληνικές εγγυήσεις μόνο όσο υπάρχει κάποιο πρόγραμμα εγκεκριμένο από την ΕΕ. Αυτό γιατί η πιστοληπτική διαβάθμιση της Ελλάδος είναι ακόμα πολύ χαμηλή.

Αν λοιπόν στις 28 Φεβρουαρίου που λήγει η παράταση δεν έχει βρεθεί μια λύση με την 6η αξιολόγηση τότε οι Ελληνικές τράπεζες θα αναγκαστούν να απευθυνθούν στην ΤτΕ για το ELA. Αυτό μπορεί να δοθεί μόνο με άδεια από την ΕΚΤ. Και αυτή η άδεια μπορεί να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή. Αυτό έγινε στην Κύπρο όταν ο Ασμουσεν διεμήνυσε στον πρόεδρο Αναστασιάδη πως δεν θα έχει τράπεζες την Δευτέρα. Η Ελλάδα δεν μπορεί να πάει επ ουδενί λόγο σε παράταση των διαπραγματεύσεων με το πιστόλι στο κρόταφο. Αυτό φωνάζει το Ποτάμι όταν θέτει ως απαιτούμενο την εθνική συνεννόηση άμεσα. Είναι εθνικής σημασίας και πολλοί δεν το έχουν καταλάβει. Το πέρασμα όλης της τραπεζικής ρευστότητας στο ELA είναι ένα μόνο βήμα πριν την καταστροφή. Είναι και μόνος τρόπος να μην ζημιωθεί η ΕΚΤ αλλά η Ελλάδα. Και η Ελλάδα εκείνη την στιγμή δεν θα έχει καμία άλλη επιλογή από αυτή ενός νέου νομίσματος. Ας σταματήσουμε να στρουθοκαμηλίζουμε και ας δούμε το κοινό συμφέρον και το κοινό μέλλον μας εντός Ευρώπης.

* Ο  Ανδρέας Κούτρας είναι οικονομικός αναλυτής. Εργάζεται  στο Λονδίνο ως αναλυτής του Ευρωπαϊκού χρέους στην ITC Markets. Αρθρογραφεί στο  http://andreaskoutras.blogspot.com/.