Ευρωπαϊκός ετεροχρονισμός…

«Πολύ αργά, πολύ λίγο»! Το λέγαμε πολύ συχνά τα προηγούμενα 4-5 χρόνια, σχολιάζοντας τις καθυστερήσεις, την ανακολουθία και την αποσπασματικότητα των ευρωπαϊκών αποφάσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης του ευρώ. Μιας κρίσης που εμμονικά, σχεδόν αυτιστικά,  θεωρείτο επί μακρόν μόνον «ελληνική κρίση», για να ακολουθήσει η θεώρηση της κρίσης του «ευρωπαϊκού Νότου» έως ότου πολλοί-και πάντως όχι όλοι-συνειδητοποίησαν ότι επρόκειτο (και) για κρίση της ευρωζώνης και της ελλειμματικής αρχιτεκτονικής του ευρώ.

Τα χειρότερα της οικονομικής κρίσης πέρασαν, ευτυχώς! Η ευρωζώνη ανακάμπτει, έστω αργά και αναιμικά. Η Ελλάδα, εάν καταφέρει να ξεπεράσει το χρόνιο αυτοκαταστροφικό της σύνδρομο, έχει τις προϋποθέσεις να ανακάμψει και αυτή.

Παρ όλα αυτά, η ευρωπαϊκή κρίση είναι εδώ, παρούσα και περισσότερο απειλητική απ ότι στο παρελθόν, γιατί είναι υποδόρια και μεταλλαγμένη. Δεν εκδηλώνεται με τεράστιες αποκλίσεις στα spread και στις αξίες των ομολόγων των κρατών-μελών και δεν είναι δυνατόν να ελεγχθεί όσα φιλόδοξα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης κι αν υλοποιήσει ο Ντράγκι. Η Ευρώπη και η ευρωζώνη δεν απειλούνται πια με οικονομική κατάρρευση αλλά με πολιτική χρεοκοπία και οι ευρωπαϊκές ηγεσίες, για άλλη μια φορά, δείχνουν αδυναμία ορθής διάγνωσης του προβλήματος και άρα έγκαιρων παρεμβάσεων για την αντιμετώπισή του.

Τα αποτελέσματα των προχθεσινών εκλογών στην Ισπανία, όπως και εκείνα των πρόσφατων περιφερειακών εκλογών στη Γαλλία, παλαιότερα στην Πορτογαλία, στην Ελλάδα, αλλά και στην Ουγγαρία, τη Σλοβενία, την Αυστρία -παντού οι κάλπες στέλνουν ηχηρά μηνύματα (και) στην Ευρώπη, τα οποία ωστόσο δεν …παραλαμβάνονται!

Στις χώρες που επλήγησαν κατεξοχήν από την οικονομική κρίση, η καταδίκη των «πολιτικών της λιτότητας» είναι ισχυρή αλλά όχι ικανή συνθήκη για να ερμηνεύσει τα εκλογικά αποτελέσματα. Ούτε όμως στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, η ενίσχυση της αντι-συστημικής και ενίοτε της αντιευρωπαϊκής και ξενοφοβικής ψήφου μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά στο «φόβο» ότι οι κοινωνίες τους θα κληθούν να πληρώσουν για τις οικονομικές ατασθαλίες των «αμαρτωλών». Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη σήμερα είναι πολύ βαθύτερο: Είναι πρόβλημα θεσμών εκπροσώπησης, λογοδοσίας, δικαιοσύνης. Είναι τελικά πρόβλημα δημοκρατίας. Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι πάνω σ αυτές ακριβώς τις αξίες και τις αρχές οικοδομήθηκε το ευρωπαϊκό όραμα και η ελκυστικότητα του ευρωπαϊκού σχεδίου.

Θα ήταν άδικο να ισχυριστούμε ότι το πρόβλημα αυτό δεν έχει επισημανθεί.  Αναγνωρίστηκε με μεγάλη καθυστέρηση, μεσούσης της οικονομικής κρίσης. Και επιχειρείται κάπως να αντιμετωπιστεί, μέσω των προτάσεων -φιλόδοξων, κάποτε και καινοτόμων -που περιλαμβάνονται στην Έκθεση των 5 Προέδρων: της Κομισιόν, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Eurogroup, της ΕΚΤ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Η συζήτηση όμως προχωράει πολύ αργά και με τεράστιες  δυσκολίες, οφειλόμενες εν πολλοίς στην αναβίωση κάθε είδους «εθνικών ανταγωνισμών» που τροφοδοτούνται (από) και τροφοδοτούν την κρίση εκπροσώπησης στην Ευρώπη.

Έτσι όμως οδηγούμαστε σ ένα φαύλο κύκλο που παρατείνει και βαθαίνει την πολιτική κρίση, όπως ακριβώς είχε συμβεί και με την οικονομική κρίση.

Εδώ όμως «λύσεις μπαζούκας» -όπως είχε χαρακτηριστεί το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ-δεν χωρούν ούτε κάποιος αντίστοιχος «super Mario» φαίνεται στον ορίζοντα για να αντιμετωπίσει τα μεγάλα πολιτικά προβλήματα της Ευρώπης. Εδώ χωρούν μόνο σωστά πολιτικά αντανακλαστικά από τις πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης, κυρίως δε αυτές που εκ των πραγμάτων έχουν καθοριστικό ρόλο και λόγο στη σημερινή Ευρώπη. Το στοίχημα είναι απλό: να κερδηθεί η εμπιστοσύνη των ευρωπαίων πολιτών. Διαφορετικά, στις επόμενες ευρωεκλογές ίσως να αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει αντιστοίχηση των αποτελεσμάτων σε εθνικό επίπεδο με τα σημερινά ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα στην Ευρώπη. Και τότε το «too little too late» μπορεί να αποδειχθεί μη αναστρέψιμο..

*H Άννυ Ποδηματά είναι δημοσιογράφος, πρώην ευρωβουλευτής και πρώην Αντιπρόεδρος του ΕΚ.