Οι Ευρωπαίοι τρελάθηκαν;

Στις 23 Ιουνίου οι Βρετανοί πολίτες θα αποφανθούν με δημοψήφισμα εάν επιθυμούν ή όχι την παραμονή της χώρας τους στην ΕΕ. Οι δημοσκοπήσεις παραμένουν οριακές, προκρίνοντας άλλοτε το «ναι» και άλλοτε το «όχι». Οι πολίτες εξακολουθούν να αμφιταλαντεύονται παρά την πρωτοφανή σε ένταση και έκταση εκστρατεία υπέρ του «ναι» αλλά και την πρωτόγνωρη για τα ευρωπαϊκά ειωθότα «ειδική σχέση» που διαπραγματεύτηκε και εξασφάλισε για τη χώρα του ο Ντέϊβιντ Κάμερον.

Είναι γνωστό ότι η σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ευρώπη υπήρξε πάντοτε ιδιαίτερη και αμφίθυμη, ένθεν κακείθεν. Η βασική του προτεραιότητα ήταν η διασφάλιση και η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και η εμβάθυνση στους υπόλοιπους τομείς προκαλούσε συχνά προβλήματα κι αντιμετωπιζόταν με καχυποψία. Γι αυτό και τα χρόνια της μεγάλης ώθησης της πορείας της ευρωπαϊκής ενοποίησης-από τα μέσα της δεκαετίας του 80 έως τη θεσμοθέτηση της ζώνης του ευρώ-δεν ήταν λίγες οι φορές που μεγάλοι ευρωπαϊστές ηγέτες έφταναν στα όριά τους με τους Εγγλέζους, χαρακτηρίζοντας ακόμα και «λάθος» την ένταξή τους στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Όσοι ευρωπαϊστές έχουν απομείνει στην Ευρώπη κάνουν οτιδήποτε περνάει από το χέρι τους για να πειστούν οι δύσπιστοι Βρετανοί να παραμείνουν στην οικογένεια,  που άλλωστε περνάει βαθιά κρίση και δεν θα αντέξει εύκολα τον αποχωρισμό. Τις επόμενες μέρες, θα ρίξει το ειδικό βάρος του στην εκστρατεία πειθούς ακόμα και ο Πρόεδρος Ομπάμα, επισκεπτόμενος το Λονδίνο για να στηρίξει την καμπάνια «remain» του Ντέϊβιντ Κάμερον. Στο εσωτερικό της Βρετανίας, όλων των ειδών οι πνευματικές, πολιτικές και επιχειρηματικές ελίτ περιγράφουν με μελανά χρώματα το μέλλον της Βρετανίας και των Βρετανών στην περίπτωση που επικρατήσει το Brexit!

Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια «εκστρατεία τρόμου» που παραδόξως δεν λειτουργεί! Ή τουλάχιστον, δεν λειτουργεί όπως και όσο θα περίμενε κανείς, αναλογιζόμενος όσο γίνεται πιο ψύχραιμα και αντικειμενικά το πραγματικό διακύβευμα.

Μ όλες τις ιδιαιτερότητες των Βρετανών, αυτό το «παράδοξο» δεν περιορίζεται μόνον σ αυτούς αλλά αντικατοπτρίζει το ευρύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη. Δεν μπορεί να πείσει τους πολίτες της για την αξία και τα πολλαπλά οφέλη του ευρωπαϊκού σχεδίου. Από παντού, από τις λεγόμενες «παλιές» χώρες μέχρι τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, από τις χώρες του Νότου έως τις χώρες του Βορρά, πολλαπλασιάζονται και διευρύνονται τα μηνύματα σκεπτικισμού, καχυποψίας ή και απόρριψης του ευρωπαϊκού σχεδίου.

Κάτι λοιπόν γίνεται λάθος και οι κατεξοχήν ορθολογιστές Ευρωπαίοι πολίτες συμπεριφέρονται μαζικά σαν να «τρελάθηκαν». Σαν ένας  μολυσματικός ιός να διαπερνά την κρίση τους και να την αλλοιώνει. Σαν να αρνούνται να αναγνωρίσουν τον «κίνδυνο» ή, ακόμα κι όταν ενστικτωδώς τον αναγνωρίζουν, επιλέγουν να τον αγνοούν. Ενίοτε δε-για να θυμηθούμε και τα καθ’ημάς- ακόμα και να τον προκαλούν!

Κάτι γίνεται λάθος κι αυτό το «κάτι» υπερβαίνει τη συνήθη περιχαράκωση και τον νεοσυντηρητισμό που απελευθερώνει μια οικονομική κρίση, όπως αυτή που μαστίζει τα τελευταία χρόνια την Ευρώπη και κυρίως τη ζώνη του «ευρώ».

Ευρύτατες κατηγορίες πολιτών δεν έχουν πια εμπιστοσύνη στην Ευρώπη και παραμένουν απαθείς στις πολύπλευρες εκκλήσεις για αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και για σταθερότητα, εκτιμώντας ότι απ αυτά δεν πρόκειται να ωφεληθούν οι ίδιοι, αλλά οι οικονομικές ελίτ και οι  αγορές.

Όπως έγραφε τις προάλλες ένας Βρετανός αρθρογράφος στους Financial Times,  η καμπάνια στο Ηνωμένο Βασίλειο υπέρ του «ναι» επικεντρώνεται στον άξονα των σοβαρών αρνητικών επιπτώσεων που θα είχε το Brexit στην «επιρροή του Ηνωμένου Βασιλείου στον κόσμο»!

Αυτό, όπως σημειώνει, είναι ένα επιχείρημα που μπορεί να λειτουργήσει στους κύκλους που βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας και είναι αυτοί που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο όντως ασκούν επιρροή! Για όλους τους υπόλοιπους, (Βρετανούς πολίτες)  μετράει ελάχιστα κι αυτό αποτυπώνεται σε όλες τις δημοσκοπήσεις. 

Αντιθέτως, εκείνο που ιεραρχείται ως πρώτο θέμα είναι «να μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο της νομοθεσίας μας».

Μ άλλα λόγια, να μην νομοθετούν άλλοι για μας, χωρίς μάλιστα να υπάρχει θεσμοθετημένη καμία διαδικασία λογοδοσίας και δημοκρατικού ελέγχου των αποφάσεων. 

Αυτό είναι πρόβλημα της Ευρώπης και δεν εστιάζεται στην «ιδιαιτερότητα» των Βρετανών. Εάν δεν βρεθεί σύντομα πειστική και λειτουργική απάντηση σ΄αυτό το πρόβλημα, το ευρωπαϊκό θεσμικό σύστημα θα αρχίσει να «τρέχει» πίσω από διαφόρων ειδών δημοψηφίσματα και να διαπραγματεύεται «ειδικές σχέσεις» με διάφορα κράτη-μέλη. Και θα ναι πραγματικά κρίμα, γιατί είναι βέβαιο ότι το «λάθος» θα αποβεί οπωσδήποτε σε βάρος των Ευρωπαίων πολιτών..

 *H Άννυ Ποδηματά είναι δημοσιογράφος, πρώην ευρωβουλευτής και πρώην Αντιπρόεδρος του ΕΚ.