Πρώτοι στον ευρωσκεπτικισμό

Τα ευρήματα του Ινστιτούτου Pew, ενός από τα εγκυρότερα  κέντρα ερευνών κοινής γνώμης, για τη στάση των ευρωπαίων πολιτών απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επιβεβαιώνουν με τρόπο άκρως ανησυχητικό αυτό που γνωρίζουμε εδώ και καιρό:  ο ευρωσκεπτικισμός και μάλιστα στην ακραία του εκδοχή, αυτή του αντι-ευρωπαϊσμού, επελαύνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σύμφωνα με την έρευνα, που διεξήχθη σε 10 κράτη-μέλη -μεταξύ των οποίων η Ελλάδα- από τις 4 Απριλίου ως τις 12 Μαΐου 2016,  σε δείγμα 10.500 ανθρώπων, τα ποσοστά θετικής γνώμης για την ΕΕ έχουν μειωθεί δραματικά και κυμαίνονται στο 51% κατά μέσο όρο.

Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι στο σχετικό πίνακα η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη στις αρνητικές γνώμες, μ ένα ποσοστό της τάξης του 71% (!), ακολουθούμενη από τη Γαλλία (68%), την Ισπανία (49%), τη Γερμανία αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο (48%). Αντιστοίχως, στις πρώτες θέσεις θετικής γνώμης για την Ένωση βρίσκονται δυο «νέα» κράτη-μέλη, η Πολωνία και η Ουγγαρία με ποσοστά 72% και 61% αντιστοίχως.

Η μεγάλη μεταστροφή της ελληνικής κοινής γνώμης, που όπως όλοι θυμόμαστε μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν, μαζί με την ιταλική κοινή γνώμη,  οι πιο φιλο-ευρωπαϊκές, είχε αποτυπωθεί, με εξίσου ανησυχητικά υψηλά ποσοστά και στην έρευνα της GPO για λογαριασμό της «diaNEOsis» που παρουσιάστηκε πριν από 4 μήνες. Το φαινόμενο θα μπορούσε να θεωρηθεί «αναμενόμενο», ίσως και φυσιολογικό, εάν συνυπολογίσουμε ότι η Ελλάδα είναι η χώρα που επλήγη περισσότερο και σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου από την κρίση.

Υπάρχει ωστόσο μια πολύ περισσότερο ανησυχητική «ανάγνωση», που δείχνει ότι η τάση αυτή θα είναι δύσκολο να αντιστραφεί γιατί συνδέεται με την γενικευμένη σύγχυση που επικρατεί στην κοινή γνώμη γύρω από τα αίτια της κρίσης και την τάση που καλλιεργήθηκε συστηματικά από το πολιτικό σύστημα, έστω σε διαφορετικό βαθμό, να αποποιηθεί τις δικές του ευθύνες και να μεταθέσει όλο το βάρος «στις αποφάσεις των δανειστών». Η λογική «το μνημόνιο έφερε την κρίση» και όχι «η κρίση έφερε το μνημόνιο» φαίνεται να έχει εμπεδωθεί για καλά σ ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, η οποία, δεν είναι μόνο ότι έχει αρνητική εικόνα για την Ένωση-αυτό, εκτός από «φυσιολογικό» θα μπορούσε να είναι και θετικό αν συνοδευόταν από ένα αίτημα «αλλαγής» της Ευρώπης!

Το ανησυχητικό δεν είναι ότι η ελληνική κοινή γνώμη είναι κριτική στην Ευρώπη. Το ανησυχητικό είναι ότι εμφανιζόμαστε, για πρώτη φορά, να θέλουμε «λιγότερη Ευρώπη»!

Κι αυτό επιβεβαιώνεται πλήρως από έναν άλλο πίνακα της έρευνας της Pew, που δείχνει ότι οι Έλληνες κατέχουν τα πρωτεία και μεταξύ των λαών που αντιτίθενται στην ενίσχυση και εμβάθυνση της Ένωσης και ζητούν «επιστροφή» εξουσιών και αρμοδιοτήτων από το ευρωπαϊκό επίπεδο στο εθνικό!

Στο σχετικό ερώτημα- επιστροφή εξουσιών στις εθνικές κυβερνήσεις, διατήρηση της σημερινής ισορροπίας ή μεταφορά περισσότερων εξουσιών στις Βρυξέλλες-οι Έλληνες απαντούν μ ένα συντριπτικό 68% ότι θέλουν επιστροφή εξουσιών, ακολουθούμενοι και πάλι από τους βρετανούς που απαντούν το ίδιο σε ποσοστό 65%.

Ασφαλώς, όλα αυτά εξηγούνται σε μεγάλο βαθμό από ένα «αίσθημα ταπείνωσης» της κοινής γνώμης λόγω και της αφαίρεσης της δημοσιονομικής κυριαρχίας τα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων. Και πάλι όμως, απουσιάζει η αυτογνωσία για όσα μας συνέβησαν. Χρεοκοπήσαμε όταν είχαμε πλήρη δημοσιονομική κυριαρχία και τη βασική ευθύνη γι αυτό τη φέρει το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Οι εταίροι έχουν ασφαλώς τις δικές τους ευθύνες για τα λάθη στο σχεδιασμό και την «τιμωρητική λογική» στα προγράμματα προσαρμογής αλλά δεν ήταν αυτός ο βασικός λόγος της δικής μας αποτυχίας. Αυτός εδράζεται εδώ, στα καθ ημάς. Είτε θα  αποφασίσουμε κάποτε να τον αναζητήσουμε και να τον αντιμετωπίσουμε είτε θα παραμείνουμε εγκλωβισμένοι στις ψευδαισθήσεις μας, ότι το πρόβλημά μας θα λυθεί εάν αποδυναμωθεί η Ευρώπη κι ενισχυθούν οι εξουσίες των εθνικών κυβερνήσεων.

*H Άννυ Ποδηματά είναι δημοσιογράφος, πρώην ευρωβουλευτής και πρώην Αντιπρόεδρος του ΕΚ.