Από τη Σύνοδο της Βιέννης στη Σύνοδο της Γένοβας

Από τις διπλωματικές αίθουσες της Βιέννης του 19ου αιώνα έως τους δρόμους της Γένοβας στις αρχές του 21ου, οι διεθνείς σύνοδοι κορυφής υπήρξαν καθοριστικά σημεία καμπής για την παγκόσμια ιστορία. Οι ισχυροί κάθε εποχής καθόριζαν την πολιτική και τις αποφάσεις τους με γνώμονα τα συμφέροντα της τάξης που εκπροσωπούσαν, αδιαφορώντας για τις ανάγκες των λαών∙ οι συναντήσεις τους σπάνια είχαν ως επίκεντρο την ευζωία και την πραγματική ειρήνευση στον πλανήτη.

Συνέδριο της Βιέννης

Σεπτέμβριος 1814 – Ιούνιος 1815

Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που, σε ηπειρωτική κλίμακα, εθνικοί αντιπρόσωποι συγκεντρώθηκαν για να διαμορφώσουν συνθήκες, αντί να βασίζονται κυρίως σε ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των διαφόρων πρωτευουσών.

Τρεις ήταν οι πιο επιδραστικοί ηγέτες στο Συνέδριο:

• Κλέμενς φον Μέτερνιχ (Αυστρία): Κεντρικός οργανωτής και κατεξοχήν υπέρμαχος της διασφάλισης της συντηρητικής τάξης και της αποτροπής επαναστάσεων.
• Λόρδος Κάσλρεϊ (Ηνωμένο Βασίλειο): Αντιπρόσωπος της Βρετανίας, που προώθησε στρατηγικά την ισορροπία και τη μετριοπαθή αποκατάσταση της Ευρώπης.
• Τσάρος Αλέξανδρος Αʹ (Ρωσία): Είχε ισχυρή παρουσία και προώθησε ιδέες όπως η Ιερή Συμμαχία, για την καταστολή επαναστατικών και φιλελεύθερων ρευμάτων.

Επίσης, η Γαλλία, παρότι ηττημένη, επανήλθε στο διπλωματικό προσκήνιο χάρη στην ευφυΐα του Ταλλεϋράν (επικεφαλής Γάλλος διαπραγματευτής), ο οποίος επεδίωξε την ένταξή της στη συντηρητική τάξη.

Η Γαλλία αναγκάστηκε να επιστρέψει στα σύνορα του 1792 και να παραιτηθεί από πρόσφατες κατακτήσεις, ενώ οι μεγάλες δυνάμεις απέκτησαν σημαντικά εδάφη: η Πρωσία επεκτάθηκε, η Ρωσία ανέλαβε μεγάλο μέρος του Δουκάτου της Βαρσοβίας και η Αυστρία απέκτησε εδάφη στη Βόρεια Ιταλία.

Δημιουργήθηκε δε το Βασίλειο των Κάτω Χωρών (Ολλανδία και Βέλγιο), ως ασπίδα έναντι της Γαλλίας.

Εγκαθιδρύθηκε το Congrest System ή Concert of Europe (Σύστημα Συνέδρων), ένα πλαίσιο τακτικών διαβουλεύσεων για την ειρήνη, που λειτούργησε μέχρι τον Αʹ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πρόκειται για ένα συντηρητικό και αντιδραστικό συνέδριο που σκοπό είχε τον περιορισμό των επαναστάσεων με κύριο χαρακτηριστικό τη διπλωματία των σαλονιών απο μία ελίτ.

Συνδιάσκεψη της Γιάλτας, Κριμαία

4-11 Φεβρουαρίου 1945

Πραγματοποιήθηκαν οκτώ συνεδριάσεις στα ανάκτορα της Λιβάντια, Κριμαία.

Στη Διάσκεψη παραβρέθηκαν ο Φραγκλίνος Δ. Ρούσβελτ Πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Γουίνστον Τσώρτσιλ Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου και ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΣΣΔ  Ι.Β. Στάλιν. Συζήτησαν για τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων, την πλήρη συντριβή της Γερμανίας, τον διαμελισμό της σε ζώνες κατοχής (αμερικανική, βρετανική, σοβιετική, και, αργότερα, γαλλική) και τη δημιουργία του ΟΗΕ. Στόχος της Διάσκεψης ήταν να καθοριστεί το μεταπολεμικό τοπίο της Ευρώπης και να αποφευχθεί ένα νέο αιματηρό σοκ μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.

Δημοσιεύθηκε η διακήρυξη που υπόσχονταν την εγκαθίδρυση δημοκρατικών θεσμών μέσω ελεύθερων εκλογών στη μεταπολεμική Ευρώπη.

Συμφώνησαν στη δημιουργία Προσωρινής Πολωνικής Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας η οποία θα έχει την υποχρέωση διεξαγωγής ελεύθερων και χωρίς εμπόδια εκλογών. Τα δε σύνορά της θα πρέπει να περνάνε κατά μήκος της γραμμής Κόρζον και να επεκταθούν προς Βορρά και Δύση.

Ίδρυση του ΟΗΕ. Υπεγράφη συμφωνία για τη δημιουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Αυτή η διάσκεψη είναι ορόσημο για την ίδρυση του ΟΗΕ, ενώ οι αποφάσεις της οδήγησαν στις πρώτες τριβές μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και ΗΠΑ.

Διάσκεψη του Πότσδαμ

17 Ιουλίου – 2 Αυγούστου 1945

Στις 17 Ιουλίου 1945 στο Πότσδαμ, στο παλάτι Cecilienhof, (26χλμ. νοτιοδυτικά του Βερολίνου) συναντήθηκαν  ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Σ. Τρούμαν, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΣΣΔ  Ι.Β. Στάλιν και ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Ουίνστον Σ. Τσώρτσιλ (μαζί με τον Κλίμεντ Ρ. Άτλι).  Μαζί τους ήταν και οι υπουργοί Εξωτερικών Ντ.Φ.Μπερνς, Μ. Μόλοτοφ και Α. Ίντερ.

Πραγματοποιήθηκαν εννέα συνεδριάσεις ενώ διακόπηκε η συνδιάσκεψη λόγω εκλογών στην Αγγλία και συνεχίστηκαν στις 28 Ιουλίου με Πρωθυπουργό της Αγγλίας, αυτή τη φορά, τον Κλίμεντ Ρ. Άτλι.

Συζήτησαν για την Ιαπωνία και την εφαρμογή των αποφάσεων της Γιάλτας.

Αποφασίστηκε ίδρυση συμβουλίου υπουργών των εξωτερικών. Συμφώνησαν στη διαμόρφωση ζωνών κατοχής στη Γερμανία και τη συμπερίληψη της Γαλλίας ως τέταρτης δύναμης κατοχής. Συζητήθηκε το θέμα των συνόρων της Πολωνίας.

Η Διάσκεψη του Πότσνταμ διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τον πολιτικό και γεωγραφικό χάρτη της μεταπολεμικής Ευρώπης και διαφαίνεται πλέον ξεκάθαρα η ρήξη Ανατολής–Δύσης.

Συνάντηση Κένεντι–Χρουσόφ

3-4 Ιουνίου 1961, Βιέννη

Στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου, τα βλέμματα όλου του κόσμου στρέφονται στη Βιέννη, όπου διεξάγεται η συνάντηση κορυφής ανάμεσα στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι και τον ΓΓ της ΕΣΣΔ Νικίτα Χρουσόφ. Της συνάντησης είχε προηγηθεί η εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων (17 Απριλίου 1961) που είχαν στηρίξει οι ΗΠΑ, γεγονός που επιδείνωσε το κλίμα. Η συνάντηση, των δύο τότε ισχυρότερων πολιτικών ηγετών παγκοσμίως, δεν έφερε τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, καθώς ακολούθησαν δύο κρίσεις διεθνούς σημασίας: η κατασκευή του Τείχους του Βερολίνου (12-13 Αυγούστου 1961)και η κρίση των πυραύλων της Κούβας (Οκτώβριος 1962).

Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε προκειμένου να εξετάσουν το ανοιχτό ζήτημα του Βερολίνου, αλλά και τις αντικρουόμενες επιδιώξεις των δύο χωρών στο Λάος, καθώς και το θέμα του αφοπλισμού. Παρότι συμφώνησαν να συνεχίσουν τον διάλογο για το Λάος, δεν κατόρθωσαν να βρουν λύση για το Βερολίνο. Αμέσως μετά τη διάσκεψη, ο Χρουσόφ έθεσε εκ νέου στις Ηνωμένες Πολιτείες διορία έξι μηνών για την αποχώρησή τους από την πόλη. Ο Κένεντι απάντησε καλώντας 150.000 εφέδρους στα όπλα και αυξάνοντας τις στρατιωτικές δαπάνες, προετοιμαζόμενος για μια πιθανή σύγκρουση γύρω από το μέλλον του Βερολίνου. Απρόθυμος να ρισκάρει μια πιθανή πυρηνική αναμέτρηση για την πόλη, ο Χρουστσόφ ετοιμάστηκε να προχωρήσει στις δικές του κινήσεις.

Η αποτυχία της συνόδου κορυφής συνέβαλε στην περαιτέρω όξυνση της διεθνούς συγκυρίας.

Συμφωνία του Κάμπ Ντέιβιντ

17 Σεπτεμβρίου 1978

Στο Καμπ Ντέιβιντ με τη μεσολάβηση του προέδρου των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ διευθετήθηκε η μακροχρόνια αντιπαράθεση μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ. Η συνάντηση κορυφής πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1978 στο προεδρικό καταφύγιο Camp David (Maryland) μεταξύ του Αιγύπτιου προέδρου Ανουάρ Σαντάτ και του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μεναχέμ Μπέγκιν — για διάστημα περίπου δύο εβδομάδων. Τη συμφωνία υπέγραψαν στις 17 Σεπτεμβρίου 1978, με τον Κάρτερ να παρίσταται ως μάρτυρας.

Η Συμφωνία περιλάμβανε δύο πλαίσια:

«Πλαίσιο για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή», που στόχευε σε μια ευρύτερη διευθέτηση, συμπεριλαμβανομένων των Παλαιστινιακών ζητημάτων, οι όροι όμως συντάχθηκαν χωρίς τη συμμετοχή των Παλαιστινίων και κατακρίθηκαν ακόμη και από τον ΟΗΕ.

«Πλαίσιο για την υπογραφή συνθήκης ειρήνης Αιγύπτου–Ισραήλ», που οδήγησε απευθείας στη συνθήκη ειρήνης του 1979.

Η συμφωνία περιείχε ασαφείς υποσχέσεις για την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση και, κυρίως, πλήρη έλλειψη ξεκάθαρης αναφοράς στην ίδρυση παλαιστινιακού κράτους.

Για τα επιτεύγματα της συμφωνίας, ο Σαντάτ και ο Μπέγκιν μοιράστηκαν το Νόμπελ Ειρήνης του 1978!

Συνάντηση Ρέιγκαν–Γκορμπατσόφ

19 – 21 Νοεμβρίου 1985, Γενεύη

Ήταν η πρώτη σύνοδος κορυφής των δύο υπερδυνάμεων μετά από περισσότερα από έξι χρόνια. Η συνάντηση έθεσε τις βάσεις για την αρχή της αποκλιμάκωσης του Ψυχρού Πολέμου, με έμφαση στον έλεγχο των πυρηνικών όπλων και συμφώνησαν πως  «ένας πυρηνικός πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και δεν πρέπει ποτέ να διεξαχθεί.»

Έγινε αναφορά στη συνέχιση και ενίσχυση της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (Non-Proliferation Treaty – NPT), με δεσμεύσεις για ειρηνική χρήση της ατομικής ενέργειας και στήριξη του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας.

Υπογράφτηκαν πολλαπλές συμφωνίες πολιτιστικών ανταλλαγών, ανοίγματος προξενείων σε Κίεβο και Νέα Υόρκη, καθώς και ανανέωσης διαλόγου για μελλοντικές συνόδους.

Παρά τη θετική ατμόσφαιρα, υπήρξαν διαφωνίες σε βασικά ζητήματα, όπως το πρόγραμμα Strategic Defense Initiative (SDI) του Ρέιγκαν, το οποίο ο Γκορμπατσόφ θεώρησε ότι επιτείνει τον εξοπλισμό στο διάστημα.

Η Σύνοδος της Γένοβας / G8

20-22 Ιουλίου 2001, Ιταλία

Η G8 (Group of Eight) ήταν η συνάντηση των 8 ισχυρότερων βιομηχανικά ανεπτυγμένων χωρών (ΗΠΑ, Καναδάς, Ιαπωνία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ρωσία). Η σύνοδος πραγματοποιήθηκε στη Γένοβα της Ιταλίας υπό την πρωθυπουργία του Σίλβιο Μπερλουσκόνι.

Συμμετέχοντες:

• Ηνωμένες Πολιτείες – Τζορτζ Ου. Μπους, Πρόεδρος
• Ηνωμένο Βασίλειο – Τόνι Μπλερ, Πρωθυπουργός
• Γαλλία – Ζακ Σιράκ, Πρόεδρος
• Γερμανία – Γκέρχαρντ Σρέντερ, Καγκελάριος
• Ιταλία – Σίλβιο Μπερλουσκόνι, Πρωθυπουργός
• Ιαπωνία – Τζουνιτσίρο Κοϊζούμι, Πρωθυπουργός
• Καναδάς – Ζαν Κρετιέν, Πρωθυπουργός
• Ρωσία – Βλαντιμίρ Πούτιν, Πρόεδρος

Θέματα συζήτησης της Συνόδου ήταν η παγκόσμια οικονομία, το διεθνές εμπόριο, το χρέος των φτωχών χωρών, το Περιβάλλον και η Ενέργεια και η διεθνής ασφάλεια. Η συνάντηση αυτή έμεινε στην ιστορία όχι τόσο για τα θέματα που συζητήθηκαν όσο για την τεράστια διαδήλωση κατά της πολιτικής της παγκοσμιοποίησης και την σκληρότητα της αστυνομίας που προστάτευε τη Σύνοδο. Ιστορικά βρίσκεται στο απόγειο του αντι-παγκοσμιοποιητικού κινήματος που είχε ήδη εμφανιστεί στο Σιάτλ (1999) με τις μεγάλες διαδηλώσεις ενάντια στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.

Περισσότεροι από 200.000 διαδηλωτές κατέκλυσαν τη Γένοβα. Συμμετείχαν συνδικάτα, ακτιβιστές, ΜΚΟ, οργανώσεις για το περιβάλλον, αναρχικές ομάδες, κινήματα αλληλεγγύης από όλο τον κόσμο.

Η ιταλική κυβέρνηση κήρυξε τη Γένοβα σε κατάσταση υψηλής ασφάλειας, με ζώνες απαγόρευσης και 20.000 αστυνομικούς και στρατό. Στις 20 Ιουλίου 2001, κατά τη διάρκεια συγκρούσεων με την αστυνομία, ο 23χρονος Κάρλο Τζουλιάνι πυροβολήθηκε στο κεφάλι από καραμπινιέρο και στη συνέχεια παρασύρθηκε από τζιπ της αστυνομίας. Η σκηνή φωτογραφήθηκε και έγινε σύμβολο του κινήματος. Τις επόμενες ημέρες, δεκάδες διαδηλωτές τραυματίστηκαν σοβαρά από αστυνομική βία.

Στις 21 Ιουλίου, η αστυνομία εισέβαλε στη σχολή «Diaz», όπου διέμεναν ακτιβιστές και δημοσιογράφοι: ξυλοκοπήθηκαν βίαια, δεκάδες τραυματίστηκαν. Το περιστατικό καταγράφηκε αργότερα ως σοβαρή παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η Γένοβα 2001 σήμανε κορύφωση και ταυτόχρονα σημείο καμπής του αντι-παγκοσμιοποιητικού κινήματος. Η υπόθεση της αστυνομικής βίας στη Γένοβα έφτασε μέχρι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο το 2017 καταδίκασε την Ιταλία για βασανιστήρια και απάνθρωπη μεταχείριση στη σχολή Diaz. Παραμένει ένα σύμβολο αντίστασης αλλά και μαύρη σελίδα για τη δημοκρατία στην Ευρώπη.

ΠΗΓΕΣ

• The Reagan-Gorbachev Statement: Background to #ReaffirmOurFuture, https://europeanleadershipnetwork.org/
• Ντοκουμέντα συμμαχικών διασκέψεων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Γιάλτα, Μόσχα, Τεχεράνη, Πότσνταμ, Σύγχρονη Εποχή
• Congress of Vienna, Britannica
• The bloody battle of Genoa, https://www.theguardian.com/
• The Berlin Crisis, 1958–1961, https://history.state.gov/