“Διάλογο θα κάνουμε τώρα;”

Το «αποφασίζομεν και διατάσσομεν» ήταν ένα ορόσημο, χρονόσημο μιας εποχής και τοπόσημο μιας δικτατορίας. Στην κάθε προφορική του τότε εκφώνηση, μέσω ραδιοφώνου με μεταλλική φωνή και απότομες παύσεις, θύμιζε στον κόσμο ότι οφείλει να σκύβει το κεφάλι. Η Δημοκρατία της Μεταπολίτευσης το κατήργησε, κατήργησε γενικά τα νομοθετικά διατάγματα (καμιά σχέση οι Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου και τα Προεδρικά Διατάγματα που προβλέφθηκαν από το Σύνταγμα του 1975 για συγκεκριμένες περιπτώσεις), γκρέμισε τον αυταρχισμό τους.

Δίκαια και ολόσωστα. Στα πιο σκληροπυρηνικά χαρακτηριστικά της Δημοκρατίας ανήκουν ο διάλογος – διαβούλευση, η αντιπροσώπευση και η λογοδοσία των ασκούντων εξουσία. Αυτά τα χαρακτηριστικά διέθετε, όχι σαν κουρδισμένο ρολόι αλλά με τήρηση ορίων, η διακυβέρνηση του τόπου από το 1974 ως το 2019. Στις μέρες μας έχει γίνει οδοστρωτήρας η προσπάθεια αποφυγής κάθε λογοδοσίας των κυβερνώντων. «Κανείς στο σκαμνί»! Κάθε σκέψη λογοδοσίας αρχόντων και τιθάσευσης της άνωθεν διαφθοράς ματαιώνεται με τεχνάσματα: Με τα χθεσινά στη Βουλή, με την επιλογή Εξεταστικής Επιτροπής αντί των Επιτροπών Προκαταρκτικής εξέτασης ώστε να μην αναζητούνται ποινικές ευθύνες κυβερνώντων, με την εφεύρεση ελαφρών κι ανώδυνων πλημμελημάτων στη θέση κακουργημάτων, με μεθοδευμένες παραγραφές και ιδίως με προσπάθειες χειραγώγησης της δικαιοσύνης μέσω κυβερνητικών δηλώσεων για το αρεστό – επιθυμητό αποτέλεσμα σε προσεχείς δίκες («προσοχή κύριοι δικαστές, είμαστε εμείς που αύριο θα σας αξιολογήσουμε»!), ή και με διώξεις σε βάρος «ατίθασων» εισαγγελέων (μοντέλο Νοβάρτις).

Τώρα όμως ανθεί και μια ακόμη μορφή του «αποφασίζομεν και διατάσσομεν». Προκύπτει με την πλήρη καταφρόνηση της γνώμης των θεσπισμένων οργάνων διαβούλευσης, εκφραστών έγκυρης επιστημονικής και αντιπροσωπευτικής γνώμης. Παράδειγμα πρόσφατο η πλήρης αδιαφορία του Υπουργικού Συμβουλίου για τη γνώμη που προέκυψε με την πρόσφατα ψηφισμένη* διαδικασία γνωμοδότησης της Ολομέλειας οικείου Ανώτατου Δικαστηρίου κατά την επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης. Θέμα κορυφαίας σημασίας για το κράτος δικαίου, αλλά όχι το μόνο.

Πραγματικά οι ανάλογες περιπτώσεις είναι πολυάριθμες. Χαρακτηριστική είναι επίσης η πρόσφατη γνώμη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΟΚΕ)* για το Σχέδιο νόμου του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού το οποίο και αφορά μεταξύ άλλων δυσανάλογες κυρώσεις για πειθαρχικά (και μάλιστα αόριστα διατυπωμένα) παραπτώματα φοιτητών. Συστηματικά επίσης παρακάμπτεται η άποψη αρμόδιων Ανεξάρτητων Αρχών, αλλά και των συμμετεχόντων στην ανοιχτή διαβούλευση (open gov) όταν οι γνώμες πολιτών και ειδικών που διατυπώνονται μοιάζουν κυβερνητικά ασύμφορες. Ας μη μιλήσουμε για την πλήρη παραγνώριση της γνώμης έγκυρων διεθνών ΜΚΟ και ειδικών για το προσφυγικό. Τέλος, είναι χαρακτηριστικό ότι οι Υπουργοί αποφεύγουν τη νομοθετική σύσταση ειδικών νομοπαρασκευαστικών επιτροπών, διαδικασία που θα έδινε δυνατότητα σε ειδικούς επιστήμονες χωρίς κυβερνητικές ιδιότητες και χωρίς δεσμεύσεις να εκφέρουν αποτελεσματικά τη γνώμη τους.

Κάτω ο διάλογος, λοιπόν! Το πολύ να αφήσουμε να διεξάγεται χωρίς να απασχολεί και να ακούγεται. Αυταρχισμός με πολιτικές και κάπου κοινωνικές διαστάσεις, άλλοτε διδασκόμενες άλλοτε αυθόρμητες: Όχι σπάνια και στην καθημερινότητα ως αντίλαλος ενός λαϊκισμού ακροδεξιάς κοπής ακούγεται η φράση – ερώτηση «διάλογο θα κάνουμε τώρα;» Καθώς μεθοδεύεται η κάμψη της αυτοδιοίκησης στην ανώτατη εκπαίδευση, το κλισέ ίσως εμφανιστεί και στα πανεπιστήμια, είτε στα αντισυνταγματικώς «πειθαρχημένα» δημόσια ιδρύματα, είτε στα – παρά το σαφές γράμμα του Συντάγματος αναγνωρισμένα – ιδιωτικά. Δεν καταλαβαίνουν ότι η δημοκρατία ακόμη και εκεί που λείπει είναι πολίτευμα διεκδικούμενο από τους πολλούς.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

* Ν. 5123/2024.

**Πρόκειται για συμβουλευτικό-γνωμοδοτικό όργανο υπαγόμενο στο Υπουργείο Οικονομικών (παλαιότερα στο Προεδρίας).