Φαντάσματα και διλήμματα, ευρωπαϊκά και εγχώρια

Αν ζούσε ο θείος Καρλ ίσως το έγραφε κάπως διαφορετικά: «Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη, το φάντασμα του ακροδεξιού λαϊκισμού». Μάλιστα, αν ήθελε να το επεκτείνει κοιτώντας και προς την Αμερική, θα άλλαζε την λέξη «Ευρώπη» με τη λέξη «κόσμος».

Και λοιπόν; θα αναρωτηθεί κάποιος. Γιατί αφορά εμάς; Στην Ελλάδα δεν έχουμε ακροδεξιό λαϊκισμό και δεν υπάρχει τέτοια απειλή: κυβερνά ένα κόμμα της Αριστεράς και είναι πιθανό να το διαδεχθεί το παραδοσιακό κόμμα της Δεξιάς, το οποίο δεν συνιστά, σε καμιά περίπτωση, «ακροδεξιά απειλή». Πόση αλήθεια και πόση υπερβολή υπάρχει σε όλα αυτά;

Ας ξεχωρίσουμε τα δύο επίπεδα:

Πρώτον, σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι αριθμοί μιλάνε από μόνοι τους. Από την(πάντα παρούσα) στη Γαλλία Λεπέν μέχρι τον Σλαβίνι στην Ιταλία, τον Όρμπαν στην Ουγγαρία, αλλά και μικρότερα κόμματα σε χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, επιβεβαιώνεται ότι ο ακροδεξιός λαϊκισμός έχει εγκατασταθεί για τα καλά στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Σε ορισμένες δε κυβερνά ήδη. Αν αυτό επιβεβαιωθεί και από τις κάλπες των ευρωεκλογών του Μαίου-οι προβλέψεις το θεωρούν βέβαιο-τότε θα μιλάμε για μια άλλη Ευρώπη. Οι δυο παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις της, η Κεντροδεξιά και η Κεντροαριστερά, έχουν ήδη υποστεί εκλογική καθίζηση στις χώρες τους(πχ Γερμανία) και,  αν αυτό εκφραστεί και πανευρωπαϊκά, δεν ξέρουμε πώς θα επηρεάσει τη σύνθεση των οργάνων της Ενωσης και εντέλει τη λήψη των αποφάσεων. Κάτι που ενδιαφέρει κυρίως χώρες όπως η Ελλάδα. Αν σ’ αυτά προστεθεί ο ιδιότυπος λαϊκισμός-πάντως όχι… αριστερός- του Τραμπ με τις τάσεις απομονωτισμού των ΗΠΑ που όλο και αυξάνονται, τα σημάδια για τον κόσμο συνολικά είναι μόνο  ανησυχητικά.

Δεύτερον, σε εθνικό επίπεδο, ο ακροδεξιός λαϊκισμός εκδηλώθηκε κατά κόρον τους προηγούμενους μήνες, με αφορμή την Συμφωνία των Πρεσπών για τη λύση του Μακεδονικού. Στο θέμα αυτό παρατηρήθηκε το εξής, αντιφατικό εκ πρώτης όψεως, φαινόμενο. Ο κυβερνών ΣΥΡΙΖΑ του «λαϊκιστή» Αλέξη Τσίπρα, που ανήλθε στην εξουσία χρησιμοποιώντας ισχυρές δόσεις λαϊκισμού σε άλλα πεδία(οικονομία, αγορές κα) συγκρούστηκε με τον ακροδεξιό (συγκυβερνώντα μέχρι πρότινος) εταίρο του, δίνοντας λύση σε ένα χρονίζον πρόβλημα εξωτερικής πολιτικής. Από την άλλη η αντιπολιτευόμενη ΝΔ, με επικεφαλής τον προβαλλόμενο ως «αντιλαϊκιστή» Κυριάκο Μητσοτάκη ταυτίστηκε, υπό τον φόβο του εκλογικού κόστους, με τις ακραίες(από τα δεξιά) φωνές. Και τώρα μένει να μετρηθεί στην κάλπη των ευρωεκλογών(αν δεν έχουμε-όπως όλα δείχνουν- και εθνικές εκλογές τον Μάιο) πόσο αυτή η στάση θα ευνοήσει μόνο το μεγάλο παραδοσιακό κόμμα της Δεξιάς ή πόσο θα ανοίξει κι άλλο την πόρτα  σε άλλες ακραίες ή και  απεχθείς δυνάμεις. Ακόμα χειρότερα: η ηγεσία του παραδοσιακού κόμματος του Κέντρου και της Κεντροαριστεράς (ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ), παρασυρόμενη μόνο από αμφίβολους εκλογικούς υπολογισμούς, ταυτίστηκε εξ αντικειμένου με τις «εθνικοπατριωτικές» εξάψεις. Ετσι έχασε  μια μεγάλη ευκαιρία να διαφοροποιηθεί αποφασιστικά από την ΝΔ, η σύμπλευση με την οποία την περίοδο 2012-2014(κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου) τού προκάλεσε καίριο, ίσως και ανεπανόρθωτο, εκλογικό πλήγμα, αφήνοντάς το με μονοψήφιο ποσοστό στις εκλογές του 2015.

Επανερχόμαστε στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και επί σχεδόν τριάντα χρόνια η Ευρώπη έζησε μια άνοδο σε όλα τα επίπεδα. Ηταν η «χρυσή εποχή» της Σοσιαλδημοκρατίας, με οικονομικές και κοινωνικές κατακτήσεις πρωτοφανείς, οι οποίες ιδιαίτερα σήμερα αποτελούν σημείο αναφοράς. Μετά την άνοδο της Θάτσερ στη Μ.Βρετανία(1979) και αμέσως μετά του Ρήγκαν στις ΗΠΑ, η Σοσιαλδημοκρατία σταδιακά υποχώρησε και ο Νεοφιλελευθερισμός κυριάρχησε, με διαβαθμίσεις, μέχρι την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Ενδιαμέσως είχαμε την κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ, οι χώρες του οποίου μοιραία ακολούθησαν αυτό το οικονομικό σύστημα. Η περίοδος που διανύουμε δεν μπορεί ακόμα να αποτιμηθεί, αλλά οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες και οι προειδοποιήσεις ηχηρές.

Και κλείνουμε με τα δικά μας. Ο (πέραν της Δεξιάς) προοδευτικός χώρος βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Η πολεμική ανάμεσα στα διάφορα κομμάτια του, μεγάλα ή μικρά, όλο και φουντώνει. Μοιραία, ως έναν βαθμό, εν όψει εκλογών. Ο ΣΥΡΙΖΑ, που αποτελεί εξ αντικειμένου τον κυρίαρχο πόλο, βαρύνεται από την τετράχρονη κυβερνητική συνεργασία με το ακραίο μόρφωμα των ΑΝΕΛ. Τώρα, που απαλλάχθηκε από τον Καμμένο και επιδιώκει στροφή προς τους όμορους χώρους του Κέντρου και της Κεντροαριστεράς, προσκρούει στο φόβο της άλλης πλευράς (ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ) ότι απειλείται με  εκλογική λεηλασία.  Εύλογος φόβος, διότι γνωρίζουν πώς το δικό τους κόμμα από το 1981 και μετά είχε λεηλατήσει εκλογικά την παραδοσιακή Αριστερά. Όμως,  η «λεηλασία» που υπέστη το 2015 το ΠΑΣΟΚ από τον ΣΥΡΙΖΑ έχει τις ρίζες της στην προηγηθείσα κυβερνητική συνεργασία του με την ΝΔ. Οπότε το δίλημμα που έχει να αντιμετωπίσει είναι διπλό. Διπλή και η απειλή. Και από αριστερά και από δεξιά. Αλλά θα χρειαστεί να διαλέξει κάποια στιγμή, σίγουρα μετά τις εκλογές.

Πάντως, εκείνο το παλιό «Τι Παπάγος, τι Πλαστήρας» αποδείχτηκε μοιραίο λάθος. Και αλίμονο αν επαναληφθεί.