Η “ανάπτυξη” και η “ενισχυμένη πιστωτική γραμμή”: Παραλλαγές στο ίδιο φθαρμένο θέμα

Αναδημοσιεύουμε το κείμενο του κ. Κατρούγκαλου που είχε δημοσιευτεί στις 18/11/2014

Τα στοιχεία για την υποτιθέμενη επαναφορά της χώρας σε τροχιά οικονομική ανάπτυξης δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από ένα ακόμη επεισόδιο του success story. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι ακόμη και η Τρόικα αμφισβητεί την εγκυρότητα των αριθμών της Εθνικής Στατιστικής Αρχής του υπόδικου κ. Γεωργίου. Εξαρχής το όλο εγχείρημα ήταν αποκλειστικά επικοινωνιακό.  (Ακόμη και το σύνθημα που υιοθέτησε ο πρωθυπουργός, “η Ελλάδα επιστρέφει” αποτελεί καθαρή αντιγραφή του αντίστοιχου προεκλογικού συνθήματος του Ραφαέλ Κορρέα του Ισημερινού “η Πατρίδα επιστρέφει”).

Οι αριθμοί δεν είναι το σημαντικό. Και τούτο γιατί, κάποια στιγμή, η συρρίκνωση της οικονομίας θα έφτανε στα έσχατα όρια της. Αυτή είναι η φύση των κυκλικών κρίσεων του καπιταλισμού, κάποια στιγμή έρχεται και η πάνω πλευρά του οικονομικού κύκλου. Η ουσία έγκειται αλλού: για τι είδους ανάπτυξη πρόκειται, ιδίως ποιος πρόκειται να ωφεληθεί από αυτή και τι χαρακτήρα θα έχει όταν έρθει. Οι πολιτικές των μνημονίων, ακόμη και όταν «πετυχαίνουν», όπως στη Λετονία,  εξασφαλίζουν υποτονική ανάκαμψη χωρίς νέες θέσεις εργασίας, μισθούς πείνας και υψηλά ποσοστά ανεργίας. Με την «ανάπτυξη» του κύριου Σαμαρά, η οικονομία θα εξακολουθεί να είναι παγιδευμένη στη σπείρα αργού θανάτου που την έχει οδηγήσει η συνταγή του μνημονίου: το χρέος θα διογκώνεται, ενώ η παραγωγική βάση της χώρας θα συνεχίζει να συρρικνώνεται.  Ο αποπληθωρισμός του τελευταίου διαστήματος δεν αποτελεί όψιμη επιτυχία του σεναρίου της εσωτερικής υποτίμησης, αλλά θανάσιμη παγίδα, από την οποία ακόμη και πανίσχυρες οικονομίες, όπως η Ιαπωνική, παλεύουν χρόνια να ξεφύγουν.

Αυτή δεν είναι μόνο η μοίρα της Ελλάδας, αλλά και της ηπείρου μας, η malaise για την οποία γράφει ο Στίγκλιτζ. Και αυτό γιατί η συνέχιση των πολιτικών λιτότητας δεν οδηγεί μόνο σε μια γερμανική Ευρώπη, αλλά κυρίως σε μια πολωμένη ήπειρο, όπου ο Νότος θα γίνεται συνεχώς φτωχότερος και εξαρτημένος, στο ρόλο ενός Ευρωπαϊκού Μεξικού. Η πόλωση αυτή αναγκαστικά οδηγεί σε ανεξέλεγκτες φυγόκεντρες τάσεις και στο βίαιο τέλος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Συνεπώς, όσοι  υποστηρίζουν ότι οι πολιτικές αυτές αποτελούν μονόδρομο για την Ευρώπη, εκ του αποτελέσματος θα γίνουν πιο αποτελεσματικοί νεκροθάφτες της από τους ακροδεξιούς που την απορρίπτουν για λόγους εθνικιστικούς. Την ουσιαστική αυτή ταύτιση των φαινομενικά αντιθέτων έχει, ήδη από την δεκαετία του 1990, επισημάνει ο  Κονδύλης: «ο πτωχοπροδρομικός ελληνοκεντρισμός και ο κοσμοπολίτικος πιθηκισμός αποτελούν μεγέθη συμμετρικά και συναφή, όσο κι αν φαινομενικά εκπροσωπούν δύο κόσμους εχθρικούς μεταξύ τους»1.

Ο κύριος Σαμαράς είναι διπλά δέσμιος ως προς τη συνέχιση του θανατηφόρου αυτού οικονομικού μείγματος: δέσμιος των ντόπιων συμφερόντων της διαπλοκής και της his mistress voice, των εντολών της Α. Μέρκελ και των νεοφιλελεύθερων ελίτ. Για αυτό το λόγο οι προσπάθειες του είναι “σαν των Τρώων”. Όπως έγραψε εύστοχα φιλομνημονιακός σχολιαστής, θέλησε να διεκδικήσει λεφτά χωρίς επιτήρηση και πέτυχε, αντιθέτως, επιτήρηση χωρίς λεφτά. Γιατί το περίφημο αυτό νέο πρόγραμμα της Πιστωτικής Γραμμής με Ενισχυμένους Όρους δεν είναι τίποτα άλλο παρά η συνέχιση των ίδιων πολιτικών συμπυκνωμένου νεοφιλελευθερισμού, με νέο μνημόνιο και ουσιαστικά παρόμοια επιτήρηση, με το ΔΝΤ στο πίσω κάθισμα ή συνοδηγό, όπως ομολόγησε και ο κ. Γκίκας Χαρδούβελης. Το ότι δεν θα έχει το νέο πρόγραμμα τόση μικροδιαχείρηση και ότι οι έλεγχοι θα είναι μάλλον σε εξαμηνιαία και όχι τριμηνιαία βάση λίγη σημασία έχει.

Ευτυχώς, δεν είναι πια στο χέρι τους η συνέχιση της κατρακύλας. Το Μάρτη η Ελλάδα θα γυρίσει σελίδα. Η κυβέρνηση της αριστεράς έχει μια ιστορική αποστολή να επιτελέσει, για την ίδια τη χώρα μας αλλά και για την Ευρώπη. Μα είναι δυνατό, θα πουν μερικοί, μια τέτοια μεγάλη αλλαγή να ξεκινήσει από τη μικρή Ελλάδα; Μα, ακριβώς οι μεγάλες ανατροπές ξεκινούν πάντα σχεδόν από την περιφέρεια και τους «αδύναμους κρίκους». Από την δεκαετία του ’60 έγραφε η Χάνα Άρεντ: «Όπως είναι τα πράγματα σήμερα,  με τις  μεγάλες δυνάμεις  ακινητοποιημένες κάτω από το βάρος του ίδιου του μεγέθους τους, ένα «νέο παράδειγμα» φαίνεται ότι μπορεί να έχει πιθανότητα μόνο σε μία μικρή χώρα2.»

Η Ελλάδα είναι, αυτή τη στιγμή, ο αδύναμος κρίκος της νεοφιλελεύθερης Ευρώπης. Αυτά που απαιτούνται για την καπιταλιστική αναδιάρθρωση και τη μετάβαση στη νέου τύπου κοινωνία του ενός τρίτου αποδείχθηκε ότι ήταν τόσο αιματηρά και αβάστακτα για το μεγαλύτερο τμήμα του ελληνικού λαού, ώστε να είναι αδύνατο να εφαρμοστούν στην πράξη. Γι’ αυτό και απέτυχε το κοινωνικό πείραμα των μνημονίων. Και μάλιστα, η άνοδος των νέων δυνάμεων που αμφισβητούν το μοντέλο είναι ευθέως ανάλογη με την ένταση των πολιτικών λιτότητας. Για αυτό η Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ και η Ισπανία των ΠΟΔΕΜΟΣ είναι στην πρώτη γραμμή.

Το 2015 μας υπόσχεται μια διαφορετική Ευρώπη.

* Ο Γιώργος Κατρούγκαλος είναι συνταγματολόγος, καθηγητής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Το 2014 εκλέχθηκε στην Ευρωβουλή, συνεργαζόμενος με το ψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ. Συμμετέχει ενεργά στα μαζικά κινήματα κατά του μνημονίου και υπέρ των δικαιωμάτων και ελευθεριών.