Η κοινωνία που δεν πιστεύει σε κανέναν

O «Κύκλος Ιδεών» του Ευάγγελου Βενιζέλου πραγματοποίησε μία εκδήλωση με θέμα το πολιτικό αδιέξοδο που προκύπτει από την ανάγνωση των δημοσκοπήσεων. Ηταν μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση, προφανώς λόγω της σύνθεσης του πάνελ: Ευάγγελος Βενιζέλος, Στράτος Φαναράς, Ινώ Αφεντούλη, Παύλος Τσίμας, Ανδρέας Πετρουλάκης και Κώστας Κωστής. Συντόνισε η Νίκη Λυμπεράκη.

Δεν θέλω να σας κουράσω μεταφέροντας αποσπάσματα από κάθε τοποθέτηση. Ούτως ή άλλως, άπαντες συνέβαλαν στον ίδιο βαθμό με τον προβληματισμό που ανέπτυξαν. Θα σας παραθέσω, λοιπόν, τα βασικά συμπεράσματα, όπως τα κατέγραψα.

Το έλλειμμα εμπιστοσύνης αναδεικνύεται σε εθνική παθογένεια. Δεν εντοπίζεται μόνο στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς, αλλά ακόμα και στο πώς προσεγγίζουμε τους συμπολίτες μας. Η αμφισβήτηση υπερβαίνει τη διακυβέρνηση και αγκαλιάζει το πολιτικό σύστημα. Οι πολίτες εμπιστεύονται μη πολιτικούς θεσμούς, ενώ βλέπουν απαξιωτικά τη Δικαιοσύνη και τα μέσα ενημέρωσης.

Το γενικό κλίμα παραμένει αρνητικό για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σήμερα το 62% των πολιτών ζητεί πολιτική αλλαγή, ωστόσο δεν προκρίνει ξεκάθαρη εναλλακτική λύση. Η πολιτική εξουσία θυμίζει πίτα από την οποία σπεύδουν να πάρουν κομμάτι όλο και περισσότερο σχήματα. Εκ των πραγμάτων, αυτά τα κομμάτια θα γίνονται όλο και μικρότερα.

Τα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας δεν είναι αυτά που απασχολούν την πολιτική συζήτηση, όπως ο ΟΠΕΚΕΠΕ. Είναι η καθημερινότητα, το πρόβλημα στέγης, η ακρίβεια και η ταλαιπωρία στους δρόμους.

Η δημοκρατία, ως πολίτευμα, τελεί υπό παγκόσμια αμφισβήτηση. Μόλις 900 εκατ. άνθρωποι στον πλανήτη ζουν υπό συνθήκες δημοκρατίας. Και έτσι στη Δύση ζούμε μία αντιστροφή της δεκαετίας του ’60. Τότε οι άνθρωποι ζητούσαν περισσότερη δημοκρατία και ελευθερία. Τώρα δέχονται να περιοριστούν αυτές οι έννοιες. Είναι εντυπωσιακά υψηλό το ποσοστό των νέων που δεν θεωρούν τη δημοκρατία ως το ιδανικό πολίτευμα και έλκονται από αυταρχικές λύσεις. Αυτό εξηγείται: οι μισοί νέοι νιώθουν ότι βρίσκονται στο περιθώριο, δεν υπάρχουν ευκαιρίες για αυτούς.

Η ποιότητα της δημοκρατίας στη χώρα μας δεν πείθει τους πολίτες να συμμετάσχουν στα κοινά και στη χάραξη μίας εθνικής πορείας. Χρειάζεται μία αλλαγή νοοτροπίας στην εθνική ηγεσία, όχι μόνο στο πολιτικό σύστημα.

Μία κοινωνία που δεν εκφράζεται πολιτικά, ενώ αντιμετωπίζει και οξυμένο δημογραφικό πρόβλημα, δεν μπορεί να δημιουργήσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και προόδου.

Το «σύνδρομο της αποστασίας» του 1965 έχει καταστήσει πανίσχυρη τη θέση του εκάστοτε πρωθυπουργού. Κανένας δεν τολμάει να αμφισβητήσει την κυριαρχία του. Ομοίως και το «σύνδρομο Ζυρίχης-Λονδίου» (που αφορά το Κυπριακό) έχει ενσταλάξει φόβο στις πολιτικές ηγεσίες και αρνούνται να αναλάβουν τολμηρές πρωτοβουλίες.

Συμπέρασμα: η ματιά που εντοπίζει αποκλειστικά στο πολιτικό προσωπικό την αιτία για τις παθογένειες της χώρας είναι κοντόφθαλμη. Απαιτείται μία συνολική ενεργοποίηση της κοινωνίας, κυρίως δια των ελίτ που μπορούν να δημιουργήσουν δυναμικά ρεύματα. Ομως πώς μπορεί να συμβεί αυτό; Αυτή η απάντηση είναι που μας λείπει.