Η ψυχολογία πίσω από την κλιματική αδιαφορία

Γιατί ενώ η θερμοκρασία του πλανήτη ανεβαίνει και οι φυσικές καταστροφές πληθαίνουν, μένουμε αδρανείς; Γιατί, ακόμα και μετά από καύσωνες, πυρκαγιές και πλημμύρες, η κλιματική κρίση φαίνεται να μην μας κινητοποιεί;

Η απάντηση δεν είναι μόνο πολιτική ή επιστημονική, αλλά και ψυχολογική.

Μια νέα μελέτη στο Nature Human Behavior δείχνει ότι δεν είναι τα περιβαλλοντικά δεδομένα που αποτυγχάνουν να μας ευαισθητοποιήσουν, αλλά ο τρόπος που παρουσιάζονται. Οι ερευνητές ζήτησαν από συμμετέχοντες να αξιολογήσουν δύο γραφήματα για τις χειμερινές θερμοκρασίες μιας φανταστικής παραλίμνιας πόλης: το ένα έδειχνε σταδιακή αύξηση θερμοκρασίας, το άλλο αν η λίμνη πάγωσε ή όχι κάθε χρόνο. Όσοι είδαν το δεύτερο, δίπολο διάγραμμα, αξιολόγησαν το πρόβλημα ως πιο σοβαρό.

Το εντυπωσιακό; Το μήνυμα ήταν το ίδιο, η διαφορά ήταν στο πώς απεικονίστηκε. Το δίπολο παρουσιάζει την αλλαγή ως ρήξη, όχι ως αργή μετάβαση και αυτό φαίνεται να είναι το κλειδί για να «σπάσει» η αδιαφορία.

Η Grist, ένα από τα πιο δυναμικά περιβαλλοντικά sites στις ΗΠΑ, περιγράφει πώς η λίμνη Carnegie στο Princeton δεν παγώνει πια τον χειμώνα. Οι παγοδρομίες και οι βραδινές βόλτες έγιναν ανάμνηση. Όταν οι κάτοικοι είδαν τα δεδομένα ως «πάγωσε/δεν πάγωσε», συνειδητοποίησαν ότι η απώλεια αυτή συνδέεται με την κλιματική αλλαγή.

Οι ψυχολόγοι το αποκαλούν «shifting baselines» ή το σύνδρομο των μετακινούμενων ορίων. Κάθε γενιά συνηθίζει σε μια φτωχότερη εκδοχή του φυσικού κόσμου, χωρίς να το συνειδητοποιεί. Αυτό που για τους παππούδες μας ήταν ακραίο, για εμάς γίνεται φυσιολογικό. Στην Ελλάδα, το χιόνι που χάνεται από τις κορυφές, τα καλοκαίρια με 40άρια, οι ξηροί χειμώνες, οι παραλίες που εξαφανίζονται σταδιακά, χάνουν το σοκ τους καθώς η μνήμη μας αναπροσαρμόζεται. Η ανθεκτικότητα μεταφέρεται όχι απέναντι στην κρίση, αλλά απέναντι στην ανησυχία μας.

Χρειαζόμαστε, λοιπόν, οπτικά εργαλεία που θα συνθέτουν το δικό μας περιβαλλοντικό ημερολόγιο για να μας θυμίζει όχι μόνο τι χάθηκε, αλλά και τι κινδυνεύει να χαθεί αν συνεχίσουμε να αδιαφορούμε.

Και την επόμενη φορά που κάποιος σας πει ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι υπερβολή, δείξτε του το γράφημα με τις χαρακτηριστικές μπλε και κόκκινες ρίγες για να καταλάβει πώς άλλαξε η μέση θερμοκρασία από το 1850 έως σήμερα.