Η Τούνμπεργκ και τα deep fakes με φόντο τη Γάζα

Ο Μάκης Μαλαφέκας έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο Deep Fake. Το έχει διαβάσει αρκετός κόσμος αλλά ίσως χρειάζεται να το διαβάσει ακόμα περισσότερος. Γιατί; Για να καταλάβει ότι ζούμε ήδη μέσα στον κόσμο της προσομοίωσης.

Από την άλλη, γιατί να διαβάσεις μια μυθοπλασία όταν η πραγματικότητα μάς προσφέρεται ήδη μονταρισμένη; Όταν μπορείς, ας πούμε, να θαυμάσεις την Γκρέτα Τούνμπεργκ με κεφίγια να κρατά το mocktail της στο κατάστρωμα ενός ιστιοπλοϊκού σαν influencer σε διακοπές που θα ζήλευες αλλά δεν έχεις τα λεφτά να απολαύσεις.

Μόνο που η συγκεκριμένη εικόνα που έχει ήδη κατακλύσει το timeline σου –ή πρόκειται να το κάνει– και που παριστάνει την «απόδειξη» είναι ένα ακόμα παράδειγμα deep fake. Μια εικόνα χωρίς υπόσταση αλλά με σαφή πολιτική στόχευση: την αποδόμηση της γενοκτονίας στη Γάζα και τις φωνές που εναντιώνονται στο κράτος του Ισραήλ.

Κι όμως, η φωτογραφία κυκλοφορεί σαν κουτσομπολιό σε λαϊκή. Από προφίλ σε προφίλ, από «παράδειγμα» σε «απόδειξη», από ειρωνικό σχόλιο σε ξεδιάντροπη δυσφήμιση. Κανείς δεν αναρωτιέται αν είναι αληθινή. Απλά διακινείται σαν άσφαιρο βόλι έτοιμο να προειδοποιήσει τον εχθρό.

Eίναι κλισέ αλλά οφείλω να το επαναλάβω: ζούμε στην εποχή όπου η εικόνα δεν χρειάζεται να είναι αληθινή, αρκεί να είναι χρήσιμη, όπου η ειρωνεία δεν είναι εργαλείο σκέψης αλλά όπλο κυνισμού. Όπου η Γάζα καίγεται, αλλά το timeline μας προτιμά την deep fake εικόνα της Γκρέτα με καφίγια και το mocktail στο χέρι.

Και κάπως έτσι, τα deep fakes καθίστανται η πολιτική τεχνολογία προσιτή σε όλους. Όχι απλώς οπτική απάτη, αλλά εργαλείο ηθικού αποπροσανατολισμού. Μουδιάζουν την ενσυναίσθηση και αντικαθιστούν την κριτική σκέψη με το μιμίδιο. Στρέφουν το βλέμμα από τη γενοκτονία στο mocktail, από το αίτημα για ειρήνη και δικαιοσύνη στην υποτιθέμενη υποκρισία μιας αναγνωρίσιμης ακτιβίστριας.

Ποιος χρειάζεται fact-checking όταν έχει ήδη αποφασίσει ποιον αντέχει ή δεν αντέχει να βλέπει;

Το πρόβλημα δεν είναι η τεχνολογία. Είναι το ακροατήριο. Το κοινό που επιλέγει να πιστέψει το βολικό, το χυδαίο, το σύντομο. Που προτιμά να καταναλώσει μια κατασκευασμένη αποκάλυψη από το να αναρωτηθεί τη δύσκολη αλήθεια ενός αποδεκατισμένου πληθυσμού.

Το βαθύ κράτος των social media προτιμά το θόρυβο από τη φωνή. Εξάλλου, ποιος χρειάζεται δημοσιογραφία όταν έχει το Grok;