Αύριο μια άλλη χώρα

Η “Liverpool Echo” η τοπική εφημερίδα του “μεγάλου λιμανιού” ανέβασε την Τρίτη στην ιστοσελίδα της μια δημοσκόπηση, όπου οι αναγνώστες μπορούσαν να διαλέξουν ανάμεσα σε δέκα διαφορετικά σχέδια της σημαίας, που θα είχε ένα… ανεξάρτητο από τη Βρετανία Λίβερπουλ.

(We are not british, we are Scouse που λέει και το τραγούδι). Προφανώς πρόκειται περί “χαριτωμενιάς”, αλλά είναι ενδεικτική και αυτή του κλίματος που έχει δημιουργήσει η συζήτηση για το δημοψήφισμα στην Σκωτία. Είναι να μη σου μπαίνουν ιδέες και όπως θα έχετε διαβάσει και αλλού, η ιδέα της απόσχισης ξαναζεσταίνεται και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, σε μια περίοδο που η επιστροφή στο τοπικό, στο οικείο, στο πιο αναγνωρίσιμο και καλύτερα διαχειρίσιμο φαντάζει για πολλούς ως η λύση απέναντι στο χάος μιας ασύδοτης και ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης.

Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς την έκβαση του δημοψηφίσματος αν και η “λογική” λέει ότι οι Σκωτσέζοι, αφού τρομοκράτησαν αρκετά τους “κυβερνήτες” στο Λονδίνο, θα πουν τελικά ένα οριακό ΟΧΙ, προσδοκώντας να υλοποιηθούν οι υποσχέσεις, που τους δόθηκαν όλο το περασμένο διάστημα για μεγαλύτερη αυτονομία. Αλλά ποιός είπε ότι τα αποτελέσματα ενός δημοψηφίσματος είναι πάντα λογικά; Ας περιμένουμε λοιπόν να δούμε τι θα βγάλουν οι κάλπες και τι θα ακολουθήσει στη συνέχεια.

Αυτό που ωστόσο μπορεί να πει κανείς ήδη από τώρα με βεβαιότητα είναι ότι την Παρασκευή Σκωτσέζοι, Εγγλέζοι, Ιρλανδοί και Ουαλοί θα ξυπνήσουν σε μια άλλη χώρα. Οι πρώτοι γιατί έτσι κι αλλιώς θα πρέπει να διαχειριστούν και το αποτέλεσμα, αλλά κυρίως και τις συνέπειες μιας συζήτησης, που κύλησε ουσιαστικά μεν και αποκάλυψε πολλά “απωθημένα” έτσι ώστε κάποιοι να την χαρακτηρίσουν “λυτρωτική”, αλλά σίγουρα οδήγησε σε μια πόλωση άνευ προηγουμένου. Και είναι γνωστό ότι κοινωνίες χωρισμένες στα δύο εγκλωβίζονται συχνά σε έναν διχασμό, που ανακυκλώνει αδιέξοδα, τα οποία μπορεί να καταλήξουν σε απροσδόκητες εκρήξεις. Για τις άλλες τρεις “εθνότητες” της Βρετανίας αλλά και για τους Ευρωπαίους και υπόλοιπους ξένους πολίτες που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο το πρόβλημα θα είναι ότι πιθανότατα θα κληθούν να χειριστούν και προσωπικά τις συνέπειες μιας απόφασης, που επηρεάζει τις ζωές τους αλλά οι ίδιοι δε μπορούσαν να την επηρεάσουν.

Με άλλα λόγια, ακόμα και αν επικρατήσει το ΟΧΙ, η συζήτηση για τη σχέση της Σκωτίας με το Λονδίνο δεν θα σταματήσει εδώ. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια καλή ευκαιρία και για την Ευρώπη συνολικά, για να ασχοληθεί επιτέλους με τη σχέση κεντρικής εξουσίας και περιφέρειας, η οποία και χτίστηκε και συνεχίζει ουσιαστικά να λειτουργεί με βάση τα δεδομένα άλλων εποχών. Η τάση για αυτό που αποκαλείται “ρεζιοναλισμός”, επιστροφή στο περιφερειακό, δεν είναι μόνο βρετανικό φαινόμενο. Η απέχθεια απέναντι σε πολιτικούς, που βρίσκονται “πολύ μακριά” και πνευματικά και σωματικά είναι ένα πανευρωπαϊκό πρόβλημα, όπως δείχνουν συστηματικά οι ευρωεκλογές. Δεν είναι άσχετο το γεγονός ότι νέοι Σκωτσέζοι ψηφοφόροι, που αδιαφορούσαν για την πολιτική ενεργοποιήθηκαν στη συζήτηση για το μέλλον της Σκωτίας και δήλωναν κατηγορηματικά ότι θα πάνε να ψηφίσουν, επειδή ακριβώς θεωρούν ότι, σε αντίθεση με άλλες πολιτικές αποφάσεις, αυτή τους αφορά πολύ πιο άμεσα και μπορούν επίσης άμεσα να την επηρεάσουν.

Το ειρωνικό είναι ότι τα επιχειρήματα που έχει να αντιμετωπίσει τώρα ο Βρετανός πρωθυπουργός από τους υποστηρικτές του ΝΑΙ είναι ακριβώς τα ίδια, που ο ίδιος είχε στην φαρέτρα του για να απειλήσει με… απόσχιση τις Βρυξέλλες στο δικό του δημοψήφισμα για τη σχέση Βρετανίας-ΕΕ: Συγκεντρωτισμός, αγνόηση των εθνικών ιδιαιτεροτήτων, οικονομικές απώλειες λόγω υπερβολικής γραφειοκρατίας και πάει λέγοντας. Οι μακρινές και αποστειρωμένες Βρυξέλλες ως τροχοπέδη για μια νέα βρετανική άνοιξη. Το μακρινό και εγωϊστικό Λονδίνο ως φρένο για ένα νέο σκωτσέζικο θαύμα.

Η συζήτηση για τον διαχωρισμό εξουσιών ανάμεσα σε τοπικό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο είναι παλιά στην Ευρώπη, αλλά στην πράξη λίγα βήματα έχουν γίνει για να φέρουν τους πολίτες πιο κοντά στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Οι πολίτες αναζητούν κατά συνέπεια τρόπους να απεξαρτηθούν από ένα πεπαλαιωμένο πολιτικό σύστημα, που συχνά αγνοεί τις ανάγκες τους και παράλληλα αφήνει απέραντο έδαφος σε λαϊκιστές, που γενικά και αόριστα υπόσχονται “αυτονόμηση” από τον παλαιοκομματισμό. Ενα σύστημα, που τους θέτει ενώπιον των ευθυνών τους μόνο ως ψηφοφόρους και μόνο όταν τους φοβηθεί… Και όπως πολύ σωστά είχε πει κάποτε ένας Βρετανός σχολιαστής “μην περιμένετε από τους ανθρώπους να φερθούν υπεύθυνα αν δεν τους παραχωρείτε τις ευθύνες που δικαιούνται”. Αυτό είναι ίσως το βασικότερο μήνυμα του σκωτσέζικου δημοψηφίσματος.

Ο Κώστας Αργυρός είναι δημοσιογράφος κι έχει βραβευτεί για το δημοσιογραφικό του έργο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ίδρυμα Μπότση και την Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε με το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ, αναδεικνύοντας κυρίως ευρωπαϊκά θέματα.