Ιστορία γράφουν οι απόντες

Κι όμως, από όλες τις στιγμές, που είχα την τύχη να ζήσω εκείνη την “ιστορική μέρα” στις 9 Νοέμβρη του 1989 στο Ανατολικό Βερολίνο, δεν ξεχωρίζω σαν εικόνα χαραγμένη στο μυαλό ούτε την ώρα που ο Γκύντερ Σαμπόφσκι μας ανακοίνωνε στο κέντρο τύπου, στη Mohrenstrasse, ότι καταργείται “άμεσα και για όλους η απαγόρευση ταξιδιών στο Δυτικό Βερολίνο”. Ούτε τις εικόνες που ακολούθησαν, με τις χιλιάδες των ανθρώπων, που έτρεξαν σε όλα τα “περάσματα” και κάποια στιγμή ανάγκασαν τους συνοριοφύλακες να παραμερίσουν, ούτε τον ολονύχτιο πανζουρλισμό, που ακολούθησε.

Η εικόνα που μου έχει εντυπωθεί ανεξίτηλα πάει λίγες ώρες πίσω. Το απόγευμα εκείνης της μέρας. Ισως επειδή έτυχε και να την φωτογραφίσω. Θυμάμαι τους αμήχανους φαντάρους στην Ανατολική πλευρά του Βερολίνου, μπροστά ακριβώς από την πύλη του Βραδεμβούργου και τον κόσμο, που διστακτικά είχε μαζευτεί εκεί. Αρχικά οι πολίτες προσπαθούσαν απλά να κοιτάξουν στα μάτια τους “φύλακες” της ανελευθερίας τους. Μετά οι πιο θαραλλέοι άρχισαν να τους φωνάζουν και να τους καλούν να σηκωθούν να φύγουν. Οι φαντάροι δε μιλούσαν. Είχαν το βλέμμα του ανθρώπου, που προσπαθεί να …διαπεράσει λες ότι υπάρχει μπροστά του και να επικεντρώσει τα μάτια του σε κάτι που θα ήθελε να βλέπει.

Κάποιοι βαθμοφόροι προσπαθούσαν κάθε τόσο να απομακρύνουν τον κόσμο, αλλά οι πολίτες είχαν πάψει να υπακούουν, μαζεύονταν ξανά και ξανά. Δεν έφυγαν τρέχοντας, ούτε όταν ακούστηκαν μηχανές από καμιόνια και κάποιος είπε ότι μπορεί να έρχονται “ενισχύσεις” με γκλομπ και ασπίδες. Ολα έμοιαζαν να κρέμονται από μια κλωστή, αλλά τελικά τίποτα βίαιο, τίποτα “κακό” δεν συνέβη. Είχα φτάσει στο Ανατολικό Βερολίνο λίγες ώρες πριν. Μου ήταν αρκετές για να καταλάβω ότι το καθεστώς μετρούσε ώρες. Γιατί ο φόβος είχε πάψει πια να σκεπάζει τη “Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας”. Οι πολίτες της είχαν καταλάβει, ότι η στιγμή τους είχε έρθει. Η οργή είχε μεταμορφωθεί σε ειρηνική αλλά ανίκητη πολιτική ανυπακοή. Μαθαίνοντας μετά λεπτομέρειες για το πώς η Στάζι είχε εισχωρήσει σε κάθε σημείο της ιδιωτικής ζωής, το θάρρος εκείνων των ανθρώπων, εκείνο το απόγευμα μου φάνταζε ακόμα πιο άξιο θαυμασμού.

Η Ανγκέλα Μέρκελ, που σήμερα εκφώνησε πάλι “επετειακούς” για εκείνη την ιστορική ημέρα και τη σημασία της, ήταν φυσικά μονίμως “απούσα” από τέτοια περιστατικά. Δεν ήταν σύμπτωση ότι κανείς από εμάς τους ξένους δημοσιογράφους δεν είχε ακούσει ποτέ το όνομά της. Οταν μερικούς μήνες αργότερα ο Χέλμουτ Κολ την παρουσίασε ως “ανακάλυψή” του, όλοι μάταια αναζητούσαν κάποιες εκλάμψεις αντίστασης στο βιογραφικό, αυτού του ουρανοκατέβατου κοριτσιού με την λευκή δαντελένια μπλούζα, το κοντό αγορίστικο μαλλί και το ντροπαλό ύφος. Κανείς δε μπόρεσε να βρει τίποτα. Γιατί η Ανγκέλα Μέρκελ δεν ήταν ποτέ ο άνθρωπος, που θα καθόταν “στα κάγκελα” φάτσα με φάτσα με πολιτοφύλακες ή αμούστακους φαντάρους, που ήξεραν ότι αν παρακούσουν εντολές ρίσκαραν ακόμα και τη ζωή τους.

Η Ανγκέλα Μέρκελ είναι σήμερα καγκελάριος της Γερμανίας κι έχει το δικαίωμα να εκφωνεί λόγους, να κάνει συγκρίσεις και να μιλά για υποδείγματα θάρρους, που πρέπει να μιμηθούν οι πολίτες και στον υπόλοιπο πλανήτη. Αλλά τότε ήταν απούσα. Και όσο θα συνεχίζει να ψηφίζεται κάθε χρόνο “ισχυρότερη γυναίκα στην Ευρώπη” θα δικαιώνει αυτούς, που λένε ότι τελικά “την ιστορία την γράφουν οι απόντες”. Αυτοί που ξέρουν να εμφανίζονται την κατάλληλη στιγμή στο κατάλληλο μέρος και να καρπώνονται αυτά που άλλοι έσπειραν. 

*Ο Κώστας Αργυρός είναι δημοσιογράφος κι έχει βραβευτεί για το δημοσιογραφικό του έργο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ίδρυμα Μπότση και την Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε με το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ, αναδεικνύοντας κυρίως ευρωπαϊκά θέματα.