Ελευθερία, Ισότητα, Αδερφοσύνη! Πότε επιτέλους θα κάνουμε αυτό το σύνθημα πράξη;

Ένας χρόνος πέρασε… 365 μέρες από το βράδυ εκείνο που αποσβολωμένοι παρακολουθούσαμε τον πόλεμο που έχουμε τόσα χρόνια μάθει να εκτυλίσσεται σε κάποιες χώρες μακρινές της Ανατολής και μετράμε ζωές ανθρώπων που χάνονται σαν αριθμούς σε οθόνη, να λαμβάνει τώρα χώρα σε έδαφος ευρωπαϊκό. Για την ακρίβεια στην καρδιά της Ευρώπης, στο Παρίσι. Οι τρομοκράτες είχαν βάλει στόχο το γήπεδο Stade De France στο Σαν Ντενί, όπου διεξαγόταν ο αγώνας των εθνικών ομάδων ποδοσφαίρου Γαλλίας και Γερμανίας. Άλλοι βγήκαν στο δρόμο και θέρισαν 39 ζωές ανυποψίαστων Παριζιάνων που διασκέδαζαν στα καφέ του 10 και 11ου διαμερίσματος της πρωτεύουσας. Ο εφιάλτης όμως δεν είχε τελειώσει. Συνεργοί τους είχαν ήδη εισβάλλει στο συναυλιακό χώρο του Μπατακλάν, στον οποίο βρίσκονταν 1.500 θαμώνες και αφαιρούσαν ζωές.

Ο απολογισμός βαρύς, για την ακρίβεια ο βαρύτερος σε γαλλικό έδαφος σε καιρό ειρήνης, από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έπειτα. 130 νεκροί και εκατοντάδες τραυματίες, πολλοί από τους οποίους εξακολουθούν να νοσηλεύονται με σοβαρά προβλήματα υγείας. Ο χρόνος πέρασε, όπως είχε άλλωστε περάσει και από την επίθεση στα γραφεία του Charlie Hebdo το Γενάρη του 2015 και η σκιά της τρομοκρατίας χτύπησε και πάλι. Ο Δυτικός κόσμος, ο Ευρωπαίος και δη ο Γάλλος, έμαθε πως οι αριθμοί των νεκρών δεν είναι απλή υπόθεση. Με τον πιο τραγικό τρόπο, συνειδητοποίησε τι σημαίνει πως μια ανθρώπινη ζωή χάνεται, ξεριζώνεται για έναν πόλεμο που δεν είχε ιδέα ό, τι συμβαίνει πλέον χωρίς σύνορα, χωρίς έθνη ίσως (οι περισσότεροι από τους δράστες είχαν γαλλική υπηκοότητα) και σίγουρα χωρίς λογική.

Η Γαλλία βρίσκεται σε ένα πολύ δύσκολο, κακοτράχαλο μονοπάτι. Η χώρα που αγκάλιασε ίσως περισσότερο από καμία άλλη στον κόσμο, τις αξίες αυτού του περίφημου ανθρωπισμού και του διαφωτισμού, αφού υπήρξαν αίμα από το αίμα της. Η μάχη για τα βήματα του ανθρώπου προς το μέλλον και έναν κόσμο βασισμένο στην ελευθερία, την ισότητα και την αδερφοσύνη έλαβε χώρα σε εκείνα τα εδάφη. Και να που σήμερα, πληγωμένη οικονομικά, καταπονεμένη κοινωνικά και στόχος μιας τρομοκρατικής τρέλας που αιμοδοτεί η ίδια μέσα από τις κοινωνικές ανισότητες και τα γκέτο που έφτιαξε επί δεκαετίες, φλερτάρει πριν από όλους με τον εθνικισμό. Μοιάζει στην άκρη του γκρεμού, με την απελπισία και την παράνοια της διεθνούς κατάστασης να τη σπρώχνει να πέσει σε σκοτεινές εποχές, ανάλογες εκείνων που πολέμησε στο παρελθόν. Μια χώρα που κατάφερε αποφασιστικά χτυπήματα για το θάνατο του φασισμού, τόσο στην αντίσταση, όσο και μετά, με τη διανόηση.

Η Γαλλία στην οποία γεννήθηκε για πρώτη φορά το κίνημα του αντισημιτισμού στο “κατηγορώ” του Ζολά, μοιάζει θολωμένη και έτοιμη να πέσει στα δίχτυα του φασισμού. Δείχνει αποπροσανατολισμένη σε ένα κακό replay του 20ου αιώνα, έναν αιώνα μετά.

Είχα την τύχη να ζήσω στη Γαλλία για λίγο, να γνωρίσω τους πολίτες της, τον τρόπο ζωής τους. Πάντα με σαγήνευε η διανοουμενίστικη αύρα της χώρας αυτής. Με εξέπληξε η παιδεία των ανθρώπων της, που έχουν καταφέρει να τιμούν, να θυμούνται και να μαθαίνουν την ιστορία τους και όταν αυτή περιλαμβάνει νίκες και δόξες, αλλά και στις περιπτώσεις που μοιάζει πιο ντροπιαστική. Με πλήγωνε το γεγονός πως είχαν περάσει στο κοσμικό κράτος εδώ και έναν αιώνα και με κοιτούσαν με περιέργεια να τους περιγράφω πως η ελληνική κοινωνία μεγαλώνει αγκαλιασμένη, δεμένη με μια θρησκεία. Ειρωνεία: Αυτοί καλούν το κοσμικό κράτος – laicite, από την ελληνική λέξη λαϊκός, λαϊκότητα. Πόση δύναμη έχει αυτή η λέξη, που δεν τολμήσαμε ούτε να αναπαράγουμε με αυτό τον τρόπο;

Δέκα χρόνια από την εποχή που ζούσα στη Γαλλία, φαίνεται πως κάποιος επιθυμεί να χτυπήσει την καρδιά της. Το ίδιο το γεγονός πως οι πολίτες της αποδεσμεύθηκαν από το χριστιανικό πατρονάρισμα της Ευρώπης εδώ και αιώνες. Δεν κατάφεραν όμως να ξεφύγουν από τα σύνδρομα της αποικιοκρατίας. Απέτυχαν να αγκαλιάσουν όλους τους πολίτες τους, υπό το πρίσμα του συνθήματος που αντηχεί κάτω από τη σημαία τους. Οι μουσουλμάνοι, οι “Άραβες” όπως τους αποκαλούσαν υποτιμητικά, δεν έγιναν ποτέ ίσοι με τους άλλους. Περιθωριοποιήθηκαν, παραγκωνίστηκαν. Τα γκέτο των μεγάλων πόλεων μετατράπηκαν σε αυτόνομες περιοχές, όπου η παραβατικότητα χτυπούσε κόκκινο. Κι όμως, κανείς δεν μιλούσε γι’ αυτό.

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία πρέπει να μας θυμίσουν, σε όλους μας, τα λάθη που έχουμε κάνει και εξακολουθούμε να κάνουμε εμείς. Ως πολίτες, ως κέντρα εξουσίας, ως χώρες και ως οργανισμοί-συνασπισμοί χωρών. Είναι απολύτως απαραίτητο να δούμε ξανά το κοινωνικό μας συμβόλαιο, να το γράψουμε από την αρχή, για να μπορεί να μας αγκαλιάσει όλους. Αν η απάντηση στην τρομοκρατία είναι περισσότερες βόμβες στη Συρία, λιγότερη ελευθερία στην Ευρώπη στο όνομα της ασφάλειας, τότε χάσαμε. Αν η απάντηση στους Τζιχαντιστές είναι η δαιμονοποίηση μια ολόκληρης θρησκείας, τότε δεν είμαστε παρά η μία πλευρά του ίδιου νομίσματος. Στην πίσω πλευρά φιγουράρει η σημαία του Isis. Αν δεν κάνουμε επιτέλους δημόσια συζήτηση για την άμεση σχέση της κοινωνικής ανισότητας, ως μορφής βίας, με όσα συμβαίνουν γύρω μας, δεν θα αργήσει η ώρα που θα ανάψει ξανά η σπίθα του πολέμου. Άλλωστε η Ευρώπη είναι επιρρεπής στις φωτιές.

*Ο Λευτέρης Σαββίδης είναι δημοσιογράφος. Σπούδασε Επικοινωνία και ΜΜΕ στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στην έντυπη δημοσιογραφία στο πανεπιστήμιο Montpellier 1, στο Μονπελιέ της Γαλλίας. Ξεκίνησε να εργάζεται το Δεκέμβριο του 2002 στην τηλεόραση και έκτοτε έχει δουλέψει για τον ημερήσιο, τον περιοδικό και τον ηλεκτρονικό Τύπο. Συνεργάστηκε με τη γαλλική εφημερίδα Humanite ως ανταποκριτής της στην Ελλάδα το 2007, ενώ αρθρογραφούσε και για το περιοδικό Nemecis. Από το Νοέμβριο του 2014 βρίσκεται στην 24 Media και αρθρογραφεί στο NEWS247.