Γιαν (Φαμπρ) μου, το μαντήλι σου

Τα παλλόμενα πέη, οι γάτες που πετούν ψηλά, το καρφωμένο σε τεράστιο καρφί πελώριο σκαθάρι και ο άνθρωπος που καβαλάει τη γιγαντιαία χελώνα δεν αρκούν για να γίνει ένας καλλιτέχνης, διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Ή για να το θέσω αλλιώς, πρέπει σε αυτή τη χώρα να διαχωρίσουμε την λογική αντιμετώπιση πραγμάτων και καταστάσεων, από την επίκριση και την “άποψη επί παντός επιστητού”.

Το γεγονός πως ο Γιαν Φαμπρ ήρθε στην Ελλάδα και αποφάσισε σαν οδοστρωτήρας να μην αφήσει τίποτα όρθιο, ανατρέποντας καλλιτεχνικούς σχεδιασμούς – και μεροκάματα – για δεκάδες Έλληνες καλλιτέχνες είναι αυταπόδεικτο. Δεν χρειάζεται να βγάλουμε “σκάρτο” το καλλιτεχνικό του έργο για να ενισχύσουμε το επιχείρημα. Όλη αυτή λοιπόν η συζήτηση για τα έργα του, το αν είναι comme il faut ή αν προκαλούν το κοινό αίσθημα – που ανάθεμα πια, αν υπάρχει κοινό αίσθημα ή “φορετή” άποψη από καλοθελητές του Τύπου και γνωστούς-άγνωστους σκοταδιστές – αν δεν είναι περιττή, είναι σαφέστατα εκ του πονηρού.

Καλώς λοιπόν οι Έλληνες δημιουργοί και εκπρόσωποι της τέχνης χαρακτήρισαν τον Βέλγο, persona non grata για «την οίηση και τον απροκάλυπτο καλλιτεχνικό ολοκληρωτισμό που επέδειξε, ισχυριζόμενος ότι θα μετατρέψει σε διεθνές ένα φεστιβάλ που είναι ήδη διεθνές από τα γεννοφάσκια του και αποκλείοντας για φέτος αλλά και τα επόμενα χρόνια τους Έλληνες δημιουργούς». Κακώς όμως ΜΜΕ και social media έσπευσαν να πιαστούν από το γεγονός, προκειμένου να επιδείξουν την ευαισθησία τους για την τέχνη ή μάλλον τον ιδιαίτερα ευπαθή καθωσπρεπισμό τους.

Το γεγονός πως ο κ. Φαμπρ, επιπόλαια, έκρινε πως θα γεμίσει το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου με βελγικές παραστάσεις ή οι απαράδεκτες δηλώσεις ότι είναι μεν καλλιτεχνικός διευθυντής, αλλά στην ουσία είναι επισκέπτης και πιο πολύ θα χαρακτήριζε τον εαυτό του “παρατηρητή”, την ώρα που αποδιοργάνωνε δουλειά και σχεδιασμούς μηνών, δεν σημαίνει πως πρόκειται για κατάπτυστο καλλιτέχνη. Ούτε η άκομψη και εντελώς άστοχη τακτική του στη διοίκηση ενός φεστιβάλ είναι ικανή να ισοπεδώσει συλλήβδην την καλλιτεχνική του αξία.

Ο γράφων δεν θα μιλήσει για τέχνη λες και γνωρίζει από δαύτην κάτι περισσότερο από τον οποιοδήποτε Έλληνα πολίτη. Από την άλλη, όταν ένας καλλιτέχνης έχει τιμηθεί και αναγνωριστεί παγκοσμίως για τη δουλειά του, ενώ έργα του κοσμούν μέχρι και το βασιλικό ανάκτορο του Βελγίου, το πιθανότερο είναι να διαθέτει ένα κάποιο έρεισμα στο χώρο της τέχνης. Πολιτικές λοιπόν αντιπαραθέσεις με βάση ένα έργο του, του οποίου όλοι είδαν βίαια τρία λεπτά και επιχειρηματολογία της “τσουτσούνας”, για να χρησιμοποιήσω την ίδια τη λέξη που επιστράτευσε ο βουλευτής του Ποταμιού, δείχνουν με λύπη το επίπεδο του ελληνικού πολιτικού κόσμου. Είναι το ίδιο πνεύμα με βάση το οποίο σπιλώνονται επιστήμονες γιατί εξέφρασαν μια τεκμηριωμένη (έστω κι αν είναι λανθασμένη, με βάση τα πιστεύω κάποιου) άποψη, ποινικοποιείται στο δημόσιο διάλογο η διαφορετική θέση, καίγονται “ακόλαστα” βιβλία κοκ.

Την ίδια ώρα, με ακόμη μεγαλύτερη λύπη, βλέπουμε τον Έλληνα πρωθυπουργό να ακολουθεί το ίδιο μονότονο και πλέον ιδιαίτερα οχληρό μοτίβο του “δεν ήξερα, δεν ρώτησα”. Αφού πρώτα υποδέχτηκε μετά Βαΐων και κλάδων το Βέλγο καλλιτέχνη στο Μαξίμου, στη συνέχεια σχολίασε στο twitter πως παρενέβην προσωπικά και συζητά ώστε να αλλάξει η απόφαση περί της συμμετοχής Ελλήνων καλλιτεχνών και τέλος, άφησε έκθετο – χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν έχει και εκείνος ευθύνες – τον υπουργό πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά. Παράλληλα, παίχτηκε άλλο ένα μονόπρακτο της σχιζοφρενικής φύσης που διακρίνει το κόμμα της συγκυβέρνησης, με τον τομέα πολιτισμού στο ΣΥΡΙΖΑ να “κατακεραυνώνει” τις αποφάσεις που έλαβε ο υπουργός που πρόσκειται στο… ΣΥΡΙΖΑ. Κι έπειτα, μας χαλάνε την αισθητική τα παλλόμενα πέη κι όχι οι τραμουντάνες του μυαλού, που δεν αφήνουν κανένα χώρο στη λογική.

Η ιδέα λοιπόν να έρθει μια φρέσκα οπτική, μια νέα ιδέα σε ένα ελληνικό φεστιβάλ δεν θα πρέπει να μας κάνει να διαρρηγνύουμε τα ιμάτιά μας. Θα μπορούσε η Επίδαυρος να υποστηρίξει και μια σύγχρονη παράσταση, ένα πιο “προκλητικό” έργο, χωρίς αυτό να αποτελεί ντροπή για τους Αρχαίους προγόνους μας. Άλλο πράγμα η αναίτια βελγοποίηση ενός Φεστιβάλ που στόχο έχει να αναδείξει την ελληνική τέχνη κι άλλο η προσπάθεια απαξίωσης μιας καλλιτεχνικής προσωπικότητας.