Να έχει η ζωή πάντα την τελευταία λέξη

Η μικρή ιστορία του Γιάννη Μπρούζου γίνεται μάθημα για όλους. Ο Γιάννης, 41 χρονών σήμερα, βρίσκεται εδώ και τρία χρόνια αντιμέτωπος με το μελάνωμα. Παράλληλα με τις θεραπείες, τις παρενέργειες, τις εξετάσεις για την εξέλιξη της νόσου, έκανε το αποφασιστικό βήμα να μη μείνει ένας βουβός εσωστρεφής ασθενής που αναλογίζεται το «χτύπημα της μοίρας». Αποφάσισε να σκεφτεί και να μιλήσει για τα βασικά και κρίσιμα: τι πραγματικά αξίζει στη ζωή, ποιο είναι το νόημα και ποιο το αποτύπωμα που αφήνουμε. Οι σκέψεις έγιναν βιβλίο με αυτοέκδοση για να υποστηριχθούν τα ιατρικά έξοδα κι αυτό σήκωσε ένα μεγάλο κύμα αλληλεγγύης. Μπορείτε να βρείτε τις πληροφορίες στον σύνδεσμο.

Αποδέκτης των σκέψεων με τη μορφή 24 επιστολών είναι ο 7χρονος γιος του Στέλιος, αλλά στην ουσία όλοι εμείς μαζί με τον Στέλιο. Αυτή η ατομική και μαζί συλλογική απεύθυνση αποτελεί το δώρο του Γιάννη. Είναι ένα μάθημα για το «μαζί». Και το μάθημα και κάλεσμα αλληλεγγύης βρήκε αυτιά ευήκοα: γύρω από τον Γιάννη άνοιξε ένας μεγάλος κύκλος ανθρώπων που υποδέχτηκαν την προσπάθειά του, τη στηρίζουν, περιμένουν καλά νέα, γυρεύουν έναν άγγελο καλών ειδήσεων και καλών αγώνων. Σχηματίστηκε μια κοινότητα αλληλοβοήθειας, άνθρωποι που δε διστάζουν να μιλήσουν για τον καρκίνο ως κομμάτι της ζωής και όχι ως αναγγελία τέλους. Όπως μιλάει ο ίδιος ο Γιάννης. Στις εκδηλώσεις για το βιβλίο «Τι πραγματικά αξίζει, 24 γράμματα στον γιο μου» ανοίγεται ένας διάλογος εκ βαθέων, μιλάνε φίλοι και σύντροφοι και συγγενείς και ασθενείς και φροντιστές, μιλάνε μαθητές του Γιάννη (αγαπητός καθηγητής Φυσικής στο 17ο Γενικό Λύκειο Αθηνών γαρ).

«Να έχει η ζωή πάντα την τελευταία λέξη» είναι η τελευταία φράση από το σύντομο βιογραφικό σημείωμα του Γιάννη στο βιβλίο. Θα μπορούσε να είναι και ο τίτλος. Τίτλος θα μπορούσε να είναι και «η μάχη των καλών ανθρώπων», ο αγώνας ενάντια στο τέρας που μας απειλεί να του μοιάσουμε. Το βιβλίο κάτι ιδιαίτερο σηματοδοτεί στη σημερινή συγκυρία. Κάτι ιδιαίτερο σηματοδοτεί η επιστροφή στα βασικά, στη σύνδεση, στο μοίρασμα, στη σχέση, στην κοινότητα, στο δόσιμο, στη φιλία και τον έρωτα. Για αυτά μιλάει ο Γιάννης στον γιο του και σε όλους μας. Για το πόσο μετράει η σύνδεση με το παρελθόν, η ζώσα μνήμη, η σχέση με τους νεκρούς μας, η ιστορική διαδρομή σε μια εποχή θριάμβου του στιγμιαίου και αποσπασματικού. Πόσο μετράει η επαφή με τη φύση, η ερωτική σχέση με τις τέχνες και τη γλώσσα. Αλλά και πόσο μετράει η σχέση με τον εαυτό μας, τους πολλούς εαυτούς μας. Η αποδοχή και φροντίδα του εαυτού ως προϋπόθεση για την αποδοχή των άλλων.

Είναι ιδιαίτερη η πολιτική σημασία αυτού του φαινομενικά μη πολιτικού βιβλίου, η πολιτική ξεχειλίζει σε κάθε γραμμή, σε κάθε κεφάλαιο. Κάτι ακόμα σπουδαιότερο: η ίδια η πράξη της γραφής αυτής, πράξη υπαρξιακή, πράξη σύνδεσης με τον γιο του και δια του γιου του με τους ανθρώπους, είναι πράξη βαθύτατα πολιτική.

Είναι βιβλίο πολιτικό γιατί μιλά για τα βαθιά και ανθρώπινα σε μια εποχή που εχθρεύεται και το βάθος των πραγμάτων και τον άνθρωπο. Μιλάει με ευγνωμοσύνη για το δημόσιο νοσοκομείο και την ανάγκη να παλέψουμε πλάι στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Μιλάει για την αξία του δημόσιου σχολείου, την αξία της κοινότητας των παιδιών και της κοινότητας των γονιών τους. Τι πιο πολιτικό από έναν μεστό λόγο για το δημόσιο νοσοκομείο και το δημόσιο σχολείο!

Κι ενώ το βιβλίο γράφεται κάτω από το βάρος της ασθένειας, δεν λείπει το οραματικό στοιχείο: «Θα ήθελα να δημιουργήσουμε κάπου, με ανθρώπους που μοιραζόμαστε, αυτή την κοινή διάθεση, μια κοινότητα αλληλεγγύης και κοινοκτημοσύνης. Μια νησίδα, ένα «γαλατικό χωριό». Μια κοινότητα που να μοιράζεται αλλιώς, να μαθαίνει και να δημιουργεί αλλιώς, να συνδέεται και να ζει αλλιώς. Κρίσιμα ερωτήματα: Μπορεί να έχει την απαραίτητη αυτονομία, σε αγαθά και δομές; Να αντιστέκεται στην επίθεση των αντιπάλων και να αλληλεπιδρά έξυπνα με το κυρίαρχο σύστημα; Να διαθέτει την κατάλληλη πορώδη οχύρωση, για να διατηρεί τον τρόπο ζωής της και να παραμένει ταυτόχρονα ανοιχτή στην συμπερίληψη άλλων ανθρώπων; Να εμβαθύνει τις σχέσεις και την αντίσταση και να μεγαλώνει ταυτόχρονα; Είναι μια πρόταση μάλλον ουτοπική. Ίσως απλώς σκιαγραφώ μια συλλογικότητα όπως την ονειρεύομαι».

Το βιβλίο και ο Γιάννης και όσοι συναντιούνται μαζί του με αλληλεγγύη είναι μέρος του αγώνα «των καλών ανθρώπων» σε εποχή δυστοπική όπου ενοχοποιούνται και υποχωρούν τα συλλογικά αγαθά και οι διεκδικήσεις. Εποχή όπου κυριαρχεί η περιχαράκωση πίσω από τον φόβο, εποχή ανόδου των ιδεών της ισχύος, αυτής της νέας τεχνο-ακροδεξιάς των δισεκατομμυρίων που γυρεύει να αποικιοποιήσει τις ζωές μας. Ο Γιάννης μιλάει για την κατάφαση στην αξία της ζωής κι είναι αυτό πολιτικό την ώρα που τα Τέμπη και η Πύλος καταρρακώνουν την αξία της ζωής. Η κατάφαση στην αξιοπρέπεια είναι βαθιά πολιτική στην εποχή της αντιδραστικής σκέψης, του νέου εθνοφυλετισμού, της απόρριψης της ανοιχτής κοινωνίας. Και το «μαζί» θέλει ενεργή παρουσία, είναι μακριά από λογικές αναθέσεων και νέους μεσσιανισμούς.

Όταν τα πιο βασικά μπαίνουν σε παρένθεση -δημοκρατία, βασικά αγαθά, δικαιώματα, ελευθερίες σε παρένθεση- η υπόμνηση τι πραγματικά αξίζει είναι πράξη αντίστασης. Είναι ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη, ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στην εξουσία, όπως έγραφε ο Κούντερα.

Ο Στέλιος θα διαβάσει στο βιβλίο του «μπαμπάκη» (έτσι υπογράφει ο Γιάννης κάθε επιστολή) και αυτό το αποτύπωμα στο έδαφος του πολιτικού. Έδαφος πολύ χέρσο εσχάτως και γι αυτό το αποτύπωμα πολύτιμο. Ταιριάζει να κλείσουν αυτές οι σκέψεις με τα λόγια του Εμπειρίκου. «Έκανε οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου». Ο Γιάννης Μπρούζος κάνει οίστρο και μάθημα της ζωής τον φόβο του θανάτου. Συνομιλεί με τον γιο του και όλους μας σε μια συνθήκη που υπερβαίνει τον χρόνο. Όπως σωστά είπε η φίλη Φιλιώ Τσουκαλά, ο Γιάννης προεκτείνει στο άπειρο την έννοια του τελικού σταδίου. Κι αυτό είναι δώρο πολύτιμο για όλους και όλες μας.

Το κείμενο βασίζεται στην παρέμβαση του συντάκτη στην παρουσίαση του βιβλίου στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων στις 23 Δεκεμβρίου.