#NoPoliticalAds: Προς μια νέα εποχή πολιτικής επικοινωνίας

Από τον Οκτώβριο του 2025, η πολιτική και κοινωνική διαφήμιση στα social media της Meta (Facebook, Instagram) σταματά να υφίσταται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η απόφαση αυτή έρχεται ως απάντηση στην εφαρμογή του νέου ευρωπαϊκού κανονισμού για τη διαφάνεια στην πολιτική διαφήμιση, γνωστού ως TTPA (Transparency and Targeting of Political Advertising), ο οποίος εισάγει αυστηρές απαιτήσεις ως προς το ποιος διαφημίζει, με ποιο σκοπό, σε ποιους χρήστες και με τι κόστος.

Η Meta, επικαλούμενη “λειτουργικές δυσκολίες” και “νομική αβεβαιότητα” σε ό,τι αφορά τη συμμόρφωση με το νέο πλαίσιο, επέλεξε να αποσύρει πλήρως τη δυνατότητα πληρωμένης προβολής πολιτικού, εκλογικού και κοινωνικού περιεχομένου στην Ε.Ε. Η πολιτική αυτή θα τεθεί σε ισχύ λίγο πριν την εφαρμογή του κανονισμού, ο οποίος αρχίζει να εφαρμόζεται από τις 10 Οκτωβρίου.

Στο ίδιο μήκος κύματος, η Google είχε ανακοινώσει ήδη από τον Νοέμβριο του 2024 ότι θα σταματήσει την πολιτική διαφήμιση στο σύνολο των ευρωπαϊκών της πλατφορμών – συμπεριλαμβανομένου του YouTube – καθώς το ρυθμιστικό βάρος κρίθηκε δυσανάλογο για την εφαρμογή του με συνέπεια και συνέπεια σε 27 διαφορετικά κράτη-μέλη. Η TikTok, από την πλευρά της, δεν επιτρέπει ήδη πολιτικές διαφημίσεις. Ωστόσο, παραμένει στο επίκεντρο ελέγχων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για παραβιάσεις του Digital Services Act, καθώς δεν διαθέτει επαρκή μηχανισμό διαφάνειας για το ποιος διαφημίζει τι και πού.

Η απουσία πληρωμένων πολιτικών και κοινωνικών διαφημίσεων μεταφέρει το βάρος της δημόσιας συζήτησης στο οργανικό περιεχόμενο. Οι πολιτικοί οργανισμοί, οι υποψήφιοι, οι κοινωνικοί φορείς και οι ενεργοί πολίτες θα συνεχίσουν να μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα μέσα από τις πλατφόρμες, αλλά χωρίς την ενίσχυση του αλγορίθμου μέσω πληρωμένης προώθησης. Η προβολή πλέον θα εξαρτάται περισσότερο από την αξία του ίδιου του περιεχομένου: τη σαφήνεια, την τεκμηρίωση, την αισθητική, την απήχηση στο κοινό.

Ωστόσο, η αφαίρεση των χορηγούμενων διαφημίσεων δεν λύνει το βαθύτερο πρόβλημα: την αδιαφάνεια της λειτουργίας των ίδιων των αλγορίθμων. Οι μηχανισμοί που καθορίζουν τι βλέπουμε και πότε, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό μη ελεγχόμενοι, συχνά προκατειλημμένοι (biased), και επιρρεπείς στο να ενισχύουν συγκεκριμένους τύπους περιεχομένου – όχι πάντα με βάση την ποιότητα ή τη δημοκρατική αξία, αλλά την πιθανότητα engagement. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμα και χωρίς πληρωμένη ενίσχυση, ο τρόπος που φιλτράρεται και διανέμεται το πολιτικό περιεχόμενο εξακολουθεί να επηρεάζεται από αλγοριθμικές αποφάσεις που παραμένουν αόρατες στο κοινό.

Μέσα σε αυτό το νέο τοπίο, η κατεύθυνση για τις πολιτικές οντότητες και τους κοινωνικούς οργανισμούς είναι ξεκάθαρη: η μετάβαση στο αυθεντικό, ουσιαστικό και περιεχομενικά πλούσιο πολιτικό μήνυμα δεν είναι επιλογή, αλλά μονόδρομος. Το “sponsored politics” γίνεται παρελθόν· η εποχή απαιτεί περιεχόμενο που έχει λόγο ύπαρξης και δεν καθορίζεται από το budget.

Η ανάγκη για διαφάνεια στον δημόσιο πολιτικό λόγο δεν περιορίζεται πλέον στο ποιος πληρώνει, αλλά επεκτείνεται στο πώς διανέμεται το περιεχόμενο. Το επόμενο βήμα, λοιπόν, είναι σαφές: πλήρης διαφάνεια και λογοδοσία στους ίδιους τους αλγορίθμους.

Την ίδια στιγμή, καθώς ο παραδοσιακός κύκλος της πολιτικής διαφήμισης δείχνει να περιορίζεται, αναδύεται ένα νέο τοπίο με επίκεντρο την Τεχνητή Νοημοσύνη. Τα εργαλεία που αξιοποιούν τη γλωσσική μοντελοποίηση, τη δημιουργία αυτόματου περιεχομένου και τις προσωποποιημένες αλληλεπιδράσεις βρίσκονται ήδη σε ανάπτυξη από πολιτικές καμπάνιες, think tanks και πλατφόρμες. Από τα auto-generated κείμενα έως τα πολιτικά avatars και τα microtargeted bots, μια νέα φάση πολιτικής τεχνολογίας διαμορφώνεται – πιο δύσκολα ανιχνεύσιμη, περισσότερο εξατομικευμένη, και πιθανώς πιο διαβρωτική για τον δημόσιο διάλογο αν μείνει εκτός ρύθμισης. Αν κάτι μας διδάσκει η παρούσα στροφή, είναι πως το κενό που αφήνει η απαγόρευση της πολιτικής διαφήμισης, δεν θα μείνει κενό για πολύ.

Η πολιτική έκφραση στον ψηφιακό χώρο αλλάζει. Και μαζί της αλλάζουν οι κανόνες του παιχνιδιού – αλλά και οι ευθύνες όλων όσοι συμμετέχουν σε αυτόν.