EΡΤ και Δημοκρατία

Το κλείσιμο της ΕΡΤ γίνεται με ανορθόδοξο τρόπο. Δεν υπήρχε ανάγκη για Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου. Δεν δικαιολογείται η αποφυγή συζήτησης μέσα στο κοινοβούλιο. Η αποφυγή αντιδράσεων δεν είναι ποτέ επαρκής λόγος για την παράκαμψη του κοινοβουλίου, το αντίθετο. Καθώς μάλιστα ο πρωθυπουργός δεν έχει την στήριξη των δύο εκ των κομμάτων της κυβέρνησης, η Πράξη προσπαθεί να κάμψει την αρχή της δεδηλωμένης και κατά τούτο πάσχει συνταγματικά. Η Πράξη προφανώς παραβιάζει τα συμφωνηθέντα και δηλητηριάζει τις σχέσεις των τριών εταίρων.

Παρολαυτά, και κοιτάζοντας πέραν από τη διαμάχη για την απαράδεκτη μεθόδευση, η τελική επιλογή για διάλυση της ΕΡΤ ίσως είναι πια αναγκαία. Μια μεταρρυθμιστική πρόταση θα πρέπει να αναζητήσει τρόπους για την εξυγίανση της δημόσιας τηλεόρασης και η διαφαινόμενη αποδοχή της πρότασης Αλιβιζάτου – που διατυπώθηκε επί κυβερνήσεως Παπαδήμου – από την σημερινή κυβέρνηση ίσως έίναι η καλύτερη λύση. Η επανίδρυση της ΕΡΤ είναι όμως και πρώτης τάξεως ευκαιρία να θέσουμε μερικά εντελώς θεμελιώδη ζητήματα για την ποιότητα της ενημέρωσης στη δημοκρατία μας.

Κατά γενική ομολογία η ΕΡΤ είναι ένας υπερβολικά μεγάλος, κομματοκρατικός οργανισμός με αμφίβολα αποτελέσματα και υψηλό κόστος λειτουργίας. Ορισμένες εκπομπές της ήταν εξαιρετικές. Άλλες – και κατά γενική ομολογία και οι ειδήσεις – πολύ λιγότερο. Οι κομματικές  παρεμβάσεις, ιδίως μάλιστα από την παρούσα κυβέρνηση, έχουν φέρει την αξιοπιστία της ΕΡΤ στο ναδίρ.

Το δυστύχημα όμως για την δημοκρατία μας έιναι ότι και τα λεγόμενα ιδιωτικά κανάλια είναι στην ίδια ακριβώς θέση. Όλα χάνουν χρήματα, ορισμένα έχοντας κολοσσιαία δάνεια (πρόσφατα το Μεγκα δανείστηκε σχεδόν 100 εκατομμύρια ευρώ από κάποιες τράπεζες για να μπορέσει να επιβιώσει). Η πτώση της διαφήμισης είναι η βασική αιτία. Τα κανάλια όμως αυτά δεν κλείνουν, διότι χρηματοδοτούνται από άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες των ιδιοκτητών τους (ή μυστηριωδώς πως από ανεξάντλητο τραπεζικό δανεισμό). Είναι επίσης κοινός τόπος ότι τα κανάλια αυτά δεν είναι επιχειρήσεις, αλλά στην ουσία γραφεία δημοσίων σχέσεων όσων πληρώνουν τα έξοδά τους, δηλαδή ιδιοκτητών και δανειστών.

Και εδώ είναι η ομοιότητα της  ιδιωτικής τηλεόρασης με την ΕΡΤ. Η αξιοπιστία των ειδήσεων των ιδιωτικών καναλιών είναι επίσης στο ναδίρ. Όλοι υποθέτουν ότι οι δημοσιογράφοι τους λαμβάνουν εντολές από τους ιδιοκτήτες τους με τον έναν ή τον άλλον τρόπο – ή πληρώνονται από δημόσιους οργανισμούς που υποτίθεται καλύπτουν «δημοσιογραφικά». Η παραβίαση αυτή της δημοσιογραφικής δεοντολογίας (την οποία περιέγραψε γλαφυρά η έκθεση του ΕΛΙΑΜΕΠ για τα ΜΜΕ το 2011) δεν απασχολεί ούτε την ΕΣΗΕΑ ούτε και το ΕΣΡ. Η ενημέρωση από την ιδιωτική τηλεόρας είναι όσο αναξιόπιστη όσο και αυτή της δημόσιας.

Και εδώ πρέπει να αναφερθώ στο μεγαλύτερο σκάνδαλο της μεταπολίτευσης , που η κυβέρνηση Σαμαρά συνεχίζει να αγνοεί. Ολα τα ιδιωτικά κανάλια της ραδιοτηλεόρασης είναι παράνομα. Όπως ξεκάθαρα συμπέρανε το Συμβούλιο της Επικρατείας το 2010, η συνέχεια των «προσωρινών» αδειών που έδωσαν κυβερνήσεις ΝΔ και ΠαΣοΚ στους επιχειρηματίες που αυθαίρετα κατέλαβαν τις συχνότητες το 1989-1990 είναι όχι μόνο αντισυνταγματική, αλλά και η πιο δημόσια επιβεβαίωση του διεφθαρμένου πολιτικού μας συστήματος. Η έλλειψη αδειοδότησης της τηλεόρασης  δημιουργησε τις συνθήκες του συστήματος διαπλοκής πολιτικών, ΜΜΕ και κρατικοδίαιτων επιχειρηματιών, αφού δημιούργησε μια αμοιβαία επωφελή εξάρτηση: όσο τα ΜΜΕ προβάλουν ΝΔ και ΠαΣοΚ ή όποιο άλλο κόμμα τέλος πάντων τους βολεύει, τόσο τα κόμματα θα διαιωνίζουν την «προσωρινή» αδειοδότηση (και θα κλείνουν το μάτι στον τραπεζικό δανεισμό). Φοβάται ο Γιάννης το θεριό, και το θεριό τον Γιάννη. Χαμένος ήταν πάντα ο φορολογούμενος και ο τηλεθεατής – ο απλός ανίσχυρος άνθρωπος που πάντα πληρώνει χωρίς να ερωτάται.

Άν λοιπόν η κυβέρνηση έχει πραγματικές μεταρρυθμιστικές προθέσεις θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα της τηλεόρασης στο σύνολό του. Η επανίδρυση της ΕΡΤ θα πρέπει απαραιτήτως να συνοδευθεί με την προκήρυξη των συχνοτήτων της τηλεοράσεως και του ραδιοφώνου, σύμφωνα με διεθνή πρότυπα και με κριτήριο τόσο την οικονομική βιωσιμότητα όσο και την σοβαρότητα, ποιότητα και ανεξαρτησία της ενημέρωσης. Είναι ευκαιρία η νέα ΕΡΤ και τα ιδιωτικά κανάλια να ενταχθούν εξίσου στον ρυθμιστικό έλεγχο μιας νέας Αρχής Ραδιοτηλεόρασης που θα αντικαταστήσει το παρηκμασμένο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (έστω και αν για νομικούς λόγους διατηρηθεί το ίδιο νομικό κέλυφος).

Αν υπήρχε μεταρρυθμιστικό κόμμα στη βουλή, θα έπρεπε να στηρίξει  την αναδιοργάνωση της ΕΡΤ, υπό τον όρο ότι ολόκληρη η ραδιοτηλεοπτική ενημέρωση θα έμπαινε σε νέα δεδομένα πλουραλισμού, σοβαρότητας και αντικειμενικότητας με αυστηρότατη τήρηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και ανεξαρτησίας και ρύθμιση απο ισχυρή ανεξάρτητη αρχή. Μάλιστα, η προκήρυξη των  συχνοτήτων. είναι πλέον πολύ ευκολότερη από ποτέ άλλοτε. Ως μνημονιακή υποχρέωση, οι συχνότητες έχουν ήδη μεταβιβασθεί στο ΤΑΙΠΕΔ , το οποίο έχει ήδη δεσμευθεί να τις αξιοποίήσει.

Ιδού λοιπόν πεδίο δόξης λαμπρόν για μεταρρυθμιστές της ραδιοτηλεόρασης. Αν η κυβέρνηση καταργήσει την ΕΡΤ χωρίς να αποκαταστήσει την νομιμότητα στην ιδιωτική τηλεόραση και χωρίς να ενισχύσει την ρύθμιση της ραδιοτηλεόρασης από μια πραγματικά ανεξάρτητη αρχή, τότε θα φανεί διπλά οπορτουνιστική, αφού ούτε σοβαρή δημόσια τηλεόραση θα φτιάξει ούτε και ιδιωτική.

Η κυβέρνηση επεδίωξε την σύγκρουση για την ραδιοτηλεόραση πιθανώς για μικροκομματικά οφέλη. Έχοντας όμως θέσει το θέμα της ενημέρωσης είναι πλέον εντελώς ανοιχτή στην επίθεση μιας στοιχειωδώς σοβαρής αντιπολίτευσης για ολόκληρη την κατάντια του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου. Είναι ευκαιρία για όποιους ενδιαφέρονται για την ποιότητα της δημοκρατίας μας, να πιέσουν μέσα κι έξω από την βουλή, ώστε η αναδιοργάνωση της δημόσιας τηλεόρασης να συνοδευθεί από την ταυτόχρονη εξυγίανση και της ιδιωτικής. 

Ο κ. Παύλος Ελευθεριάδης διδάσκει στην νομική σχολή του πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

* Ο Παύλος Ελευθεριάδης διδάσκει στην Νομική Σχολή του Παενπιστημίου της Οξφόρδης και σχολιάζει την επικαιρότητα στο twitter στο @PEleftheriadis