Ποιοι πραγματικά διάβασαν τη μελέτη του ΜΙΤ για το ChatGPT

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ειρωνεία από αυτή: μια μελέτη που ερευνά το κόστος της εξάρτησής μας από το ChatGPT έγινε viral, επειδή οι περισσότεροι χρησιμοποίησαν το ίδιο το ChatGPT για να τη συνοψίσουν. Ο λόγος για τη νέα, πολυσυζητημένη δημοσίευση του MIT. Στο επίκεντρο της μελέτης που εκτείνεται σε 206 σελίδες βρίσκεται το “γνωστικό τίμημα”, το αόρατο, συσσωρευόμενο κόστος που πληρώνουμε κάθε φορά που αναθέτουμε μηχανικά στα Mεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα (LLMs) τη δουλειά της σκέψης, της μνήμης ή της ερμηνείας. Πρόκειται για αυτό που στη διεθνή βιβλιογραφία περιγράφεται ως “cognitive debt”, ένα χρέος κατανόησης και δεξιοτήτων που αυξάνεται κάθε φορά που επιλέγουμε τη συντόμευση έναντι της προσπάθειας.

Το φαινόμενο που καταγράφει η ίδια η μελέτη, δηλαδή η ροπή μας στην εξωτερική ανάθεση της σκέψης σε ένα εργαλείο AI, έγινε όχι τυχαία ο τρόπος με τον οποίο διαδόθηκε και απλοποιήθηκε υπερβολικά το μήνυμά της.

Αξίζει να σταθούμε σ’ αυτά που όλοι, άνθρωποι και μηχανές, συνήθως προσπερνούμε: τους περιορισμούς της έρευνας. Το δείγμα ήταν 54 νέοι, μορφωμένοι φοιτητές από πέντε πανεπιστήμια της Βοστώνης, ένας ακαδημαϊκός μικρόκοσμος που δύσκολα αντικατοπτρίζει την ευρύτερη κοινωνία. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να γράψουν σύντομα δοκίμια τύπου SAT, μια άσκηση με ελάχιστη σχέση με τις πραγματικές απαιτήσεις της ζωής, της εργασίας ή της εκπαίδευσης σε διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια. Η παρατήρηση περιορίστηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα αδυνατώντας να εξετάσει τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Η ερμηνεία των εγκεφαλικών σημάτων με ηλεκτροεγκεφαλογραφία (EEG) έχει εγγενή όρια, ειδικά όταν πρόκειται για τη χαρτογράφηση πολύπλοκων γνωστικών λειτουργιών στον πραγματικό κόσμο. Τέλος, το περίφημο τέταρτο σκέλος του πειράματος, όπου έγινε ανταλλαγή ρόλων μεταξύ των ομάδων, αφορούσε μόλις 18 άτομα: εννέα που είχαν χρησιμοποιήσει αποκλειστικά το ChatGPT-4o και έγραψαν χωρίς βοήθεια, και εννέα που βασίζονταν μόνο στις δικές τους δυνάμεις και για πρώτη φορά δοκίμασαν το μοντέλο. Μιλάμε για μια μικρή υποομάδα, κάτι που περιορίζει ακόμα περισσότερο τη δυνατότητα εξαγωγής γενικών συμπερασμάτων.

Δεν μπορεί κανείς να απαιτήσει από τον μέσο αναγνώστη να διαβάσει 206 σελίδες επιστημονικής ανάλυσης ή να ερμηνεύσει ωκεανούς δεδομένων EEG. Tο θέμα είναι αλλού: φαίνεται να εμπιστευόμαστε περισσότερο το ChatGPT να μας προσφέρει τη σύνοψη μιας τόσο σύνθετης μελέτης, απ’ ό,τι τη δική μας ικανότητα να αφιερώσουμε λίγα λεπτά στα “ψιλά γράμματα”, δηλαδή στις ίδιες τις επιφυλάξεις και τα όρια που θέτουν οι ερευνητές. Στη συζήτηση για τα LLMs, αυτές οι κρίσιμες λεπτομέρειες, η σύσταση του δείγματος, το πολιτισμικό πλαίσιο, η δυνατότητα γενίκευσης των συμπερασμάτων, θυσιάζονται διαρκώς στο βωμό της ταχύτητας και της ευκολίας.

Το ερώτημα που πραγματικά αξίζει να μας απασχολεί δεν είναι αν χρειαζόμαστε τα LLMs για να καταλάβουμε μια τέτοια μελέτη, αλλά αν είμαστε διατεθειμένοι να διαθέσουμε λίγα λεπτά ώστε να δούμε με τα μάτια μας τα όρια και τις επιφυλάξεις που θέτουν οι ίδιοι οι συγγραφείς. Αν αυτό το ελάχιστο κόστος μας φαίνεται υπερβολικό, τότε ίσως το τίμημα της γνωστικής εξάρτησης από το ChatGPT και τα άλλα LLMs να το πληρώνουμε ήδη, χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε.

Aν αφιερώναμε λίγο παραπάνω χρόνο στην ανάγνωση της ίδιας της μελέτης, μπορεί να μην είχαμε καν αυτή τη μαζική και εν μέρει παραπλανητική viral υστερία. Αλλά τότε θα χάναμε και το σημαντικότερο μάθημα της ίδιας της μελέτης: η Tεχνητή Nοημοσύνη δεν αλλάζει μόνο το τι γνωρίζουμε, αλλά και το πώς μαθαίνουμε και κυρίως το πώς συζητάμε για ό,τι νομίζουμε ότι μάθαμε.