Ρημαγμένες έννοιες, ρημαγμένοι άνθρωποι: Για την “αντισημιτική λογοκρισία” στην Έκθεση Βιβλίου

Τοίχοι…

Πριν λίγο καιρό βρέθηκα ομιλητής σε μια εκδήλωση προβολής παλαιστινιακής ταινίας για τα κατεχόμενα σε αθηναϊκό κινηματογράφο. Ο παλμός ήταν φορτικά αντι-ισραηλινός. Είπα ότι το Ισραήλ νίκησε μεν τώρα, αλλά μεσοπρόθεσμα δεν έχει στρατηγική διαχείρισης της νίκης του, διότι η επιχείρηση της εθνοκάθαρσης που ξεκίνησε θα παραμείνει αλυσιτελής. Αντικειμενικά, αδυνατεί να διώξει ή να εξοντώσει όλους τους Παλαιστίνιους που το περικυκλώνουν εντός κι εκτός του. Επομένως, η εκκαθάριση της Γάζας, πέρα από απάνθρωπη, είναι, σε μακρά διάρκεια, ατελέσφορη για τους εμπνευστές της.

Καθώς προσπαθούσα να εξηγήσω αναλυτικότερα, μου έκανε φοβερή εντύπωση ότι ένα κομμάτι του ακροατηρίου ενοχλήθηκε σφόδρα και άρχισε ανοιχτά να διαμαρτύρεται φωνασκώντας ότι «οι Παλαιστίνιοι είναι οι νικητές», «το Ισραήλ δεν νικάει τον αδούλωτο παλαιστινιακό λαό» και τέτοια. Πάγωσα. Δεν πίστευα ότι κάποιοι στο κοινό, εξαιτίας της ταύτισής τους με τους Παλαιστίνιους, απωθούν ότι το Ισραήλ τους έχει διαλύσει. Οι άνθρωποι αυτοί δεν θέλανε να ακούνε ότι το Ισραήλ νικάει, ενώ δεν νικάει απλώς αλλά έχει, κατά κυριολεξία, ισοπεδώσει επιχειρησιακά τον αντίπαλό του. Όπως έκανε κάθε φορά από τότε που ξεκίνησε η ιστορία του ως κράτος, σε πολεμικές αντιπαραθέσεις με τους Άραβες.

Αυτή είναι η πραγματικότητα. Έγραφε ο Χομπσμπάουμ ότι δεν μπορεί να υπάρξει ιστορία χωρίς διάκριση «μεταξύ αυτού που είναι και αυτού που δεν είναι». Κάποιοι άνθρωποι δεν θέλουν να το αποδεχθούν και η δυνατότητα διαλόγου μαζί τους δοκιμάζεται. Οι ίδιες οι έννοιες δοκιμάζονται, διαστρέφονται και εν τέλει η δυνατότητα συζήτησης διαλύεται.

Για να είμαι ειλικρινής, δεν έχω φοβερή πίστη στις αέναες ικανότητες του διαλόγου να δαμάζει τα ανθρώπινα πάθη, όπως με καλή προαίρεση διδάσκει ο Χάμπερμας. Από την άλλη όμως, είμαστε υποχρεωμένοι να συνδιαλεγόμαστε χτυπώντας τους τοίχους. Αλλιώς η γενικευμένη βία παραμονεύει. Όμως πάλι, πώς να αντέξεις εξαρχής έναν διάλογο με έναν τοίχο;

…και τοίχοι

Αυτό ακριβώς το συναίσθημα ένιωσα, ισχυρότερο πλέον, με τον τρόπο που κάποιοι απολογητές του κράτους του Ισραήλ, ανάμεσά τους πολλοί νοήμονες και καλλιεργημένοι άνθρωποι, αντέδρασαν στη διαμαρτυρία που έγινε στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης και οδήγησε στην ακύρωση της εκδήλωσης «Μεταβαλλόμενα τοπία της εβραϊκής λογοτεχνίας» με ομιλητή τον Ισραηλινό κριτικό λογοτεχνίας Οντέντ Βολκστάιν (10/5/2025).

Ένας τόπος καταστρέφεται, ένας λαός διώκεται και εξοντώνεται από ένα κράτος. Το Ισραήλ ρητά λέει ότι η επιβίωσή του εξαρτάται από τον αφανισμό της Γάζας. Και μπορεί να έχει και δίκιο. Η ουσία όμως είναι ότι ο αφανισμός αυτός συνεπάγεται μαζικά εγκλήματα κατά την ανθρωπότητας. Και οι παγίως σιωπηλοί στο έγκλημα άνθρωποι εξανίστανται αίφνης διότι μια εκδήλωση οργανωμένη από την πρεσβεία του Ισραήλ τελικώς ματαιώθηκε, λόγω των διαμαρτυριών. «Αντισημιτισμός» γνέφουν με σιγουριά. Ωστόσο, για ποιο λόγο άλλοι Ισραηλινοί ή/και Εβραίοι μίλησαν ανεμπόδιστα στην έκθεση της Θεσσαλονίκης; Μήπως επειδή τις εκδηλώσεις δεν τις οργάνωνε η πρεσβεία του Ισραήλ; Είναι αδιάφορο το γεγονός ότι ένα κράτος διοργανώνει την εκδήλωση; Και σε τι συγκυρία! Πώς γίνεται, άνευ άλλου τινός, η διαμαρτυρία εναντίον του να εκλαμβάνεται ως «αντισημιτισμός» και «λογοκρισία»; Οι διεθνείς διαμαρτυρίες εναντίον της ελληνικής χούντας, ανθελληνισμός ήταν; Οι διαμαρτυρίες εναντίον της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στο Βιετνάμ, αντιαμερικανισμός; Διαμαρτυρίες ήταν εναντίον μιας εγκληματικής πολιτικής ενός κράτους.

Η υποβολιμαία ταύτιση ενός έθνους ολάκερου με μια κρατική πολιτική είναι ο ορισμός του ολοκληρωτισμού. Αντισημίτες όμως δεν είναι συλλήβδην αυτοί που διαμαρτύρονται εναντίον του Ισραήλ, όσο κι αν στις τάξεις των διαμαρτυρομένων βεβαίως υπάρχουν αντισημίτες. Ως κατεξοχήν αντισημίτες σήμερα λειτουργούν τελικά αυτοί που θεωρούν ότι οι Εβραίοι της οικουμένης εκφράζονται μόνο από τον Νετανιάχου. Διότι ταυτίζουν έναν ολόκληρο λαό με ένα εγκληματικό κράτος. Βούτυρο στο ψωμί του παραδοσιακού δυτικού αντισημιτισμού…

Άλλο λογοκρισία, άλλο διαμαρτυρία

Λογοκρισία δεν είναι γενικά να μη μας αφήνουν να μιλήσουμε. Και ο μισητός Τσαουσέσκου στην τελευταία του ομιλία στο Βουκουρέστι στις 21 Δεκέμβρη του 1990, αντιμετώπισε την ακατάβλητη μήνιν του λαού του που δεν τον άφησε να μιλήσει γιουχάροντάς τον, φυγαδεύτηκε κακήν κακώς και μετά από τρεις μέρες εκτελέστηκε. Μήπως κι αυτός «λογοκρίθηκε» από το πλήθος;

Και κάτι άλλο, μιας και μιλάμε για έννοιες. Λογοκρισία δεν είναι κάθε διαμαρτυρία. Κάποιες διαμαρτυρίες μπορούν να οδηγήσουν σε λογοκρισία. Όχι όμως όλες. Η λογοκρισία προϋποθέτει μια σχέση εξουσίας: έναν ισχυρό που επιβάλλει και έναν ανίσχυρο που υποβάλλεται. Η σχέση εξουσίας αυτή δεν είναι πάγια, αλλά είναι αναπόδραστη.

Και στις σχέσεις μεταξύ Ισραήλ-Παλαιστίνης όχι απλώς υπάρχει ισχυρός αλλά υπάρχει δυνάστης που κατέχει έδαφος, εξοντώνει και διώκει τους αδύναμους. Άλλοι το αποκαλούν εθνοκάθαρση, άλλοι γενοκτονία. Εγώ πιστεύω ότι είναι εθνοκάθαρση αλλά δεν βρίσκεται εκεί το θέμα μας. Το ότι ο αυτουργός του εγκλήματος (διότι εθνοκάθαρση και γενοκτονία εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας είναι) «λογοκρίνεται» –διότι η διαμαρτυρία στη Θεσσαλονίκη τη διοργάνωση της πρεσβείας του Ισραήλ αφορούσε και όχι ad personam τον ισραηλινό συγγραφέα που ελάχιστοι γνώριζαν– είναι απλώς α-νόητο.

Οι ίδιοι πάντως που διαμαρτυρήθηκαν για την έκθεση βιβλίου βρίσκουν απολύτως δόκιμο να αποκλείονται έργα της ρωσικής πολιτιστικής κληρονομίας από δημόσιες παρουσίες λόγω της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία. Τους είναι λοιπόν εύλογο ο Τσαϊκόφσκυ που μας άφησε στα τέλη του 19ου αιώνα, να πληρώνει τις αμαρτίες του Πούτιν στις αρχές του 21ου… Αυτό το επικροτούνε. Το επιβάλλουν κιόλας «ώστε να καταλάβουν οι Ρώσοι την πυγμή μας». Από την άλλη, ο Ισραηλινός συγγραφέας που ασύγγνωστα έθεσε εαυτόν στην υπηρεσία της ισραηλινής διπλωματίας, τη στιγμή που το κράτος του εγκληματεί, υπήρξε, για κείνους, θύμα λογοκρισίας και βαρβαρότητας…

Έλεος…

Κάποιοι, βλέπω πως νιώθουν ότι ήρθε η ώρα της εκδίκησής τους απέναντι σε ό,τι ανατρεπτικό, «λαϊκιστικό» και αριστερό υπήρξε στην πολιτική κουλτούρα αυτής της χώρας. Ξέρω ότι οικτίρουν τα νιάτα τους που πέρασαν από τη ρημάδα την Αριστερά στην Ελλάδα και διαλέγουνε το μέρος του Ισραήλ διότι υπέφεραν και υποφέρουν που κάθε λίγο και λιγάκι οι αριστερές νεολαίες στα πανεπιστήμια γεμίζουν τους τοίχους με γκράφιτι και πανό για λευτεριά στην Παλαιστίνη. Να πω την αλήθεια, ούτε της δικής μου αισθητικής μου είναι αυτό και με ενοχλεί. Όμως, το να ταυτίζομαι με έναν διεθνή εγκληματία για να πάρω τη ρεβάνς στο σπίτι μου δεν είναι απλώς ίδιον ανοησίας και αδυναμίας διάκρισης του δάσους από το δέντρο. Είναι ηθική ρευστοποίηση και απανθρωπιά.

Έχοντας πει όλα τα προηγούμενα, έχω χρέος να κλείσω επισημαίνοντας, μιας και αναφέρθηκα και στο ουκρανικό, ότι, αντιστρόφως, η αδιάφορη μέχρι και θετική στάση πολλών Ελλήνων, κυρίως αριστερών, απέναντι στη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία είναι απαράδεκτη. Ο ελληνικός αντιμερικανισμός και φιλορωσισμός τυφλώνει σε τέτοιο βαθμό που και εδώ έχει χαθεί η διάκριση θύτη με το θύμα. Θύμα είναι οι Ουκρανοί που υπέστησαν επίθεση. Τελεία. Αυτό είναι κάτι που οφείλουμε να το φωνάζουμε. Ειδάλλως, η κριτική και η αντιπαράθεση στους απολογητές του Ισραήλ φαίνεται απλός οπαδισμός.

Αντί παρίας, σημαία της Δύσης

Στο κράτος του Ισραήλ, τα κυνικά καθεστώτα του δυτικού κόσμου βρήκαν την ενσάρκωση του ιδανικού συμμάχου. Είτε εξαγνίζοντας ιστορικές δυτικές αμαρτίες απέναντι στους Εβραίους, είτε απλώς υπηρετώντας συμφέροντα, ένα κράτος που εγκληματεί συστηματικά, αντί για παρίας, γίνεται σημαία και η υποστήριξή του ανάγεται σε κέντρο του νευρικού συστήματος των ελίτ της Δύσης.

Αναφέρομαι στον δυτικό καθεστωτισμό στο σύνολό του. Από ακραίους μετανοημένους αριστερούς ως ανανήψαντες φασίστες. Ενώ, λόγου χάρη, η θέση απέναντι στη Ρωσία χωρίζει την προηγούμενη από την νυν αμερικάνικη προεδρεία, απέναντι στο Ισραήλ έχουν και οι δύο περίπου την ίδια στάση. Αυτήν που έχει και η ΕΕ, κάπως πιο αμήχανα διότι είναι λιγότερο συνηθισμένη να στηρίζει φανερά εγκληματικά κράτη. Η λοιπή οικουμένη, τα διαβάζει αλλιώς βέβαια εξ ου και ο ΟΗΕ που τοποθετείται με τρόπο για πρώτη φορά τόσο διαφορετικό των δυτικών λεόντων που τον απαρτίζουν. Ως προς την υποστήριξη του Ισραήλ, η Δύση μειοψηφεί σε οικουμενικό πεδίο ενώ και οι περισσότερες εθνικές κοινές γνώμες διαφοροποιούνται από την πολιτική των κυβερνήσεών τους. Επιβιώνει, ευτυχώς, ακόμη στην Ευρώπη μια αίσθηση του αδίκου…

Η Ελλάδα σε αυτό το νέο pro-Isreal μπλοκ δεν ανήκει απλώς. Πρωτοστατεί. Και άλλες ευρωπαϊκές χώρες στηρίζουν τον Νετανιάχου αλλά αυτό που συμβαίνει εδώ είναι πρωτόγνωρο, διότι επικάθεται καθοριστικά και ο παράγοντας Τουρκία που χαλυβδώνει τον άξονα Αθηνών-Τελ Αβίβ. Γι’αυτό και το ακόμη πιο λυσσαλέο φιλοϊσραηλινό μένος του ελληνικού καθεστωτισμού. Είναι μια από τις στιγμές της ιστορίας που ο αγώνας εναντίον ενός εγκληματικού καθεστώτος που οι κυβερνήσεις μας έχουν κάνει σημαία, δημιουργεί τόσο βαθιά τομή στην κοινωνία μας. Το Ισραήλ χρειάζεται στήριξη. Και ψάχνει εναγωνίως λαμβάνοντας την είτε στη μορφή της σιωπής απέναντι στα εγκλήματά του, είτε της επιδοκιμασίας τους. Σε αυτό εξάλλου οφείλεται και η πανίσχυρη πολιτισμική διείσδυση των απολογητών των εγκλημάτων του στην δημόσια σφαίρα της Ελλάδας (κι όχι μόνο).

Είναι μια από τις στιγμές που ο αγώνας υπέρ του αδυνάμου, δοκιμάζει τις αντοχές της ίδιας της ανθρωπιάς, της σκέψης και των εννοιών μας. Είναι ζωτική στιγμή.