Ισπανικό παράδειγμα, προς μίμηση και προς αποφυγή…

Οι Ισπανοί ήταν πάντοτε για τους Έλληνες ένας λαός “δίπλα μας”. Από τον 15ο αιώνα που οι καθολικοί μονάρχες Φερδινάνδος και Ισαβέλλα εκδιώκουν τους σεφαραδίτες ή σεφαρντίμ (Ισπανοεβραίοι που μιλούσαν την Λαντίνο, μια γλώσσα με καστιλιάνικα και εβραϊκά στοιχεία) και φθάνουν κατά κύματα στη Θεσσαλονίκη, η “γραμμή” που συνδέει την Ιβηρική με την Ελλάδα παραμένει ανεξίτηλη.

Ο ισπανικός εμφύλιος (1936-1939) και ο ένοπλος διεθνής αντιφασιστικός αγώνας κατά του Φράνκο “έδεσε” ακόμα περισσότερο την ιστορία των δύο λαών. Έλληνες κομμουνιστές και μη βρέθηκαν στις τάξεις του αγώνα κατά της δικτατορίας (Σακκαρέλος, Χαλέπης, Αϊβατζής, Νικολαϊδης, Περδίκης και άλλοι, όπως περιγράφουν οι ερευνητές Στέφανος Τσερμέγκας και Φοίβος Οικονομίδης) και αρκετοί έχασαν τη ζωή τους. Η σχέση αυτή συνομολογήθηκε πολλές φορές έκτοτε, με κορυφαίο, ίσως, μουσικό υστερόγραφο την μελοποίηση του Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα από τον Χρήστο Λεοντή (σε απόδοση του Λευτέρη Παπαδόπουλου). που παραμένει αλησμόνητο σε αρκετές εκδοχές, με πιο “στέρεη” αυτή με τον Μανώλη Μητσιά.

Η Ισπανία ήταν πάντοτε μια ενδιαφέρουσα χώρα. Ένα εθνοτικό μωσαϊκό και συνάμα ένα πολιτισμικό αλλά και πολιτικό εργαστήριο. Ο “ψαγμένος” Chris de Burgh, τραγούδησε (1997), άλλωστε, το περίφημο Spanish Train -που διέτρεχε την Ιβηρική ανάμεσα στον Γουαδαλκιβίρ και την παλιά Σεβίλλη- ως μια μάχη ανάμεσα στο Καλό και το Κακό. Κάτι τέτοιο ήταν διαχρονικά η Ισπανία, από την Ιερά Εξέταση μέχρι τον αντιφασιστικό αγώνα, την Γκουέρνικα και έως τις μέρες μας.

Η Ισπανία έζησε, άλλωστε, και αυτή την οικονομική κρίση πολύ έντονα. Δεν μπήκε επισήμως σε μνημόνια, βίωσε, όμως, εξοντωτικές μνημονιακές πολιτικές, είδε πολλές τράπεζές της να καταρρέουν, πτωχοποιήθηκε και καθ’  όλη τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας ήταν η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που περνούσε κατά τι την Ελλάδα στους δείκτες της ανεργίας. Υπέφερε κι αυτή από ένα διεφθαρμένο παλαιό πολιτικό σύστημα που “σάπισε” κατά την οικονομική κρίση και διαλύθηκε, με ζοφερό παράδειγμα το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (PP) υπό την ηγεσία του Μαριάνο Ραχόϊ που έφτασε, στις τελευταίες εκλογές, στο ιστορικά χαμηλότερο ποσοστό του.

Αυτές είναι, εν συντομία, οι αναλογίες (ιστορικές, κοινωνικές και πολιτικές) ανάμεσα στην Ισπανία και την Ελλάδα του Ευρωπαϊκού Νότου, όπου δοκιμάστηκαν -και απέτυχαν- οι τιμωρητικές πολιτικές της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, του ΔΝΤ, και του γερμανικού imperium.

Δικαίως, λοιπόν, έως ένα βαθμό, τα ελληνικά πολιτικά κόμματα παραδειγματίζονται ή εμπνέονται από την πολιτική κινητικότητα στην μεσογειακή ακτή της Ιβηρικής. ‘Εως ένα βαθμό, όμως. Διότι, ορισμένες “ερμηνείες” που δίνονται μπορεί να είναι “βολικές” για τα προεκλογικά “καθ’  ημάς”, περιέχουν, ωστόσο, εξωραϊσμούς και ψήγματα υποκρισίας.

Παρατήρηση πρώτη: 
“Σοσιαλιστές και Ποδέμος, μπορεί να μην έχουν απόλυτη πλειοψηφία, αλλά η αύξηση του συνόλου των εδρών τους, βάζει ανάχωμα στην ανησυχητική άνοδο της Ακροδεξιάς και προεξοφλεί τη συνέχεια της προοδευτικής διακυβέρνησης στην Ισπανία”, γράφει σε ανάρτησή του στο twitter ο Αλέξης Τσίπρας μετά την ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων. Ορθόν ως συμπέρασμα, με βασικό, όμως, λάθος στην εκκίνηση της αξιολόγησης.

Τα κόμματα των Πέδρο Σάντσεθ και Πάμπλο Ιγκλέσιας αποδείχθηκαν σε αρκετά μεγάλο βαθμό “συγκοινωνούντα δοχεία”. Στις δύο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις ένας σημαντικός αριθμός ψηφοφόρων κινήθηκαν, αρχικά, από το PSOE προς τους Podemos και, τώρα, αντίστροφα.

Οι επιπλέον έδρες που κέρδισαν οι Σοσιαλιστές για να αναδειχθούν στην ισχυρότερη πολιτική δύναμη είναι περίπου αυτές που έχασαν οι δεύτεροι. Εάν θυμηθεί κανείς ότι στην αρχή της ελληνικής αριστερής διακυβέρνησης το κόμμα του Ιγκλέσιας εθεωρείτο “αδελφό” του ΣΥΡΙΖΑ, πρέπει οι αναλυτές της Κουμουνδούρου να αναζητήσουν τους λόγους για τους οποίους μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα ένας μεγάλος αριθμός ψηφοφόρων προτίμησε να επιστρέψει στους Σοσιαλιστές.

Από την άλλη, ωστόσο, αυτή η ώσμωση μεταξύ των δύο ισπανικών κομμάτων μάλλον επιβεβαιώνει τη στρατηγική του Αλέξη Τσίπρα για τη συγκρότηση της Προοδευτικής Συμμαχίας, τη διεύρυνση προς την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία και την προσπάθεια για πολιτική ηγεμονία στο πολιτικό φάσμα που ξεκινά από τις παρυφές του κέντρου και φθάνει μέχρι την ριζοσπαστική αριστερά. Πάντοτε διαβάζοντας λίγο αυθαίρετα τις αναλογίες, θα έλεγε κανείς πως ο πρωθυπουργός επιχειρεί να συνενώσει στο εγχείρημα ΣΥΡΙΖΑ- Προοδευτική Συμμαχία εκείνο το τμήμα της ισπανικής πολιτικής σκηνής που εκπροσωπούν PSOE και Podemos. Εφικτό; Ίδωμεν.

Παρατήρηση δεύτερη: 

“Συγχαρητήρια Πέδρο Σάντσεθ η νίκη σου είναι έμπνευση για όλους μας.
Η νίκη των Σοσιαλιστών στις εκλογές στην Ισπανία αποτελεί μήνυμα αισιοδοξίας και ελπίδας για την προοδευτική Αλλαγή στην Ευρώπη.”, γράφει στο δικό της επινίκιο tweet η Φώφη Γεννηματά.

Τα χαμόγελα στην Χαριλάου Τρικούπη περισσεύουν από το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα. Κάποιοι εξέλαβαν την εκλογική επικράτηση του PSOE ως επιβεβαίωση της πρόβλεψής τους ότι το ΚΙΝ.ΑΛ “χτυπάει” διψήφιο ποσοστό στις επόμενες εθνικές εκλογές. Η κ. Γεννηματά, μάλιστα, “ποστάρισε” και φωτογραφία με τον ηγέτη των Ισπανών σοσιαλιστών, προφανώς για να υπενθυμίσει ποιος/α είναι “περισσότερο…Σάντσεθ” στην Ελλάδα. Η επιμονή των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών (PES) να υιοθετήσουν πολιτικά τον Αλέξη Τσίπρα και οι πολιτικοί εναγκαλισμοί του τελευταίου με όλη τη σοσιαλιστική “φουρνιά” του Ευρωπαϊκού νότου (Κόστα, Ρέντσι, Σάντσεθ), ακόμα, όμως, και με τον Εμανουέλ Μακρόν και τους Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες, δεν “χωνεύεται” εύκολα στην Χαριλάου Τρικούπη.

Είναι, όμως, η νίκη του Σάντσεθ και προάγγελος νίκης της κ. Γεννηματά; Όχι, χωρίς δεύτερη κουβέντα.

Ο πρόεδρος του PSOE δεν δίστασε ούτε στιγμή τα τελευταία χρόνια να απορρίπτει κάθε πιθανότητα συνεργασίας με το δεξιό PP. Τουναντίον, πρωταγωνίστησε στην καταγγελία του Μαριάνο Ραχόϊ και της ομάδας του ως των πιο διεφθαρμένων πολιτικών στην πρόσφατη ισπανική πολιτική ιστορία. Η Novartis ωχριά μπροστά σε όσα καταλόγιζε ο Πέδρο Σάντσεθ στους Ισπανούς δεξιούς, ενώ την ίδια ώρα άφηνε σχεδόν στο απυρόβλητο τους Podemos, βλέποντας, πάντοτε, στο πρόσωπο του Πάμπλο Ιγκλέσιας έναν συνομιλητή και έναν αναγκαίο κυβερνητικό εταίρο. Ακόμα και τους Giudadanos (κάτι σαν το Ποτάμι αλλά, αναμφίβολα, πολύ πιο επιτυχές και συγκροτημένο) τους ενέτασσε σε εκείνη την πλευρά του πολιτικού φάσματος με το οποίο δεν επιθυμούσε κυβερνητική συνεργασία.

Ο Πέδρο Σάντσεθ δεν έκανε κανένα από τα σφάλματα στα οποία υποπίπτει η κ. Γεννηματά, και το PSOE παρέμεινε… PSOE. Δεν άλλαξε όνομα (από ΠΑΣΟΚ, σε Ελιά και μετά σε ΚΙΝ.ΑΛ), δεν προσποιήθηκε πως είναι κάτι άλλο. Άλλαξε, όμως, ριζικά πολιτική κατεύθυνση και στρατηγική. Ο Σάντσεθ έκανε μια γενναία στροφή προς τα αριστερά, αποποιήθηκε κάθε στίγμα του νεοφιλελεύθερου παρελθόντος και ξεκαθάρισε πως μεταξύ του ιδίου και του νέου ηγέτη της δεξιάς Πάμπλο Κασάδο υπάρχει πολιτική άβυσσος (για να θυμηθούμε όσα έλεγε παλαιότερα η πρόεδρος του ΚΙΝ.ΑΛ για τον Κυριάκο Μητσοτάκη).

Μπορεί, λοιπόν, η κ. Γεννηματά να …”εμπνέεται” από τη νίκη του PSOE, για να έχει, όμως, ελπίδα να προσελκύσει ψηφοφόρους από τον ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να κάνει την αριστερή στροφή που έκανε ο Ισπανός σοσιαλιστής, να αποποιηθεί την “συγκατοίκηση” με την δεξιά και να μην δείχνει πως ντρέπεται για το παρελθόν του χώρου που εκπροσωπεί. Είναι κάτι τέτοιο εφικτό υπό τις παρούσες συνθήκες; Δύσκολο έως και απίθανο.

Παρατήρηση τρίτη:

Η Ν.Δ σωστά σιωπά σχετικά με τα εκλογικά αποτελέσματα της Ισπανίας. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι το “αδελφό” Λαϊκό Κόμμα καταβαραθρώθηκε. Είναι, κυρίως, ότι τιμωρήθηκαν οι πολιτικές του και το διεφθαρμένο παρελθόν του.

Τα τελευταία χρόνια, ηγετικά στελέχη της Ν.Δ χειροκροτούσαν δημοσίως το υποτιθέμενο come back του Νικολά Σαρκοζί, μετά τον…φρέσκο αέρα που θα έφερνε ο Φρανσουά Φιγιόν, και την ίδια ώρα έπλεκαν το εγκώμιο του “φίλου” Μαριάνο Ραχόϊ. Τρία στα τρία. Τεράστια επιτυχία. Ολόκληρη η ηγεσία της δεξιάς του Ευρωπαϊκού νότου βυθίστηκε στα σκάνδαλα και την ανυποληψία, κάποια στελέχη τους μπήκαν ή κινδυνεύουν να μπουν φυλακή, και τα κόμματά τους δεν στάθηκε δυνατό να ανακάμψουν.

Αυτό δεν σημαίνει, βεβαίως, κάτι άμεσα ανησυχητικό για τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Στην Ελλάδα ψηφίζουν Έλληνες και όχι Ισπανοί.

Από την άλλη, όμως, η προσκόλληση στο ιδεολογικό άρμα του Μάνφρεντ Βέμπερ δείχνει πως το επιτελείο της αξιωματικής αντιπολίτευσης ίσως δεν διαβάζει σωστά μια άλλη πτυχή του εκλογικού αποτελέσματος στην Ισπανία. Το ακροδεξιό Vox εισέρχεται στη Βουλή “υπεξαιρώντας” ένα σημαντικό ποσοστό της ισπανικής δεξιάς. Η ροπή της ηγεσίας Ραχόϊ και μετά Κασάδο σε σκληρά δεξιές απόψεις –σε συνδυασμό, βεβαίως, με την οικονομική πολιτική που άσκησε το PP και προκάλεσε την κοινωνική διάλυση– αποτελεί επιβεβαίωση όσων λένε πως ο φιλελευθερισμός δεν μπορεί να συγκλίνει με τις ακραίες απόψεις. Διότι, απλά, το ακραίο θα αναζητήσει αργά ή γρήγορα τον φυσικό και αυθεντικό του χώρο. Και ένα ελληνικό Vox μπορεί να μην φαίνεται στον ελληνικό πολιτικό ορίζοντα, αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως δεν μπορεί να υπάρξει από δυνάμεις που σήμερα μπορεί να είναι εκτός της Ν.Δ, αργότερα, ωστόσο, μπορεί να προέλθουν και από την σημερινή χωροταξία της ελληνικής δεξιάς.