Λάνθιμος, εισαγωγή στο σινεμά χωρίς νόημα

Λάνθιμος, εισαγωγή στο σινεμά χωρίς νόημα

Ο Λάνθιμος επιλέγει πάντα ένα προκλητικό σενάριο, μια προκλητική ιδέα, αλλά το τελικό προϊόν είναι μια ιστορία για την ιστορία, μια πρόκληση για την πρόκληση.

Είδα τον «θάνατο του ιερού ελαφιού» και εντυπωσιάστηκα πραγματικά από τη νέα κινηματογραφική σχολή που εισάγει ο Λάνθιμος. Το  προκλητικό σινεμά χωρίς νόημα.

Στο πρώτο μέρος της ταινίας ήταν εμφανής η ωρίμανση του σκηνοθέτη. «Ο θάνατος του ιερού ελαφιού», είναι όντως πολύ καλύτερη ταινία από τον «αστακό». Ξεπερνούσε τα σχεδόν παιδαριώδη και ατάκτως ειρημένα νοήματα του «αστακού» γύρω απ τις ανθρώπινες σχέσεις, που δημιουργούσαν οι ριπτόμενες αλληγορίες στην οθόνη για να εντυπωσιάσουν και φυσικά να κουβεντιαστούν, αναγκαστικά, όπως συμβαίνει με κάθε αλληγορία.

Οφείλω να ομολογήσω ότι γενικώς δεν μου αρέσουν οι συμβολισμοί και οι αλληγορίες στο σινεμά, τις θεωρώ «ευκολάκια» και «σανίδες σωτηρίας» για τους σκηνοθέτες, γιατί καλύπτουν πίσω από την δημιουργία εντυπώσεων και συζητήσεων, τόσο τις ανεπάρκειες της ταινίας, όσο και την ανεπάρκεια του ταλέντου τους.

Δεν θα σταθώ στις κριτικές των επαϊόντων για τα πλάνα στους διαδρόμους που «θύμιζαν Κιούμπρικ», ή για τον ευρυγώνιο φακό που έβλεπε τους ήρωες πάντα χαμηλότερα, ή ψηλότερα από το ύψος των ματιών τους. Τέτοια είδα αρκετά και πετυχημένα. Όμως δεν είναι τυχαίο ότι όλες σχεδόν οι κριτικές για την ταινία επιδίδονται σε τέτοιες αναφορές αποφεύγοντας επιμελώς να αναφερθούν στο τί επιτέλους ήθελε να πει ο ποιητής. Είτε γιατί δεν έχουν κατανοήσει το τί θέλει να πει, είτε γιατί δεν έχει τίποτα να πει.

Δεν περίμενα φυσικά να δω στην ταινία ένα ..ελάφι. Περίμενα όμως να δω, όπως και σε κάθε έργο τέχνης, αυτό που θέλει να πει ο ποιητής, όχι όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ υποκειμενικά, αλλά όπως το θέτει η ταινία. Να δω και να απολαύσω, τον τρόπο που αυτό αποδίδεται κινηματογραφικά και αισθητικά και γίνεται τέχνη. Γιατί όλα τα θέματα και τα νοήματα ίδια είναι, διαφέρει μόνο ο τρόπος που προσεγγίζονται και μετουσιώνονται σε τέχνη. Να διευκρινίσω εδώ, ότι έχω πάψει προ πολλού, σχεδόν από τα νεανικά μου χρόνια, να επιρρίπτω τις ευθύνες στην ανεπάρκεια του εαυτού μου για το «αριστούργημα» που δεν κατάλαβα, ή να θαυμάζω ό,τι δεν καταλαβαίνω.

Θάλεγε κάποιος, γιατί ρε φίλε να θέλει να πει κάτι συγκεκριμένο; Ό,τι καταλάβει και ό,τι νιώσει ο καθένας. Συμφωνώ. Αυτό θα ήταν πολύ πιο έντιμο από τις άσχετες αναφορές στην θυσία της Ιφιγένειας. Το είπε ο ίδιος ο Λάνθιμος στην συνέντευξη του στον X. Μήτση. «Κατά τη διάρκεια της συγγραφής του σεναρίου ..γρήγορα διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν πολλές ομοιότητες με την αρχική υπόθεση (της Ιφιγένειας). Νιώσαμε λοιπόν υποχρεωμένοι να κάνουμε την αναφορά, ώστε να υπάρξει ένα είδος­ διαλόγου ανάμεσα σε μια σύγχρονη ταινία κι ένα τόσο παλιό κείμενο.. κάποια θέματα στην ταινία υπάρχουν ως ερωτήματα από την αρχαιότητα..»

Αλλά ποιά είναι τα θέματα της «Ιφιγένειας εν Αυλίδι»; Στην τραγωδία του Ευριπίδη αντιπαρατίθεται το «κοινό καλό» της εκστρατείας των ελλήνων με τη άδικη θυσία ενός αθώου κοριτσιού, η ψυχική πορεία του θύματος από τη μαύρη απελπισία ως την απόφαση της θεληματικής αυτοθυσίας, η αμφισβήτηση των θεσμών και των θείων και φυσικά το θέμα της εξουσίας με κεντρικό ερώτημα, αν το δίκαιο είναι ταυτόσημο με το συμφέρον του ισχυρού. Η ίδια η Ιφιγένεια αποτροπιασμένη από την αχρειότητα των ανθρώπων επιλέγει τον θάνατο. «Τι περιμένετε, λοιπόν; Ορίστε, θυσιάστε με για την Ελλάδα. Για τα λάφυρα της Τροίας ανοίξτε δρόμο..»

Στην ταινία του Λάνθιμου ένας έφηβος, ζητώντας εκδίκηση για τον θάνατο του πατέρα του που πέθανε στο χειρουργείο από λάθος του γιατρού, εξαπολύει με μια αυθαίρετη-μαγική(;) υπερφυσική δύναμη, ένα απροσδιόριστο κακό που δεν έχει ούτε θεϊκές ούτε κοινωνικές αναφορές και παραλύει τα πόδια των παιδιών του γιατρού απειλώντας ότι το κακό θα συνεχιστεί έως να πεθάνουν, αν ο πατέρας δεν θυσιάσει ένα παιδί του για να γλυτώσουν τα άλλα μέλη της οικογένειας του.

Καμία απολύτως σχέση με την θυσία της Ιφιγένειας! Τα θέματα της τραγωδίας ούτε καν θίγονται στην ταινία. Οι ερμηνείες «γιατρός άρα εξουσία που έχει τον θάνατο και τη ζωή στα χέρια του», μπορούν να γίνουν απ τον καθένα μας, αλλά εξουσία και εξουσιαστικές σχέσεις δεν υπάρχουν στην ταινία. Γίνεται μεν αναφορά στο λάθος του γιατρού στο χειρουργείο, που όμως δεν αρκεί για να δικαιολογήσει όλη αυτήν την τραγική εξέλιξη. Το μόνο θέμα που διαφαίνεται είναι η εκδίκηση ενός μυστηριώδους εφήβου. Το δε μοναδικό νόημα που προκύπτει είναι η επιμελημένη πρόκληση εντύπωσης. Παρουσιάζεται δηλαδή, σε πλήρη κινηματογραφική ανάπτυξη, η αισθητική της διαφήμισης κατά την οποία η εντύπωση για το «προϊόν» είναι το ίδιο του το νόημα.

Είναι γεγονός ότι η πλοκή στο σενάριο ξετυλίχθηκε και κορυφώθηκε άψογα δραματουργικά και  ίσως έτσι εξηγείται και το βραβείο σεναρίου. Ο Λάνθιμος επιλέγει πάντα ένα προκλητικό σενάριο, μια προκλητική ιδέα, αλλά το τελικό προϊόν είναι μια ιστορία για την ιστορία, μια πρόκληση για την πρόκληση. Θα ήταν πολύ πιο έντιμη και αποδεκτή μια ταινία με θέμα την εκδίκηση παρά να παρουσιάζεται βαρύγδουπα και πομπωδώς ως «ο θάνατος του ιερού ελαφιού» μιας σύγχρονης Ιφιγένειας που δεν υπάρχει. Δεν ψάχνω για κοινωνικά και πολιτικά νοήματα και έχω δει πολλές ταινίες με ασήμαντα νοήματα. Καμία όμως χωρίς κανένα απολύτως νόημα. Από αυτήν την άποψη το εγχείρημα του Λάνθιμου που εισάγει μια νέα σχολή, ένα προκλητικό σινεμά χωρίς νόημα, αποκτά τεράστιο ενδιαφέρον.

Ροή Ειδήσεων

Περισσότερα