Τελικά, πέτυχε ή απέτυχε το Μνημόνιο στην Πορτογαλία;

Η άποψη ότι το Μνημόνιο πέτυχε στην Πορτογαλία έχει εκφραστεί κατά καιρούς από τη Γερμανίδα Καγκελάριο Α. Μέρκελ, τον Γερμανό ΥΠΟΙΚ Β. Σόιμπλε, εκπροσώπους του ΔΝΤ και της ΕΕ αλλά ακόμη και από Έλληνες, πολιτικούς και μη. Τι συνεπάγεται, ωστόσο, «επιτυχία» ενός οικονομικού και δημοσιονομικού διορθωτικού προγράμματος και δη του Μνημονίου και τί όχι;

Από δημοσιονομικής πλευράς και με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία* για να θεωρηθεί ένα πρόγραμμα δημοσιονομικής διόρθωσης επιτυχημένο πρέπει να ισχύουν δύο τινά: πρώτον να μειωθεί σημαντικά το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ και δεύτερον να επιταχυνθεί η οικονομική δραστηριότητα χάρη στα διορθωτικά μέτρα. Ως γνωστόν, στην Πορτογαλία δε συνέβη τίποτε από τα δύο. Αντίθετα, το χρέος αυξήθηκε σε μη βιώσιμα επίπεδα και η οικονομική δραστηριότητα κατέγραψε παρατεταμένη και μεγάλη μείωση.

Αναπόφευκτα, ο κοινωνικός αντίκτυπος ενός τέτοιου προγράμματος ήταν έντονα αρνητικός και έτσι το να θεωρήσει κανείς ότι αυτό απέτυχε και από κοινωνικής σκοπιάς είναι, μάλλον, αυτονόητο. Όταν, όμως, οικονομία και κοινωνία ταλαιπωρούνται, είναι αναμενόμενο το πολιτικό σύστημα να γίνεται αποδέκτης της δυσφορίας των πολιτών. Όταν η ταλαιπωρία λάβει υπέρμετρες διαστάσεις και συνάμα αποκτήσει χαρακτήρα μονιμότητας, τότε. αναπόφευκτα, η δυσφορία των πολιτών θα μεγεθυνθεί σε βαθμό που θα απειλήσει τη θεμελιωμένη νομοτέλεια του πολιτικού συστήματος.

Και αν κάτι τέτοιο κάτω από συνθήκες που ευνοούν την επικράτηση της λογικής σκέψης θα μπορούσε να έχει καθαρκτικό, αναγεννητικό και μακροπρόθεσμα, δυνητικά, αναπτυξιακό χαρακτήρα, όταν συμβαίνει στη σκιά ενός, αντικειμενικά, πρωτοφανούς και προφανώς ξενόφερτου οικονομικοκοινωνικού πόνου, μπορεί να οδηγήσει σε ολοκληρωτικές λογικές καθολικού αφορισμού των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων, κατεδαφίζοντας μαζί με το σάπιο και το υγιές πολιτικό κομμάτι μιας χώρας.

Σε μία τέτοια περίπτωση είναι σχεδόν μοιραίο το πολιτικό κενό που θα έχει  δημιουργηθεί να καλυφθεί από οποιονδήποτε είναι έτοιμος να τάξει την «ανατροπή», γενικά, αόριστα, απροσδιόριστα, άκοπα και χωρίς καμία  υποστηρικτική ουσία.

Μα ακόμη και αν αυτό αποφευχθεί και στην εξουσία αναρριχηθεί μία ικανή και όχι επικίνδυνα ανίκανη πολιτική δύναμη και μόνο ο τρόπος και η ταχύτητα κατάρρευσης του παλιού πολιτικού συστήματος σε συνδυασμό με την αρνητική οικονομική κατάσταση και τη συσσωρευμένη ταλαιπωρία και οργή των πολιτών θα είναι αρκετά για να δράσουν περαιτέρω αποσταθεροποιητικά προς πολλές και ποικίλες κατευθύνσεις, ναρκοθετώντας την ομαλή επιστροφή της χώρας σε μία πολιτικοικονομική κανονικότητα.

Ποιο είναι, επομένως, το μήνυμα που τις τελευταίες ημέρες τόσο έντονα μοιάζει να αναδύεται μέσα από τη σκόνη του υπό κατεδάφιση παλιού πολιτικού συστήματος στην Πορτογαλία; Μήπως το ότι το Μνημόνιο πέτυχε; Για την καγκελάριο Μέρκελ και τον Β. Σόιμπλε ίσως και ναι. Γι’ αυτούς και κάποιους απ’ όσους το επέβαλλαν στη χώρα ίσως όλα όσα περιγράφονται παραπάνω να είναι ρομαντικές υπερβολές, ανυπόστατοι ισχυρισμοί ή απλώς παράπλευρες απώλειες της κατά τα άλλα επιτυχημένης πολιτικής τους.

Για όλους τους υπόλοιπους, όμως, το μήνυμα απ’ την Πορτογαλία είναι ότι το Μνημόνιο απέτυχε και ότι οδήγησε τη χώρα εξαντλημένη σε επικίνδυνους και αχαρτογράφητους δρόμους, δημιουργώντας και όχι αντιμετωπίζοντας άλλο ένα πρόβλημα για την Ευρώπη.

Και τώρα πια αυτό δεν ισχύει για τους «ασυνεπείς» Έλληνες που «μπορούσαν» αλλά δεν ήθελαν να εφαρμόσουν τις πολιτικές των Μνημονίων αλλά για τους «συνεπείς» Πορτογάλους που υποδείχθηκαν επανειλημμένα από τους «θεσμούς» ως το παράδειγμα προς μίμηση.

* Ο Πάνος Παναγιώτου είναι τεχνικός αναλυτής χρηματιστηριακών αγορών, εκδότης του www.analitis.gr , διευθυντής της Ελληνικής Κοινότητας Τεχνικών Αναλυτών στην Αγγλία ( www.ekta.gr)  και διευθυντής εκπαίδευσης και έρευνας της Enalos LTD στο Λονδίνο. Είναι δημιουργός λογισμικών αυτοματοποίησης της τεχνικής ανάλυσης (3F, DomiStock) και συγγραφέας χρηματιστηριακών και οικονομικών βιβλίων. Άρθρα και συνεντεύξεις του δημοσιεύονται για μιάμιση δεκαετία σε πληθώρα ΜΜΕ ενώ είναι συχνός καλεσμένος σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές .