Τι να κάνουμε με τους Ρομά;

Το γεγονός συνέβη πριν από χρόνια. Εκανα ένα ρεπορτάζ για τους Ρομά -δεν έχει σημασία η περιοχή. Κάποια στιγμή, μου συστήνουν έναν τοπικό παράγοντα. Νέος άνδρας, οδηγούσε πολύ καλό και ακριβό αυτοκίνητο. Θα πηγαίναμε σε καταυλισμό. Μπήκαμε στο αυτοκίνητο. «Ωραίο», του είπα. «Εδώ μέσα έκανα σεξ με την…» είπε, αναφερόμενος σε γνωστή κυρία του θεάματος. Ξεροκατάπια.

Φτάσαμε στον καταυλισμό, κάναμε τη δουλειά μας και με γύρισε στο σημείο όπου είχα το αυτοκίνητό μου. «Και να σου πω, ό,τι γουστάρεις μη διστάσεις να το ζητήσεις», μου είπε την ώρα του αποχαιρετισμού. «Εχεις και όπλα;» ρώτησα, δήθεν απονήρευτα. «Ναι ρε φίλε, για ό,τι θέλεις πάρε με τηλέφωνο»… Εντάξει, δεν ανακάλυψα και την Αμερική.

Πριν από λίγες μέρες ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοϊδης, είπε ότι σχεδόν το 90% του πληθυσμού των Ρομά ασχολείται με έκνομες ενέργειες. Και η ΕΛΑΣ δηλώνει ότι, για το 2023, το 53% των συμμοριών που επιδίδενται σε οργανωμένο έγκλημα κατά της ιδιοκτησίας, αποτελείται από Ρομά -ο αριθμός αυτός δεν αναφέρεται στο επίσημο κείμενο της έκθεσης, προέρχεται από εκτιμήσεις της Αστυνομίας.

Πάντως, τα προηγούμενα χρόνια, οι αντίστοιχες εκθέσεις της ΕΛΑΣ ανέβαζαν το ποσοστό των Ρομά που εμπλέκονται σε κλοπές και διαρρήξεις, στο 84% των Ελλήνων συλληφθέντων. Για να το πούμε αλλιώς, σύμφωνα με την ΕΛΑΣ, η πλειοψηφία των ημεδαπών εγκληματιών είναι Ρομά. Αλλά αυτό δεν χρειάζεται να στο πει η Αστυνομία. Στο λέει και η καθημερινή ειδησεογραφία.

Πόσοι είναι οι Ρομά στην Ελλάδα; Κανένας δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα. Είναι κάπου ανάμεσα στις 200.000 και στις 400.000 ανθρώπους. Και οι περισσότεροι ζουν υπό άθλιες συνθήκες: φτώχεια, κοινωνικός αποκλεισμός, έλλειψη εκπαίδευσης, έλλειψη ευκαιριών, διαμονή σε καταυλισμούς χωρίς υποδομές.

Οταν ζεις σε τέτοιες συνθήκες, είναι λογικό να ρέπεις προς το έγκλημα. Και εδώ μπαίνει το μεγάλο ερώτημα που παραμένει αναπάντητο: είναι οι Ρομά που προτιμούν να μένουν στο περιθώριο ή εμείς οι υπόλοιποι που αρνούμαστε την ενσωμάτωση τους; Δεν είναι εύκολο να πας προς τη μία ή την άλλη άποψη γιατί και οι δύο θέσεις δείχνουν σωστές.

Παρά τα κίνητρα και τα επιδόματα του κράτους, οι Ρομά εκδηλώνουν μία δυσανεξία προς τον «κανονικό» τρόπο ζωής. Θα πάρουν τα παιδιά τους από το σχολείο, όχι μόνο για να εργαστούν, αλλά επειδή δεν θέλουν να εκμαυλιστούν και να απομακρυνθούν από τις παραδόσεις της φυλής. Πρόκειται για μία περίκλειστη κοινωνία που σπάνια θα επιτρέψει την έξοδο από τα τείχη της.

Επίσης οι Ρομά ωθούνται να κάνουν πολλά παιδιά και μάλιστα σε νεαρή ηλικία. Εκ των πραγμάτων, ένας νεαρός πολύτεκνος πατέρας με καμία επαγγελματική εδειδίκευση, θα στραφεί στο έγκλημα για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα προς συντήρηση της οικογένειας του.

Μη νομίζετε ότι η περίπτωση μας είναι μοναδική. Αντίστοιχα προβλήματα υπάρχουν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (ειδικά τις γειτονικές) με μεγάλους πληθυσμούς Ρομά. Υπάρχει όμως και μία εξαίρεση. Η Ισπανία. Εκεί ακολουθούν πολιτικές ενσωμάτωσης από το 1970, με την ανέγερση κατοικιών ώστε να κλείσουν οι καταυλισμοί και πολύ αυστηρά μέτρα για τη φοίτηση των παιδιών στο σχολείο. Και εκεί τα κορίτσια δεν συνεχίζουν μετά το Δημοτικό, αλλά η εικόνα είναι καλύτερη από τη δική μας.

Η Ισπανία μας δείχνει ότι όπου υπάρχει πολιτική βούληση, συνέργεια κράτους και κοινωνίας των πολιτών οι Ρομά μπορούν να ενταχθούν πιο ομαλά. Και πιθανότατα μας δείχνει και τον δρόμο. Η καταστολή έχει πυροσβεστική δράση. Τα στοιχεία μας δείχνουν ότι δεν λύνει το πρόβλημα καθώς η εγκληματικότητα των Ρομά βαίνει αυξανόμενη. Προφανώς απαιτείται νέα πολιτική ενσωμάτωσης με ταυτόχρονη αναθεώρηση του καθεστώτος των επιδομάτων. Αλλά αυτά απαιτούν δουλειά, πόρους και πολιτικό κεφάλαιο. Και όσο η κοινωνία δεν μέμφεται τις κυβερνήσεις, παρά μόνο τους Ρομά, η εικόνα θα παραμένει ως έχει και κάθε χρόνο θα γίνεται όλο και πιο σκοτεινή.