Ο Leonard Cohen δεν ταίριαζε σε αυτόν τον πλανήτη

11 Νοεμβρίου 2016. Η μέρα που συνοδεύτηκε από δύο βασικές αναφορές στα social media:

α. RIP Leonard Cohen.

β. Fuck you, 2016.

O βραχνός τροβαδούρος που αγαπούσε την Ύδρα, πέθανε στα 82 του χρόνια, έχοντας αφήσει πίσω του έργο για γενιές και γενιές. Σε γενικές γραμμές το “fuck you 2016” θα μείνει σαν σημείο αναφοράς για το μέλλον, μαζί με το έργο του Cohen, του Bowie, του Gene Wilder του Prince, του Alan Rickman, αλλά και των δικών μας, Θάνου Ανεστόπουλου και Aντώνη Σουρούνη.

Μεγάλο το φετινό νεκρολόγιο; Μεγάλο, όσο μεγάλες είναι και οι αλλαγές που βιώνει αυτός ο πλανήτης μέσα σε ένα πολύ σύντομο διάστημα που στην πραγματικότητα, φέρνουν στην επιφάνεια παθογένειες που κάποτε θα “έσκαγαν” στα μούτρα μας με κρότο.

Ο Leonard Cohen δεν ταίριαζε σε αυτόν τον κόσμο, έτσι όπως εξελίσσεται.

Η λεπτεπίλεπτη φιγούρα του, η φινέτσα του, η βραχνή και τόσο συναισθηματική φωνή του, ο τρόπος του να μιλάει για την ουσία της ζωής, του έρωτα και του θανάτου χωρίς να φωνάζει, οι εμπνευσμένοι στίχοι του που έθεταν ερωτήματα για όσα απασχολούν προαιώνια τον άνθρωπο και δεν θα απαντηθούν μάλλον ποτέ, δεν ταίριαζαν όλα αυτά στον πλανήτη του θορύβου, του λαϊκισμού, της αναδυόμενης εσωστρέφειας και του παραλογισμού που παίρνει την εξουσία στα χέρια του στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού.

Δεν θα σταθώ προσωπικά στο σύνολο του έργου του Cohen. Το έργο, τα τραγούδια του, μπορούν να εξεταστούν μόνο κάτω από ένα πρίσμα υποκειμενικό, όπως κάθε μεγάλο έργο που αυτονομείται από τον δημιουργό του και ξεκινά για να χαράξει τη δική του πορεία στον χρόνο. Αυτή είναι η μοίρα των μεγάλων δημιουργημάτων άλλωστε. Μιλάνε στον καθένα διαφορετικά, εμπνέουν και κινητοποιούν και παραμένουν διαχρονικά, κόντρα σε κάθε πολιτική εξαγγελία που θα διαγράψει τη σύντομη πορεία της και θα πεθάνει χωρίς να τη θυμάται κανείς.

Η αλήθεια είναι πικρή. Την ώρα που τα ιδεολογήματα αδυνατούν να συσπειρώσουν τον κόσμο κάτω από ένα δημοκρατικό πλέγμα, την ώρα που η λιτότητα και η ύφεση οδηγούν σε ακροδεξιές κυριαρχίες τύπου Τραμπ, την ώρα που η περιχαράκωση και τα κλειστά σύνορα συμβαδίζουν με την κουλτούρα της βίας και του διχασμού, χρειαζόμαστε πιο πολύ από ποτέ καλλιτέχνες σαν τον Cohen που θα μιλήσουν για το τώρα, με τον δικό τους ιδιαίτερο τρόπο, που θα μπουν στις καρδιές και όχι μόνο στα αυτιά, για να τις ζεστάνουν και να τις κάνουν να χτυπήσουν λίγο πιο ρυθμικά.

Το κύκνειο άσμα του μεγάλου κρούνερ, ήταν και το πιο σκοτεινό του. Σκοτεινό σαν την εποχή μέσα στην οποία γράφτηκε. Στο ομώνυμο με τον δίσκο, “You want it darker”, γράφει ο Cohen:

“They’re lining up the prisoners

And the guards are taking aim

I struggled with some demons

They were middle class and tame

I didn’t know I had permission to murder and to maim

You want it darker

Hineni, hineni

I’m ready, my lord

Magnified, sanctified, be thy holy name

Vilified, crucified, in the human frame

A million candles burning for the love that never came

You want it darker

We kill the flame”.

Για αυτή τη φλόγα πάλευε μέσα του πάντα ο Cohen καθισμένος στα βράχια της Ύδρας, στην Κούβα ή σε κάποια γωνιά του πλανήτη, και κατάφερνε μέσα από τη σκοτεινιά του να δώσει το φως.

Το 14ο και τελευταίο του άλμπουμ, ήταν μια πράξη προσωπικής διαθήκης που συνάδει με το αποχαιρετιστήριο γράμμα που απέστειλε στην αγαπημένη του Marianne. “Έρχομαι να σε συναντήσω” έγραφε πριν λίγους μήνες, όταν έφυγε από τη ζωή η Marianne Ihlen.

Όλα έγιναν με αξιοπρέπεια όπως πράττει κάθε άνθρωπος που είναι πραγματικά μεγάλος. Ο σπουδαίος άνθρωπος ξέρεις, λένε πως γίνεται σπουδαίος από τη στάση του στην ακμή του, και στο τέλος του. Σαν τον Cohen.

Οι ασάφειες, οι αβεβαιότητες της θρησκείας, του έρωτα και του θανάτου ενυπήρχαν πάντα στις δουλειές του Cohen γιατί όπως εύστοχα έγραψε ο Guardian, “έθετε συνεχώς ερωτήματα σαν θνητός και αδύνατος”. Δεν είχε εύκολες απαντήσεις, συμβουλές, δεν ήταν μια αυτοπροσδιοριζόμενη αυθεντία σαν αυτές που θα βρεις να αναδύονται σε πολλές γωνιές της Γης αποσκοπώντας σε προσωπική και μόνο, καταξίωση. Είπαμε, δεν έμενε πια εδώ.

“I’m leaving the table/I’m out of the game/I don’t know the people/In your picture frame”, γράφει σε άλλο σημείο του 14ου άλμπουμ. Σαν μια παραδοχή, “δεν ταιριάζω πια εδώ. Το πάλεψα αλλά δεν ανήκω εδώ”.

Έφυγε πλήρης, όχι ημερών, οι μέρες ποτέ δεν είναι αρκετές για κανέναν μας. Έφυγε γεμάτος με εμπειρίες, βιώματα και σκέψεις που έγιναν και θα γίνονται τροφή για σκέψη για εμάς που μένουμε να αναζητούμε το ωραίο μέσα στον καταιγισμό της υπερπληροφόρησης και της εύπεπτης κατανάλωσης lifestyle περιεχομένου, που με τη σειρά του, εξυπηρετεί τα ατομοκεντρικά συστήματα.

Ο βαρύτονος που δεν χρησιμοποιούσε βαρύγδουπες προτάσεις, αλλά εικόνες, ζωγράφιζε σε ποιήματα, μπαλάντες και νουβέλες, τον έρωτα ως πράξη. Για τον Cohen, η πνευματικότητα, η αιωνιότητα, είναι η αγάπη για αυτό που είσαι, για όσα κάνεις, για όσα βλέπεις μέχρι να σταματήσεις πια να τα ζεις. Σαν χορός μέχρι το τέλος αυτής της αγάπης.

Έχει το σήμερα αγάπη; Δυστυχώς, λιγοστεύει όλο και περισσότερο και ακόμα πιο λίγα είναι όσα γίνονται κόντρα στην τάση ενδυνάμωσης των θεριών.

“That’s how broken it would be,

what the world would seem to me,

if I didn’t have your love to make it real”.

Όχι, δεν είμαι “ειδικός” για να γράψω για τον Cohen, δεν είμαι ούτε μισή νότα από τα κομμάτια του, ούτε ο μεγαλύτερος θαυμαστής του. Θυμάμαι όμως τη δύναμη των στίχων του μέσα στα μαγαζιά που έχω παίξει μουσική από την θέση του DJ. Τη δύναμη που φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά, να αγγίζονται, να αγκαλιάζονται, να είναι εκεί με όλες τις αισθήσεις τους ανοιχτές, να πίνουν, να γελούν, να σκέφτονται ή να φλερτάρουν.

Ο Cohen το προκαλούσε αυτό, ανεπιτήδευτα, απλά, και κυρίως, με μια ομορφιά που σπανίζει. Και όμως, το όραμα του για ειρήνη ανάμεσα σε Ισραήλ και Παλαιστίνη, δεν θα υλοποιηθεί μάλλον ποτέ, όπως και πολλά ακόμη οράματα που κάποιοι σπεύδουν να τα βαφτίσουν “ουτοπίες”.

Από το βιβλίο του David Pichaske “Μια Γενιά σε Κίνηση”, (Εκδόσεις Κουκκίδα σε μετάφραση Χίλντας Παπαδημητρίου), απομονώνω το παρακάτω:

“Ο Leonard Cohen ζούσε σε έναν κόσμο ηττημένων. Άνθρωποι που χρειάζονταν τη θεία χάρη, συνήθως λίγο εκκεντρικοί, εξαρτημένοι, βασανισμένοι από τα ναρκωτικά, την παράνοια, την αβεβαιότητα. Δεν υπάρχει επιτυχία σαν την αποτυχία, τραγουδούσε ο Ντίλαν στο Love Minus Zero/No Limit, I’m a loser τραγουδούσαν οι Beatles.

Και τα παιδιά της δεκαετίας του ’60, καχύποπτα απέναντι στους νικητές, καλλιέργησαν μια έντονη ηττοπάθεια. Κατά παράδοση, οι ρομαντικοί είναι μεγάλοι πρωταθλητές στους χαμένους αγώνες. Αυτό εξηγείται τέλεια από το γεγονός ότι η ήττα χτίζει χαρακτήρες. Οι ηττημένοι είναι πιο ενδιαφέροντες από τους νικητές, και πιο σύνθετοι ψυχολογικά”.

Τώρα λοιπόν που η λογική ηττάται, τώρα είναι που χρειαζόμαστε νέους Cohen να μας καρφώνουν τις δικές τους λέξεις σαν πρόκες στο μυαλό μας. Και κυρίως, στην καρδιά.