Έχουν ‘χρώμα’ οι αριθμοί;

Υπάρχει δεξιά και αριστερή ανάπτυξη; Υπάρχουν δεξιοί και αριστεροί… αριθμοί; Στη δημόσια συζήτηση που άνοιξε και συντηρεί η επιβολή μνημονίων στη χώρα υποστηρίζονται δύο διαμετρικά αντίθετες απόψεις: η μία θέλει τους οικονομικούς δείκτες να μην έχουν χρώμα και υποστηρίζει ότι η απαρέγκλιτη τήρηση ενός προγράμματος στήριξης είναι μονόδρομος για την επιστροφή στην ανάπτυξη. Η δεύτερη άποψη επιμένει ότι οι επιλογές χωρίς κοινωνική διάσταση, όπως οι πολιτικές της δημοσιονομικής πειθαρχίας που προβάλλονται ως θέσφατα από τους διεθνείς θεσμούς, είναι καταδικασμένες να αναπαράγουν τα ίδια κοινωνικά αδιέξοδα.

Ποιος έχει δίκιο και ποιος έχει άδικο; Αν δούμε το θέμα από τη σκοπιά μιας εξαντλημένης κοινωνίας, όπως είναι η ελληνική, φορτωμένης με τρία προγράμματα στήριξης, περικοπές και περιστολές, οι πολιτικές με κοινωνικό πρόσημο – μεγάλη κουβέντα αυτή, αλλά ας την αποδεχθούμε χάριν συνεννόησης –  φαντάζουν ως απόλυτη ανάγκη. Αντίθετα, αν δούμε την υπόθεση μέσα από το πρίσμα της αναγκαίας επιστροφής στις αγορές, η τήρηση των δημοσιονομικών στόχων προβάλει ως προϋπόθεση για την έξοδο της οικονομίας από τη θανάσιμη λαβή της κρίσης.

Κι εδώ ανακύπτει το ερώτημα: μπορούν να ασκηθούν πολιτικές με κοινωνική διάσταση σε  μνημονιακό περιβάλλον; Η μέχρι στιγμής εμπειρία αποδεικνύει ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, περισσότερο το δεύτερο – λιγότερο οι πρώτοι, παραμένουν δέσμιοι μιας άκαμπτης οικονομικής προσέγγισης, που, όπως αποδεικνύεται, ανακυκλώνει την κρίση, τροφοδοτεί την ύφεση και  εκτινάσσει την ανεργία.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, εν όψει αξιολόγησης, η απαίτηση των δανειστών να περικοπούν δραστικά κύριες και επικουρικές συντάξεις. Σε μια οικονομία που έχασε σε λίγα χρόνια το 25% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος και βλέπει την ανεργία να καταπίνει το ένα τρίτο του ενεργού πληθυσμού, και μόνο η ιδέα μιας ακόμα οριζόντιας περικοπής των συντάξεων, του ύστατου καταφύγιου για πολλές οικογένειες, δεν προδίδει μόνο εμμονή και αδιαφορία για τις πραγματικές αντοχές της κοινωνίας, αλλά συνιστά ψήφο εμπιστοσύνης στην ύφεση και παράταση του αδιεξόδου.

Δεν είναι η μόνη απόδειξη του χάους που χωρίζει την αλήθεια της κοινωνικής πραγματικότητας από την αλήθεια των αριθμών. Δεσμευμένοι σε μια αντίληψη εμπροσθοβαρούς διαχείρισης της κρίσης, οι δανειστές μοιάζουν να τα ζητούν όλα εδώ και τώρα, προκειμένου να ανοίξουν κάποια στιγμή τη συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους. Η πίεση διαρκώς εντείνεται, οι στόχοι προβάλουν ως οι πλάκες του Μωυσή, οι δανειστές εμφανίζονται ανυποχώρητοι, ανελαστικοί, ακόμα και τώρα που το προσφυγικό είναι προφανές πως επιβαρύνει κι άλλο τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας.

Το αποτέλεσμα της απαίτησης «να βγουν τα νούμερα» σε ένα περιβάλλον που είναι προφανές ότι «δεν βγαίνει ο κόσμος»,  είναι να ανακυκλώνονται πολιτικές υπερφορολόγησης των ίδιων και των ίδιων κοινωνικών ομάδων, αφού η περίφημη διεύρυνση της φορολογικής βάσης αποδεικνύεται στόχος δύσκολα – ή τουλάχιστον όχι άμεσα – προσεγγίσιμος.

Για να κλείσουμε όπως ξεκινήσαμε, στο διεθνές περιβάλλον που επιλέξαμε να ζήσουμε, η επιστροφή στην ανάπτυξη δεν θα είναι περίπατος αναψυχής, αλλά μία άσκηση προσαρμογής επώδυνη και απαιτητική. Οι ίδιοι οι θεσμοί της ευρωζώνης, ωστόσο, κάποια στιγμή θα πρέπει να αντιληφθούν ότι το οικονομικό πρόβλημα οιασδήποτε χώρας και όχι μόνο της Ελλάδας, δεν μπορεί να επιλυθεί, αν ταυτόχρονα δεν αντιμετωπισθεί και το κοινωνικό πρόβλημα που η οικονομική κρίση δημιούργησε. Με ξέπνοους πολίτες, αδύναμους εισοδηματικά και φοροδοτικά εξαντλημένους, καμία οικονομία δεν μπορεί να πάρει μπροστά…

*Ο Χρήστος Μαχαίρας είναι δημοσιογράφος