Δίκτυο καταγραφής περιστατικών ρατσιστικής βίας: Ραγδαία κλιμάκωση των εγκλημάτων μίσους στην Ελλάδα

Συγκλονίζουν τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα που παρουσιάστηκαν την Τετάρτη στην ΕΣΗΕΑ. Μετανάστες σχεδόν το σύνολο των θυμάτων, η συντριπτική πλειοψηφία φοβάται να μιλήσει. Έξαρση της αστυνομικής βίας κατά μεταναστών.

Το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας ανακοίνωσε την Τετάρτη τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την καταγραφή περιστατικών βίας με ρατσιστικό κίνητρο όπως καταγράφηκαν από τα μέλη του Δικτύου κατά την περίοδο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2012.

Μόνο κατά την περίοδο αυτή, το δίκτυο καταγραφής περιστατικών ρατσιστικής βίας κατέγραψε 154 περιστατικά ρατσιστικής βίας. Από αυτά. τα 151 αφορούν μετανάστες ή πρόσφυγες ενώ σε 3 περιπτώσεις τα θύματα ήταν Ευρωπαίοι πολίτες, ένας Ρουμάνος, 1 Βούλγαρος και ένας Έλληνας.

Στη Συνέντευξη Τύπου μίλησαν ο Επικεφαλής του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην  Ελλάδα, Γιώργος Τσαρμπόπουλος, ο Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Κωστής Παπαϊωάννου, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Ενωμένων Αφγανών Ελλάδας, Ρεζά Γκολαμί και μέλος της ομάδας εργασίας του Δικτύου για νομικά ζητήματα που αφορούν το ρατσιστικό έγκλημα.

Οι καταγραφές έγιναν βάσει των οικειοθελών μαρτυριών των θυμάτων.

Που καταγράφονται τα περισσότερα περιστατικά βίας

O επικεφαλής του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην  Ελλάδα, κ. Γιώργος Τσαρμπόπουλος, παρουσίασε τα θλιβερά στοιχεία.

Από τα 154 θύματα που καταγράφηκαν: 149 άντρες, 5 γυναίκες, 27 χρόνια ο μέσος όρος ηλικίας για τους άντρες, 24,5 έτη για τις γυναίκες. 24 εθνικότητες. Νομικό καθεστώς: 44 σε άσυλο, 4 αναγνωρισμένοι πρόσφυγες, 79 χωρίς χαρτιά ή υπό καθεστώς απέλασης. Λόγος επίθεσης, κυρίως η καταγωγή από άλλη χώρα.

Δράστες και γυναίκες

Υπάρχει και συμμετοχή γυναικών στις ομάδες που επιτέθηκαν στα θύματα, αλλά και ανηλίκων. Επιθέσεις, μετά τη δύση του ηλίου συνήθως, κυρίως στο δρόμο ή σε πλατείες ή στάσεις. Σε 25 περιστατικά καταγγέλλεται και εμπλοκή της αστυνομίας σε ρατσιστικές επιθέσεις.

Σπασμένα μπουκάλια, γκλομπ, σιδηρογροθιές τα όπλα. Συχνά τα θύματα υποφέρουν από πολλαπλά τραύματα. Αυτά τα όπλα τρομάζουν και όποιους τυχόν βρεθούν μπροστά σε τέτοια περιστατικά.

Μόνο 24 θύματα από τα 154 έχουν προβεί σε επίσημη καταγγελία της επίθεσης στις αρχές

24 από τα θύματα προέβησαν σε δικαστικές ενέργειες. 23 δήλωσαν ότι θα τα επιθυμούσαν, όλοι οι υπόλοιποι δεν προχωρούν σε καταγγελία λόγω φόβου λόγω μη ύπαρξης νομιμοποιητικών εγγράφων. Η στάση της αστυνομίας συχνά αποθαρρύνει την καταγγελία.

107 περιστατικά ρατσιστικής βίας έλαβαν χώρα στο δήμο Αθηναίων, κυρίως σε περιοχές του κέντρου όπως ο Άγιος Παντελεήμονας, η πλατεία Αττικής, η πλατεία Αμερικής καθώς και οι γειτονιές που βρίσκονται γύρω από την Ομόνοια, ενώ άλλα 23 περιστατικά καταγράφηκαν σε άλλες περιοχές του νομού Αττικής.

Στην επαρχία 13 περιστατικά κατεγράφησαν στην Πάτρα, 3 στην Κόρινθο, ενώ 3 περιστατικά που κατεγράφησαν σε Ηγουμενίτσα και Έβρο, αφορούν σε χώρους κράτησης. Τέλος υπάρχουν καταγραφές σε Ρόδο, Χίο, Κόνιτσα και Νέα Μανωλάδα Ηλείας.

Τα κρούσματα βίας συμβαίνουν κυρίως σε δημόσιους χώρους

Το πιο ανησυχητικό εύρημα είναι ότι οι ρατσιστικές επιθέσεις γίνονται πλέον δημοσίως, σε δρόμους και μέσα μαζικής μεταφοράς.

Η πλειονότητα των περιστατικών έλαβε χώρα σε δημόσιους χώρους ενώ 6 περιστατικά καταγράφονται σε μέσα μαζικής μεταφοράς. 7 περιστατικά κατεγράφησαν σε χώρους κράτησης (είτε αστυνομικά τμήματα είτε κέντρα κράτησης μεταναστών). 16 συνέβησαν μέσα σε ιδιωτικούς χώρους δηλαδή στα σπίτια και τα καταστήματα των μεταναστών.

Τα περισσότερα περιστατικά αφορούν επίσης σε σωματικές επιθέσεις κατά  αλλοδαπών, ενώ οι τύποι των εγκληματικών πράξεων είναι κυρίως βαριές σωματικές βλάβες 66 περιστατικά) και απλές σωματικές βλάβες (76 περιστατικά) συνδυαζόμενες ως επί τω πλείστον με απειλές, εξύβριση και φθορά ξένης περιουσίας.

Ρατσιστική βία και από την αστυνομία – Ανάγκη υπερκομματικής αντιμετώπισης του ζητήματος

Ειδική κατηγορία αποτελούν τα 25 περιστατικά όπου συνδέεται η αστυνομική με τη ρατσιστική βία. Τα 7 εκτυλίχθησαν σε χώρους κράτησης (ΑΤ Ηγουμενίτσας, Διεύθυνση Αλλοδαπών Αττικής [Πέτρου Ράλλη], ΑΤ Αγίου Παντελεήμονα, ΑΤ Χειμωνίου Ορεστιάδας, ΑΤ Βραχατίου). Σε άλλα 17 περιστατικά που καταγράφηκαν εντός του 2012 οι θύτες είναι ένστολοι. Πρόκειται για περιστατικά στα οποία ένστολοι, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους και σε επιχειρήσεις ρουτίνας, καταφεύγουν σε έκνομες ενέργειες και πρακτικές άσκησης βίας.

Καταγράφηκαν επίσης περιπτώσεις προσαγωγών στα αστυνομικά τμήματα, κράτησης και κακομεταχείρισης για ορισμένο χρονικό διάστημα κάποιων ωρών, καθώς και η καταστροφή νομιμοποιητικών εγγράφων. Σε 1 περιστατικό αναφέρεται συνέργεια ένστολων με πολίτες-μέλη εξτρεμιστικών ομάδων κατά την έφοδο σε σπίτι μετανάστη στη Χίο.

Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Ενωμένων Αφγανών Ελλάδας, Ρεζά Γκολαμί κατήγγειλε από τη δική του μεριά τη βία από τις αστυνομικές δυνάμεις. Όπως είπε, ο ίδιος έχει καταγράψει περιστατικά κατά τα οποία αστυνομικοί έχουν αφαιρέσει τα νόμιμα χαρτιά συμπατριωτών του και τους έχουν χτυπήσει.

“Εκείνοι δε μιλούν γιατί φοβούνται. Πολλοί συμπατριώτες μου έφαγαν ξύλο από φασίστες στο δρόμο και μετά δεύτερη φορά στο αστυνομικό τμήμα”, δήλωσε χαρακτηριστικά.

“Στην Ελληνική Αστυνομία η ρατσιστική συμπεριφορά αποτελεί πια μια φυσιολογικότητα, μια κανονικότητα. Οι αστυνομικοί δρουν ρατσιστικά, ομιλούν ρατσιστικά, δεν κρύβουν τις πεποιθήσεις τους”, είπε μεταξύ άλλων ο Κωστής Παπαϊωάννου, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

“Υπάρχει γεωγραφική εξάπλωση της βίας”, πρόσθεσε. “Όχι μόνο στο κέντρο της Αθήνας. Δράστες είναι και δημόσιοι λειτουργοί. Φορείς δημόσιας διοίκησης, οδηγοί λεωφορείων, αστυνομικοί. Υπάρχει επίσης και η ενδοσχολική βία που σχετίζεται άμεσα με τον ρατσισμό. Υπάρχει φόβος και ο κόσμος δε μιλάει για αυτά τα περιστατικά. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα ελέγχεται διεθνώς λόγω της ανοχής που δείχνει”.

Ποια είναι η λύση; Προτεραιότητα η προστασία των θυμάτων ρατσιστικής βίας ώστε να μην φοβούνται να προβούν σε καταγγελία

“Η προστασία των θυμάτων. Ήταν θετική η κίνηση του κ. Δένδια σε ότι αφορά τα γεγονότα της Μανωλάδας για την προστασία των τραυματισμένων. Δείχνει η κίνηση αυτή ότι υπάρχει μια αλλαγή στάσης. Ελπίζουμε ότι αυτή η πολιτική θα συνεχιστεί. Η προστασία των μεταναστών είναι ευθύνη της πολιτείας και υπάρχει η ανάγκη θέσπισης ενός διακομματικού προγραμματισμού και συντονισμού για να βρεθεί λύση. Η βία και ο ρατσισμός πρέπει να αντιμετωπιστεί υπερκομματικά, δεν πρέπει να γίνει αντικείμενο κομματικών παιχνιδιών”.

Η Μανωλάδα, κορυφή του παγόβουνου – Σημάδια θετικής αντίδρασης από την Πολιτεία

“Κάποια θύματα προστατεύθηκαν ως θύματα εμπορίας ανθρώπων”, ανέφερε ο εκπρόσωπος του Δικτύου για νομικά ζητήματα. “Θα πρέπει να υπάρξει ειδική μέριμνα για αναγνώριση των θυμάτων ρατσιστικής βίας. Δεύτερο ζήτημα, η (μη αποτελεσματική) ρύθμιση για την αναγνώριση ρατσιστικού κινήτρου στις επιθέσεις.

Μη αποτελεσματική γιατί κρίνεται μόνο στο επίπεδο της λήψης απόφασης από το δικαστήριο, ενώ θα έπρεπε να γίνεται και στο στάδιο της ακροαματικής διαδικασίας”, συμπλήρωσε. “Όσοι δεν έχουν νομιμοποιητικά έγγραφα δεν μπορούν να προβούν σε καταγγελία. Νομοτελειακά, οδηγούνται σε κράτηση και έκδοση τους.

“Σταυρικό” είναι το θέμα της αναστολής της απέλασης των θυμάτων ρατσιστικής βίας, μέχρι τουλάχιστον να εκδικαστεί η κάθε υπόθεση. Στη Μανωλάδα υπήρξαν σωστά αντανακλαστικά. Πρέπει όμως τα ρατσιστικά κίνητρα να καταγράφονται στο νομικό πλαίσιο σαν αδικήματα με ιδιαίτερη νομοτυπική διάσταση, να διακρίνονται και να οριστεί συγκεκριμένο πλαίσιο ποινής”, κατέληξε.

Ατιμωρησία

Στην πράξη, η ατιμωρησία των δραστών οφείλεται στο γεγονός ότι η σχετική διάταξη του άρθρου 79 παρ.3 του Ποινικού Κώδικα, που προστέθηκε στην κείμενη νομοθεσία το 2008 και ορίζει ότι η τέλεση της πράξης από μίσος εθνικό, φυλετικό, θρησκευτικό ή μίσος λόγω διαφορετικού γενετήσιου προσανατολισμού συνιστά επιβαρυντική περίσταση, δεν ενεργοποιείται ούτε από τις αστυνομικές αρχές ούτε από τον Εισαγγελέα στο στάδιο της άσκησης της ποινικής δίωξης, αλλά μόνο μετά το πέρας ουσιαστικά της αποδεικτικής διαδικασίας, στο στάδιο της επιμέτρησης της ποινής, αφού δηλαδή έχει κριθεί η ενοχή του δράστη. Είναι χαρακτηριστικό ότι το εν λόγω άρθρο δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ από τη δικαιοσύνη μέχρι σήμερα.

Συνεπώς είναι αναγκαία η άμεση ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας ώστε η τέλεση εγκλήματος από ρατσιστικά κίνητρα να περιλαμβάνεται στη νομοτυπική υπόσταση του εγκλήματος, κάτι που πρότειναν πρόσφατα και οι Εισαγγελείς του Αρείου Πάγου με διάβημά τους στον Υπουργό Δικαιοσύνης, ενώ επίσης προς την κατεύθυνση αυτή κινείται και η πρόταση νόμου “Καταπολέμηση εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας” που αναφέρθηκε παραπάνω.

Παράλληλα, δηλαδή, με τη ρητή δέσμευση ότι οι διωκτικές αρχές οφείλουν να καταγράφουν από τη στιγμή υποβολής της έγκλησης τυχόν περιστάσεις ή υπόνοιες του θύματος που παραπέμπουν σε ρατσιστικό κίνητρο, απαιτείται η θέσπιση διατάξεων που:

α. είτε να προβλέπουν το έγκλημα που τελείται με ρατσιστικά κίνητρα ως έγκλημα με ιδιαίτερη νομοτυπική υπόσταση, β. είτε να προβλέπουν σε κάποιες κατηγορίες εγκλημάτων (όπως, ενδεικτικά, αυτά κατά της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας, της προσωπικής ελευθερίας και της ιδιοκτησίας) επαύξηση της ποινής σε περίπτωση που το έγκλημα τελείται με ρατσιστικά κίνητρα, γ. είτε η τέλεση εγκλήματος με ρατσιστικά κίνητρα να αποτελεί γενική επιβαρυντική περίσταση, με συγκεκριμένο όμως πλαίσιο ποινής. Με αυτό τον τρόπο, θα καταστεί δυνατή η άσκηση και κίνηση της ποινικής δίωξης με βάση συγκεκριμένη μορφή εγκλήματος, που να επιτρέπει την ανακριτική και δικαστική του διερεύνηση ήδη από την κίνηση της ποινικής διαδικασίας.

Πριν το κλείσιμο, υπήρξε και παρέμβαση των Γιατρών του Κόσμου για τη Μανωλάδα. Ο Νικήτας Κανάκης, Πρόεδρος των Γιατρών του Κόσμου, δήλωσε πως σαν θύματα trafficking πρέπει να αναγνωριστούν και οι 92 μετανάστες που βρίσκονταν στο σημείο του μακελειού της Μανωλάδας, και όχι μόνο οι 35 τραυματίες, όπως έχει γίνει μέχρι σήμερα.

Παρέμβαση έκανε και ο δικηγόρος Βασίλης Κερασιώτης του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες που έχει αναλάβει τη νομική στήριξη των θυμάτων μέσω του προγράμματος “Enough-Αρκετά”, που υλοποιείται από κοινού από τους δύο φορείς (οι Γιατροί του Κόσμου ως προς το ιατρικό κομμάτι, το ΕΣΠ ως προς τη νομική συνδρομή).

Ο κ. Κερασιώτης, βρέθηκε στη Μανωλάδα για να στηρίξει νομικά τα θύματα και μετέφερε την εμπειρία του τονίζοντας και αυτός, πως όλοι οι μετανάστες που βρίσκονταν στον καταυλισμό, και όχι μόνο οι τραυματίες, πρέπει να αναγνωριστούν σαν θύματα ανθρώπινης εμπορίας.

Το Δίκτυο προτείνει συνοπτικά να προβλεφθεί ρητά η αναστολή της κράτησης και απέλασης των θυμάτων ή μαρτύρων που προβαίνουν σε καταγγελία, σε συνδυασμό με τη χορήγηση άδειας παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους κατά το πρότυπο παροχής προστασίας σε θύματα εμπορίας ανθρώπων και παράνομης διακίνησης.

Σημειώνεται τέλος ότι το Δίκτυο, κατόπιν επικοινωνίας με την οικογένεια του θύματος. κατέγραψε ένα περιστατικό ανθρωποκτονίας εντός του 2012.

Πρόκειται για ένα 31χρονο Αιγύπτιο που απεβίωσε μετά από 17 ημέρες σε εγκεφαλικό κώμα κατόπιν άγριου ξυλοδαρμού. Το περιστατικό αυτό, όπως και οι γνωστές από τον τύπο άγριες δολοφονίες του 19χρονου Ιρακινού στο κέντρο της Αθήνας τον προηγούμενο Αύγουστο και του 26χρονου Πακιστανού που απεβίωσε μετά από δολοφονική επίθεση από δύο άτομο που επέβαιναν σε μηχανή στην περιοχή των Πετραλώνων στις αρχές του 2013, αποτελούν τη δραματική υπενθύμιση ότι η βία με ρατσιστικό κίνητρο, εκτός από φαινόμενο συνεχές, είναι και φαινόμενο ολοένα κλιμακούμενο σε ένταση στην ελληνική κοινωνία. Η Μανωλάδα, επιβεβαιώνει άλλωστε την έξαρση αυτή.

Στο δίκτυο συμμετέχουν σήμερα οι εξής μη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλοι φορείς που παρέχουν νομικές, ιατρικές, κοινωνικές ή άλλες υποστηρικτικές υπηρεσίες και έρχονται σε επαφή με θύματα ρατσιστικής βίας:

Αίτημα, Αντιγόνη-Κέντρο Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης, Άρσις, Γιατροί του Κόσμου, Διεθνής Αμνηστία, Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ελληνικό Παρατηρητήριο Συμφωνιών του Ελσίνκι, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών, Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων, Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Δικηγορικού Συλλόγου Ρόδου, Θετική Φωνή, Ιατρική Παρέμβαση, Κέντρο Ημέρας “Βαβέλ”, Κέντρο Συμπαραστάσεως Παλιννοστούντων και Μεταναστών-Οικουμενικό Πρόγραμμα Προσφύγων, Κίνηση Υπεράσπισης των Δικαιωμάτων Προσφύγων και Μεταναστών/-στριών (Πάτρα), Κόσμος χωρίς Πολέμους και Βία, ΛΑΘΡΑ; – Επιτροπή αλληλεγγύης στους πρόσφυγες Χίου, ΜETAδραση, Ομάδα Δικηγόρων για τα Δικαιώματα Προσφύγων και Μεταναστών, Ομάδα Νομικών για την Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων Προσφύγων και Μεταναστών (Θεσσαλονίκη), Ομοφυλοφιλική και Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας (ΟΛΚΕ), Σύλλογος Ενωμένων Αφγανών, Φόρουμ Μεταναστών Κρήτης, Colour Youth, i-RED Ινστιτούτο για τα Δικαιώματα, την Ισότητα και την Ετερότητα, PRAKSIS, YsMedia, καθώς και ο Συνήγορος του Πολίτη ως παρατηρητής.

Η συστηματική καταγραφή πράξεων βίας με ρατσιστικό κίνητρο από τα μέλη του Δικτύου ξεκίνησε πιλοτικά την 1η Οκτωβρίου 2011.

Δείτε εδώ την έκθεση του Νιλς Μούιζνιεκς, Επιτρόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου για τη μισαλλοδοξία και το ρατσισμό στην Ελλάδα