Η οργανωμένη ρατσιστική βία επιστρέφει στις γειτονιές

Μειωμένα σε αριθμό αλλά πιο σοβαρά σε σχέση με το 2015 είναι τα περιστατικά που κατέγραψε το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας στην ετήσια έκθεση του 2016 που παρουσιάστηκε την Τρίτη στην ΕΣΗΕΑ.

Ειδικότερα, κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2016 το Δίκτυο κατέγραψε μέσω συνεντεύξεων 95 περιστατικά με περισσότερα από 130 θύματα, μεταξύ των οποίων 31 πρόσφυγες – μετανάστες και 57 ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Σε 54 από τα 95 περιστατικά η επίθεση πραγματοποιήθηκε από ομάδα (τουλάχιστον 2 ατόμων).

“Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι καταγράφουμε μόνο την κορυφή του παγόβουνου” είπε η Βοηθός Συντονίστρια του Δικτύου, Τίνα Σταυρινάκη, καθώς “δυστυχώς πολλοί άνθρωποι θεωρούν τα περιστατικά αυτά μέρος της καθημερινότητάς τους και δεν τα καταγγέλλουν”. Ωστόσο, η καταγραφή αυτή επιτρέπει στα μέλη του Δικτύου να βγάλουν συμπεράσματα για τις κυρίαρχες τάσεις στην κοινωνία και να προβούν σε αντίστοιχες συστάσεις προς τα όργανα της πολιτείας.

Η κυρία Σταυρινάκη επεσήμανε ως σημαντικότατο εύρημα για το 2016 τα στοιχεία οργανωμένης ρατσιστικής βίας που κατεγράφησαν καθώς και την αύξηση της σοβαρότητας των περιστατικών (σωματικές βλάβες σε συνδυασμό με απειλές, εξύβριση, φθορά ξένης ιδιοκτησίας). Παράλληλα έκανε ιδιαίτερη μνεία στο κλίμα που καλλιεργήθηκε στα νησιά εν μέσω της πίεσης που επέφερε στις τοπικές κοινωνίες η εφαρμογή της κοινής δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας για το προσφυγικό, για να αναφερθεί στη συνέχεια σε δύο μοντέλα ρατσιστικών επιθέσεων:

• Ομάδες νέων ανθρώπων που αναλαμβάνουν την περιφρούρηση της γειτονιάς από πρόσφυγες και μετανάστες. Όπως μικρές μηχανοκίνητες ομάδες στα νησιά, που φέρουν ράβδους και άλλα αντίστοιχα αντικείμενα και επιτίθενται σε μικρές ομάδες προσφύγων και μεταναστών ασκώντας λεκτική βία και απειλώντας να μην εμφανιστούν στην περιοχή τους κ.α.
   
• Επανεμφάνιση των παλιών ομάδων κρούσης που επιτίθενται οπλισμένες με σιδηρογροθιές κλπ. Όπως συγκεκριμένη ομάδα που περιμένει έξω από σταθμό του μετρό χωρίς φύλαξη και επιτίθεται σε αλλοδαπούς.

Σύμφωνα με την έκθεση, το 2016 ήταν μια χρονιά που σημαδεύτηκε από την κοινή δήλωση ΕΕ – Τουρκίας και τη μεταστροφή του κλίματος αλληλεγγύης που είχε διαφανεί ήδη από το κλείσιμο της “βαλκανικής οδού” και την αντικατάσταση του όρου “πρόσφυγες” από τον όρο “μετανάστες” στο λεξιλόγιο πολιτικών αρχηγών και άλλων φορέων που επηρεάζουν την κοινή γνώμη. Οι “ξένοι” ολοένα και περισσότερο μονοπωλούν συζητήσεις με αρνητικό περιεχόμενο καθώς ορισμένοι ηγέτες χρησιμοποιούν ακραία γλώσσα και άλλοι διαπραγματεύονται σκληρά για να υποδεχθούν όσο το δυνατόν λιγότερους πρόσφυγες. Το σήμα που δίνεται εν ολίγοις στις κοινωνίες είναι ότι πρόκειται για ένα τεράστιο πρόβλημα με αρνητικές συνέπειες.

Κάπως έτσι, η τάση της ρατσιστικής βίας αν και μειώθηκε σε σχέση με προηγούμενα χρόνια δεν εξαλείφεται από τις κοινωνίες. “Δεν πρέπει να κλείσουμε τα μάτια” προειδοποίησε η κυρία Σταυρινάκη τονίζοντας πως “οποιαδήποτε αλλαγή στον κυρίαρχο πολιτικό λόγο δύναται να αποσταθεροποιήσει την κατάσταση” και επισημαίνοντας πως όταν οι εύλογες αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από οργανωμένες ομάδες μπορεί να έχουμε εδραίωση των φαινομένων. Προς το παρόν, ωστόσο, ενεργοποιούνται αντίρροπες ομάδες αλληλεγγύης, σημείωσε, φέρνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τα επεισόδια που προκλήθηκαν γύρω από την ένταξη των προσφυγόπουλων στα σχολεία.

Το παρόν στην παρουσίαση της έκθεσης έδωσε η Γενική Γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Γιαννακάκη, εκφράζοντας την άποψη ότι “το ζήτημα βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα της Κυβέρνησης”, όμως δεν μπορεί να υπάρξει πρόοδος χωρίς την κοινωνία των πολιτών.

Από πλευράς του ο Γεώργιος Σταυρόπουλος, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Επίτιμος Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, επεσήμανε ότι η καταγραφή των περιστατικών είναι ένα σημαντικό εργαλείο, όμως το κράτος οφείλει να ενεργοποιήσει όλες τις δομές του για την αντιμετώπιση της ρατσιστικής βίας. Διαφορετικά το Δίκτυο θα μείνει μια θετική πρωτοβουλία χωρίς αποτέλεσμα. Ως δικαστικός, ο κύριος Σταυρόπουλος δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στην καταδίκη της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο επέρριψε ευθύνες και στις εισαγγελικές αρχές.

Για πολλές περιπτώσεις αδράνειας και ανοχής από τις αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές έκανε λόγο αναφερόμενος στην κατάσταση στη Χίο ο δημοσιογράφος, διευθυντής του astraparis.gr, Γιάννης Στεβής, θύμα επίθεσης ο ίδιος. Ο κύριος Στεβής επιχείρησε να συνοψίσει τους λόγους που οδήγησαν την τοπική κοινωνία του νησιού από ένα κίνημα αλληλεγγύης σε ένα “κίνημα ξενοφοβίας”, επιρρίπτοντας επίσης ευθύνες στη δημοτική αρχή και τον τοπικό Τύπο. “Τη μεγαλύτερη ευθύνη έχει το ίδιο το κράτος” κατέληξε ο κύριος Στεβής, αναφερόμενος στις ανεπαρκείς δομές φιλοξενίας στα νησιά, όπου “δημιουργούνται πολύ καλές προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν συμπεριφορές που τροφοδοτούν την ξενοφοβία στην κοινωνία”.

Στη συνέχεια το λόγο πήρε η Ελένη Καραγιάννη, εικαστικός, εκπαιδευτικός και Συντονίστρια Εκπαίδευσης Προσφύγων στο Κέντρο Φιλοξενίας Σχιστού. Φέρνοντας ως παράδειγμα το επεισόδιο στο 1ο δημοτικό σχολείο Νέου Ικονίου .Περάματος με πρωταγωνιστή τον βουλευτή της Χρυσής Αυγής Γιάννη Λαγό, έκανε λόγο για φυσικό επόμενο καθώς μέχρι σήμερα δεν είχε γίνει μια ουσιαστική παρέμβαση στα σχολεία και μένουν πολλά ακόμα να γίνουν για την διαπολιτισμική αγωγή στα σχολεία. Εξέφρασε μάλιστα την άποψη ότι εν πολλοίς οι πράξεις αλληλεγγύης που παρακολουθήσαμε το 2015 δεν ήταν πράξεις αποδοχής. “Η αλληλεγγύη προς τον αδύναμο είναι και μια πράξη εξουσίας” είπε χαρακτηριστά. “Οι ίδιοι που μοίραζαν γάλα στα προσφυγόπουλα ήταν αυτοί που αντέδρασαν στην ένταξη των προσφυγόπουλων, λέγοντας ακραία πράγματα, όπως ότι τα προσφυγόπουλα θα φέρουν στα παιδιά τους άγνωστες ασθένειες ή ότι θα έρθουν στο μάθημα ζωσμένα με εκρηκτικά…”. “Είμαστε σαφώς ξενοφοβικοί” κατέληξε η κυρία Καραγιάννη εκφράζοντας την ανησυχία της για το τι θα συμβεί τον Σεπτέμβρη που τα προσφυγόπουλα θα μπουν στις πρωινές βάρδιες των σχολείων.

Παράλληλα, η Βασιλική Γεωργιάδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μίλησε για την βίαιη ξενοφοβία στα χρόνια της κρίσης, αναφερόμενη σε σχετική μελέτη που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο σε συνεργασία με το ερευνητικό κέντρο Αθηνά.  Η κυρία Γεωργιάδου επεσήμανε ως σημαντικό εύρημα την ανθεκτικότητα της ξενοφοβικής βίας στην Ελλάδα, φέρνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τη διάθεση της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους Αλβανούς, η οποία παραμένει σταθερή από τη δεκαετία του ’90 έως σήμερα.

Τέλος, για την ομοφοβική και τρανσφοβική βία μίλησε η Εύη Σπίνου, Ψυχολόγος του Έργου “Πες το σ’ εμάς” Colour Youth Κοινότητα LGBTQ Νέων Ελλάδας. Η κυρία Σπίνου έκανε λόγο για επιθέσεις που βασίζονται στο σεξισμό και γίνονται κυρίως εναντίον ομόφυλων ζευγαριών, συνήθως σε δημόσιους χώρους, από δράστες που δρουν σε μικρές ομάδες 2-3 ατόμων.

Τη συζήτηση συντόνισε ο Γιώργος Τσαρμπόπουλος, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ο οποίος ανέλυσε τη διασύνδεση των συμπερασμάτων του Δικτύου με τις σημερινές προκλήσεις μιας κοινωνίας «στο μεταίχμιο μεταξύ αλληλεγγύης και ξενοφοβίας», επισήμανε πως η πλαισίωση του προσφυγικού πληθυσμού σε αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά σε σχέση με τις όποιες εντάσεις σε τοπικό επίπεδο και προστατευτικά για τα θύματα,  ενώ εξέφρασε την ευχή να μελετηθεί περαιτέρω το κλίμα στα σχολεία ως πεδίο διαμόρφωσης της μελλοντικής κοινωνίας.

Tο Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας αποτελείται από 38 ανθρωπιστικές οργανώσεις και συντονίζεται από την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

    *Φωτογραφίες Eurokinissi / Sooc.gr