Το χρονικό των μοιραίων λαθών που ρύπαναν τον Σαρωνικό

της Μίκας Κοντορούση

Θεατές στη δεύτερη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή μετά τη φωτιά που ξέσπασε στον εθνικό δρυμό της Πάρνηθας το 2007, βρίσκονται Σαλαμίνα και Αττική, μετά τη βύθιση του δεξαμενόπλοιου «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ» (ναυπηγημένο του 1972) έμφορτου με 2.200 μετρικούς τόνους fuel oil και 370 μετρικούς τόνους marine gas oil, την Κυριακή τα ξημερώματα μεταξύ 02.00 και 02.45, κοντά στη νήσο Αταλάντης και την Ψυττάλεια. Ο πόλεμος ανακοινώσεων από τότε δεν φαίνεται να έχει τέλος, το μπαλάκι ευθυνών μετατοπίζεται μεταξύ υπουργείου Ναυτιλίας και των Λιμεναρχείων και από την πλοιοκτήτρια εταιρία συμφερόντων του Θεόδωρου Κουντούρη («ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» που συνδέεται με την Fos Petroleum με έδρα τον Πειραιά) στις αντιρρυπαντικές εταιρίες και την ασφαλιστική του εφοπλιστή. Σύσσωμη η αντιπολίτευση, τοπικοί φορείς, περιβαλλοντικές οργανώσεις και απλοί πολίτες μιλούν για ολιγωρία και ολέθριες καθυστερήσεις στον συντονισμό που είχαν σαν αποτέλεσμα τόνοι μαζούτ και πίσσας να «πνίξουν» τον κόλπο των Σεληνίων και Κυνοσούρας στη Σαλαμίνα. Δύο 24ωρα μετά, η πετρελαιοκηλίδα μετακινείται αστραπιαία στην Πειραϊκή και τη Φρεαττύδα και από εκεί στον Άγιο Κοσμά, το Ελληνικό και τη Γλυφάδα, αλλά και μία ανάσα από τις ακτές της Βούλας.

Το κλειστό και ευαίσθητο οικοσύστημα του Σαρωνικού παραδίδεται στην επέλαση του πετρελαίου, οι εικόνες της «Μαύρης Θάλασσας» ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο, η θλίψη και η απογοήτευση κυριαρχούν και πέντε ημέρες μετά το τραγικό συμβάν δεκάδες παραμένουν τα αναπάντητα ερωτήματα. Πώς κρίθηκε αξιόπλοο το δεξαμενόπλοιο μετά από περίπου 8 χρόνια παροπλισμού στο Κερατσίνι; Ποιος τελικά εξέδωσε την άδεια; Γιατί στο πλοίο επέβαιναν μόνο δύο αξιωματικοί από τα ¾ του πληρώματος που προβλέπουν οι διεθνείς συμβάσεις ασφάλειας; Γιατί κατά τα βύθιση του πλοίου σε συνθήκες πλήρους άπνοιας, το πλήρωμα δεν ειδοποιεί το Λιμεναρχείο και τελικά, το σήμα συναγερμού δίνεται από παρακείμενο αγκυροβολημένο φορτηγό; Πώς την ώρα που βούτηξαν στη θάλασσα πλοίαρχος και μηχανικός, υπήρξε λάντζα για την άμεση μεταφορά τους;

Εν μέσω αυτών, κυβέρνηση και αρμόδιες Αρχές επιμένουν να δηλώνουν ότι όλα βαίνουν ομαλώς και σε λίγες ημέρες οι θάλασσες σε Σαλαμίνα και Αττική θα έχουν παραδοθεί και πάλι στους επισκέπτες τους. Σε συνέντευξη Τύπου μάλιστα, το μεσημέρι της Πέμπτης, ο αρμόδιος υπουργός Ναυτιλίας Παναγιώτης Κουρουμπλής (ο οποίος επέστρεψε την Πέμπτη από το Λονδίνο, πραγματοποιώντας αυτοψία με σκάφος του Λιμενικού στις πληγείσες περιοχές), επανέλαβε τη δέσμευση του για ολοκλήρωση των επιχειρήσεων καθαρισμού σε 25 με 30 ημέρες, ενώ «αμύνθηκε» στην κριτική για καθυστερήσεις, τονίζοντας ότι τα στοιχεία του θαλάμου επιχειρήσεων που μπορούν να εξακριβώσουν τους χρόνους αντίδρασης, είναι στη διάθεση των κομμάτων και του εισαγγελέα. Νωρίτερα την ίδια ημέρα, ο πρόεδρος της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης ζήτησε από τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να  αποδεχτεί την παραίτηση του υπουργού του. «Ήταν ένα λογοπαίγνιο. Είπα ότι κάθε μέρα είναι η παραίτησή μου στη διάθεση του πρωθυπουργού, διότι έχω όλα μου τα χρόνια αγωνιστεί γι’ αυτό το δικαίωμα του πρωθυπουργού: δηλαδή να έχει κάθε μέρα τις παραιτήσεις όλων των υπουργών στα χέρια του», ήταν η απάντηση Κουρουμπλή, λίγο αργότερα.

Την ίδια στιγμή, αξιωματικοί του Λιμενικού Σώματος, σε ερώτηση αν υπήρξε καθυστέρηση στην έναρξη επιχείρησης απορρύπανσης, τόνισαν ότι από την ώρα του συμβάντος που ήταν στις 2.00 τα ξημερώματα της Κυριακής έως τις 6.00 τα ξημερώματα – οπότε και ξεκίνησε η όλη επιχείρηση απορρύπανσης  – μεσολάβησαν 4 ώρες και ότι σε αυτό το διάστημα υπήρξαν διαβουλεύσεις από την αρμόδια ασφαλιστική εταιρεία του πλοίου.

Εφόσον αυτό αληθεύει, επί τέσσερις και πλέον ώρες το φορτίο του «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ» διέρρεε ανενόχλητο στη θάλασσα, με την πλήρη στεγανοποίησή του να επιτυγχάνεται την Τετάρτη. Από την πλευρά του, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος επεσήμανε πως «ήταν άμεση η κινητοποίηση του Λιμενικού και του υπουργείου Ναυτιλίας, το σχέδιο έκτακτης ανάγκης μπήκε σε εφαρμογή 16 λεπτά μετά το συμβάν και κινητοποιήθηκαν όλες οι διαθέσιμες δυνάμεις» για την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης, μία δήλωση που προκάλεσε ακόμη περισσότερες αμφιβολίες για το επιχειρησιακό σχέδιο, παρά έδωσε σαφείς εξηγήσεις.

Για την έγκαιρη επέμβασή της στη Σαλαμίνα και εκ των υστέρων στην Αττική, έκανε λόγο σε ανακοίνωσή της σχετικά με τις ενέργειές της, από τη στιγμή που η πλοιοκτήτρια ανέθεσε τής ανέθεσε το έργο της αντιμετώπισης και του περιορισμού των συνεπειών του ναυαγίου στο θαλάσσιο περιβάλλον, η εταιρία Spanopoulos Group (μία εκ των δύο εταιριών που ανέλαβαν το έργο αντιρρύπανσης).

Αν όλα αυτά ισχύουν, γιατί η κηλίδα στον κόλπο των Σεληνίων δεν αντιμετωπίστηκε τότε άμεσα και αποτελεσματικά, πριν προλάβει να σαρώσει και τις νότιες ακτές της πρωτεύουσας;

Φωτο: Γλυφάδα,  Πάρης Σαρρηκώστας

Νέα διάσταση για το συμβάν έδωσε από την πλευρά του ωστόσο, ο πλοιοκτήτης Θεόδωρος Κουντούρης, μιλώντας αργά την Πέμπτη σε αθηναϊκά ΜΜΕ. Ο ίδιος υποστήριξε ότι «η ρύπανση προήλθε από την διαρροή καυσίμων από το Blue Star Patmos κατά την διάρκεια ρυμούλκησης του προς πλωτή δεξαμενή στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος και όχι από το ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ», αφήνοντας εμβρόντητη την κοινή γνώμη που αδημονεί για την άμεση απόδοση ευθυνών.

«Το πλοίο ήταν ανασφάλιστο. Εγώ έχασα την περιουσία μου. Το είχα ασφαλίσει μόνο για ζημιές προς τρίτους και για τη ρύπανση. Καταστράφηκα», σημείωσε σε άλλο μέσο ενημέρωσης, τραβώντας κόκκινη γραμμή και στις υπόνοιες περί προσωπικής οικονομικής σκοπιμότητας. Προς την κατεύθυνση μάλιστα, της επιτακτικής ανάγκης να δοθούν σαφείς απαντήσεις, το αρμόδιο υπουργείο διαβεβαίωσε ότι ήδη έχουν ληφθεί δείγματα από τα καύσιμα και των δύο πλοίων, ώστε να διαπιστωθεί από πού προήλθε τελικά η ρύπανση.

Εν μέσω καταιγιστικών αποκαλύψεων για το μοιραίο δεξαμενόπλοιο που μόλυνε τον Σαρωνικό, το φως της δημοσιότητας είδε το απόγευμα της Πέμπτης και το επίσημο πιστοποιητικό αξιοπλοΐας του «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ». Τι κι αν Ελληνικός Νηογνώμονας σήκωσε τα χέρια του ψηλά, αναφέροντας ότι το δεξαμενόπλοιο ουδέποτε επιθεωρήθηκε και δεν κατήχε οποιοδήποτε πιστοποιητικό αξιοπλοΐας εκδοθέν από τον Ελληνικό Νηογνώμονα;».

Το νέο έγγραφο – κόλαφος του Κλάδου Ελέγχου Πλοίων του υπουργείου Ναυτιλίας, που δημοσίευσε το « 902.gr», απέδειξε ότι το πιστοποιητικό αξιοπλοΐας του πλοίου είχε λήξει στις 27 Ιουλίου και είχε λάβει παράταση για δύο μήνες. Συγκεκριμένα, στις 26  Ιουλίου δόθηκε παράταση μέχρι τις 6 Αυγούστου. Ωστόσο, στη συνέχεια, ακολούθησε και άλλη παράταση μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου. Η παράταση δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί και το πλοίο ναυάγησε στις 10 Σεπτεμβρίου.

Άλλωστε, σε τηλεοπτική συνέντευξη στον ΣΚΑΪ, ο κ. Κουντούρης επιβεβαίωσε πως τα πιστοποιητικά του πλοίου είχαν λήξει, όμως όπως λέει, είχαν πάρει δίμηνη παράταση από το υπουργείο Ναυτιλίας, όπως προβλέπει ο νόμος. «Όλα είναι νόμιμα, δεν είχε κανένα πρόβλημα, είχε επιθεωρηθεί πριν από ένα μήνα», δήλωσε.

 

Έγκλημα και τιμωρία

Εξαγριωμένοι παραμένουν οι κάτοικοι στη Σαλαμίνα που με τη βοήθεια του δήμου, ξεκινούν παράσταση πολιτικής αγωγής για τη διεκδίκηση αποζημιώσεων τόσο για την περιβαλλοντική καταστροφή, όσο και για την οικονομική ζημία που υπέστησαν αλιείς, επιχειρηματίες και ιδιοκτήτες καταλυμάτων. Σε εγρήγορση και οι κάτοικοι σε Γλυφάδα, Άγιο Κοσμά και Πειραϊκή που συνδράμουν ο καθένας όπως μπορεί, στο έργο καθαρισμού.

Την ίδια στιγμή, οι μηνύσεις κατά παντός υπευθύνου πέφτουν «βροχή», με τους δήμους Σαλαμίνας, Πειραιά και Γλυφάδας να ξεκινούν πρώτες το δικαστικό γύρο, ενώ και το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση – WWF αναμένεται και αυτό με τη σειρά του να υποβάλλει μήνυση κατά παντός υπευθύνου για την προκληθείσα ρύπανση. «Αφού δεν αποτράπηκε η τραγωδία, πρέπει τουλάχιστον να διασφαλιστεί ότι οι ευθύνες θα αποδοθούν με παραδειγματικό τρόπο», αναφέρει η WWF. Για τραγικές επιπτώσεις στη θαλάσσια βιοποικιλότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα, μιλούν και άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις. «Θαλάσσιοι οργανισμοί και θαλασσοπούλια ‘καίγονται’ και πεθαίνουν από ασφυξία από το μαζούτ, ενώ η χημική σύσταση των νερών καθιστά απαγορευτική τη θάλασσα για τον άνθρωπο», αναφέρει χαρακτηριστικά η Greenpeace.

Από την Κυριακή πάντως, στο επιχειρησιακό σχέδιο «διάσωσης» επιχειρούν τρεις εταιρίες: Η Ε.Π.Ε και Polyeco (ιδιοκτησίας Πολυχρονόπουλου) και η Antipollution (ιδιοκτησίας Βασιλειάδη), με ειδικά αντιρρυπαντικά σκάφη, υποστηρικτά – στήνουν πλωτά φράγματα – λάντζες, φουσκωτά. Τεράστια είναι και η χερσαία δύναμη που επιχειρεί σε Σελήνια – Κυνοσούρα, αλλά και στην παραλιακή. Στην Αττική βρίσκεται άλλωστε από την Τετάρτη και το μεγαλύτερο σκάφος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια στη Θάλασσα “EMSA”, το AKTAIA OSRV, που με εξειδικευμένο προσωπικό, ραντάρ και δύο ειδικούς βραχίονες σαρώνει εκατομμύρια κυβικά νερού στο πέρασμά του.

Καθημερινά, ο καθαρισμός των παράκτιων περιοχών σε Σαλαμίνα, Πειραιά, Άγιο Κοσμά και Γλυφάδα ξεκινά τις πρώτες πρωϊνές με απορρυπαντικά σκάφη, ιδιωτικά αλλά και του Λιμενικού. Συνεργεία επιχειρούν και από χερσαίας πλευράς, ενώ η διαδικασία επικεντρώνεται τις τελευταίες ώρες στην περιοχή της Γλυφάδας. Σε όλες τις περιοχές του Πειραιά, από τη Σαλαμίνα έως την Πειραϊκη, τον Άγιο Κοσμά, τη Βούλα, το Καλαμάκι και τη Γλυφάδα έχουν ποντιστεί – σε ορισμένα σημεία – πλωτά φράγματα για περιορισμό της ρύπανσης, με τη δυσοσμία να είναι έντονη και τις κηλίδες να αγγίζουν σχεδόν τις ξαπλώστρες.

Συγκεκριμένα στη Γλυφάδα, συνεργεία αποτελούμενα από συνολικά 30 άνδρες των τριών εταιριών απορρύπανσης και δεκάδες εθελοντές κατοίκους και συνεργεία καθαρισμού του δήμου Γλυφάδας επιχειρούσαν από τις πρώτες πρωινές ώρες της Πέμπτης να καθαρίσουν τα βράχια και την άμμο από το πυκνό μαζούτ. Πάνω από 45 κυβικά μέτρα μαζούτ περισυλλέγησαν από την «μαρίνα 4». Σύμφωνα με τις εταιρίες που έχουν αναλάβει το έργο απορρύπανσης της περιοχής, ποσότητα μαζούτ έφτασε μέχρι την παραλία «Αστέρια» το απόγευμα της Πέμπτης. Η εικόνα στις «μαρίνα 3 και 4» είναι εμφανώς βελτιωμένη, ωστόσο το πρόβλημα εστιάζεται στην «μαρίνα 2», όπου το χρώμα της θάλασσας είναι μαύρο και το πυκνό μαζούτ «ξεβράστηκε» κατά μήκος της ακτής. Ήδη από το μεσημέρι έχει στηθεί πλωτό φράγμα, ενώ φράγμα στήθηκε πλέον και στην παραλία «Αστέρια».

«Σε 20-25 μέρες δεν λύνεται το πρόβλημα», ομολογούν υπάλληλοι των εταιριών αντιρρύπανσης, κόντρα στις εφησυχαστικές δηλώσεις του αρμόδιου υπουργού Ναυτιλίας Παναγιώτη Κουρουμπλή. «Η πλήρης αποκατάσταση απαιτεί διάστημα έως και ενός χρόνου. Σίγουρα οι παραλίες θα είναι πιο καθαρές μετά, αλλά τίποτα δεν γίνεται από την μία στιγμή στην άλλη. Δεν ξέρουμε καν την ποσότητα του καυσίμου που διέρρευσε, πότε θα υλοποιηθεί δειγματοληπτικός έλεγχος, τίποτα. Μπορεί σήμερα να καθαρίζουμε και αύριο να είναι τα ίδια».

Ανεπηρέαστη δεν έμεινε και η Βούλα, με τις κηλίδες πετρελαίου να φτάνουν 300 μ. μακριά από την ακτή. Όπως λένε από τη δημοτική αρχή, το πετρέλαιο έχει καλύψει μια έκταση περίπου πέντε στρεμμάτων ανοιχτά του ΠΙΚΠΑ, αλλά λόγω των ανέμων δεν έφτασε, ευτυχώς, στην παραλία. Ο δήμος Βούλας τις βραδινές ώρες της Τετάρτης σήκωσε drone, προκειμένου να ελέγξει αν το μαζούτ απειλεί τις ακτές της περιοχής.

Βελτιωμένη είναι η εικόνα στην περιοχή της Φρεαττύδας, όμως στον Πειραιά η δυσοσμία παραμένει έντονη.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: sooc