Αγεφύρωτο το χάσμα Ρωσίας – Ουκρανίας για κατάπαυση πυρός – Τι ζητά η καθεμία

Στον απόηχο της ευρείας κλίμακας επίθεση της Ουκρανίας σε ρωσικές αεροπορικές βάσεις, γνωστή ως «Επιχείρηση Ιστός Αράχνης», που αποτελεί αναμφίβολα μια από τις πιο σύνθετες και συντονισμένες επιχειρήσεις του πολέμου μέχρι σήμερα – και όπως αποκάλυψε ο Ζελένσκι προετοιμαζόταν εδώ και ενάμιση χρόνο – Ρωσία και Ουκρανία συναντήθηκαν νωρίτερα σήμερα, Δευτέρα (2/6), στην Κωνσταντινούπολη σε ένα νέο γύρο ειρηνευτικών συνομιλιών.

Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν με καθυστέρηση, διήρκεσαν λίγο παραπάνω από μία ώρα και επικεφαλής των δύο πλευρών ήταν από τη Ρωσία ο σύμβουλος του Κρεμλίνου Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, ενώ επικεφαλής από την ουκρανική πλευρά ήταν ο υπουργός Άμυνας, Ρουστέμ Ουμέροφ.

Παρά τη συμφωνία για νέα ανταλλαγή αιχμαλώτων και την επιστροφή 12.000 σορών πεσόντων, οι δηλώσεις των αντιπροσωπειών έδειξαν ξεκάθαρα ότι το χάσμα παραμένει αγεφύρωτο, ειδικά όσον αφορά την κατάπαυση του πυρός.

Η κάθε πλευρά εμφανίζεται προσκολλημένη στις θέσεις της: η Μόσχα θέλει να διασφαλίσει τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της και τον έλεγχο των κατεχόμενων εδαφών, ενώ το Κίεβο επιμένει στην πλήρη αποκατάσταση της εδαφικής του ακεραιότητας και απορρίπτει οποιοδήποτε «τελεσίγραφο».

Οι ρωσικές απαιτήσεις για την «ειρήνη»

Σύμφωνα με ρωσικό υπόμνημα που δημοσιεύτηκε από το Interfax και τα ρωσικά πρακτορεία TASS και RIA Novosti, η Μόσχα ζητά από την Ουκρανία:

1. Να αποσύρει πλήρως τις δυνάμεις της από τις περιφέρειες Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα καθώς και να αποδεχθεί τη διεθνή νομική αναγνώριση αυτών των περιοχών – μαζί με την Κριμαία, που προσαρτήθηκε το 2014 – ως ρωσικού εδάφους.
2. Οι Ουκρανοί στρατιώτες να φύγουν πριν την εφαρμογή μιας κατάπαυσης του πυρός διάρκειας 30 ημερών
3. Να κηρύξει ουδετερότητα
4. Να αποκλείσει κάθε πιθανότητα ένταξης στο ΝΑΤΟ
5. Να απαγορεύσει στρατιωτικές δραστηριότητες τρίτων χωρών στο έδαφός της
6. Να περιορίσει το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεών της
7. Να μην αναπτύξει πυρηνικά όπλα
8. Να διαλυθούν οι «εθνικιστικές ουκρανικές μονάδες»
9. Να απελευθερωθούν οι «πολιτικοί κρατούμενοι» – στρατιώτες και πολίτες – που κρατούνται από την Ουκρανία
10. Προστασία των ρωσόφωνων πληθυσμών
11. Αναγνώριση της ρωσικής ως επίσημης γλώσσας
12. Απαγόρευση της «ηρωοποίησης του ναζισμού» – κατηγορία που το Κίεβο απορρίπτει ως αβάσιμη και γελοία. – Στην ουσία η Μόσχα απαιτεί να μην τιμώνται Ουκρανοί εθνικιστές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τους οποίους η Ουκρανία θεωρεί ήρωες ενάντια στη σοβιετική κυριαρχία ενώ η Ρωσία τους θεωρεί συνεργάτες των ναζί.
13. Τέλος, απαιτείται η άρση των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας καθώς και
14. η παραίτηση της Ουκρανίας από διεκδικήσεις για πολεμικές αποζημιώσεις

Η Ρωσία παρουσίασε και δύο επιλογές για «κατάπαυση πυρός»:

1. Η πρώτη απαιτεί πλήρη αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων από Λουχάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα – περιοχές που μόνο στο Λουχάνσκ έχει απόλυτο έλεγχο η Μόσχα.
2. Η δεύτερη προβλέπει διακοπή στρατιωτικών μετακινήσεων, άρση ξένης στρατιωτικής βοήθειας, άρση του στρατιωτικού νόμου και διεξαγωγή εκλογών σε 100 ημέρες.

Ο επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας, Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, ανέφερε και μια «ειδική κατάπαυση πυρός» δύο έως τριών ημερών σε ορισμένα μέτωπα, για συλλογή σορών.

Όπως επισημαίνει το πρακτορείο Reuters, οι όροι αυτοί αποτυπώνουν την αδιαλλαξία της Μόσχας παρά τις εκκλήσεις του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να σταματήσει «η αιματοχυσία» στην Ουκρανία. Σημειώνεται ότι η Ουκρανία έχει απορρίψει επανειλημμένα τις ρωσικές απαιτήσεις, χαρακτηρίζοντάς τις ουσιαστικά “τελεσίγραφο”.

Ωστόσο, ο Ουκρανός υπουργός Άμυνας, Ρουστέμ Ουμέροφ, δήλωσε από την πλευρά του πως το Κίεβο – το οποίο έχει καταθέσει το δικό του ειρηνευτικό «οδικό χάρτη» – θα μελετήσει το ρωσικό υπόμνημα πριν απαντήσει. Όπως είπε, η Ουκρανία θέλει νέο γύρο συνομιλιών μέχρι τα τέλη Ιουνίου, αλλά θεωρεί πως μόνο μια απευθείας συνάντηση Ζελένσκι-Πούτιν θα μπορούσε να σπάσει το αδιέξοδο. 

Μία εκτίμηση που φαίνεται να συμπλέει και με τη διάθεση του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος νωρίτερα δήλωσε πως θα ήταν “έτοιμος” να συναντηθεί με τον Ζελένσκι και τον Πούτιν στην Τουρκία, “αν και οι δύο πλευρές θέλουν να καθίσουν μαζί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων”.

Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων βρέθηκε και το ζήτημα των απαχθέντων παιδιών. Συγκεκριμένα, η Ουκρανία παρέδωσε λίστα με 400 παιδιά που κατηγορεί τη Μόσχα ότι μετέφερε παράνομα, αλλά οι Ρώσοι δέχθηκαν να εξετάσουν μόνο την επιστροφή 10 εξ αυτών. Η Μόσχα ισχυρίζεται πως τα παιδιά μετακινήθηκαν για «προστασία από τον πόλεμο».

Τι ζητά η Ουκρανία

Το Κίεβο, από την πλευρά του, έχει καταθέσει το δικό του ειρηνευτικό σχέδιο, ζητώντας πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση πυρός, την ανταλλαγή όλων των αιχμαλώτων και την επιστροφή όλων των παιδιών που έχουν μεταφερθεί παράνομα στη Ρωσία.

Ζητά επίσης την απελευθέρωση όλων των πολιτών-ομήρων και την ρητή δέσμευση της Μόσχας πως δεν θα επιτεθεί ξανά. Το Κίεβο θέλει να διασφαλίσει ότι δεν θα αναγκαστεί να παραδώσει την κυριαρχία του, ενώ ζητά να έχει την ελευθερία να προχωρήσει προς την Ε.Ε. και να καθοριστεί το μέλλον του στο ΝΑΤΟ αποκλειστικά από τα κράτη-μέλη της Συμμαχίας, όπως επισημαίνει το Politico.

Η Ουκρανία επιμένει ότι καμία διεθνής αναγνώριση δεν πρέπει να δοθεί στα εδαφικά κέρδη της Ρωσίας από το 2014 και ότι οι συνομιλίες για τα σύνορα μπορούν να γίνουν μόνο μετά την επίτευξη πλήρους κατάπαυσης πυρός σε απευθείας συνάντηση Ζελένσκι-Πούτιν.

Το Κίεβο εμφανίζεται διατεθειμένο να συζητήσει σταδιακή άρση κυρώσεων, αλλά μόνο με μηχανισμό επαναφοράς τους σε περίπτωση ρωσικής παραβίασης. Παράλληλα, ο Ζελένσκι έχει καλέσει τον Τραμπ να επιβάλει αυστηρότερες κυρώσεις αν η Ρωσία επιχειρήσει να καθυστερήσει ή να παρελκύσει την ειρηνευτική διαδικασία.

Στο φόντο αυτών των εξελίξεων, ο πόλεμος κλιμακώνεται.

Η Ρωσία εξαπέλυσε τον Μάιο τις πιο εκτεταμένες επιθέσεις με drones από την αρχή της εισβολής και προχώρησε στο μέτωπο με τον μεγαλύτερο ρυθμό προέλασης των τελευταίων έξι μηνών.

Την Κυριακή η Ουκρανία ανακοίνωσε την εκτόξευση 117 drones στην “Επιχείρηση Ιστός Αράχνης”, πλήττοντας ρωσικά στρατηγικά βομβαρδιστικά σε αεροδρόμια της Σιβηρίας και του ρωσικού Βορρά. Δορυφορικές εικόνες κατέγραψαν σοβαρές ζημιές, αν και η Μόσχα αμφισβητεί το εύρος της καταστροφής που υποστηρίζει το Κίεβο.

Πηγή της αμερικανικής κυβέρνησης ανέφερε πως ο Τραμπ και ο Λευκός Οίκος δεν είχαν ενημερωθεί εκ των προτέρων για την ουκρανική επιχείρηση. Το ίδιο επιβεβαίωσε πρώην αξιωματούχος, λέγοντας ότι η Ουκρανία σπάνια κοινοποιεί εκ των προτέρων τέτοια σχέδια. Βρετανός αξιωματούχος είπε ότι ούτε το Λονδίνο είχε ειδοποιηθεί.

Ο Ζελένσκι υποστήριξε πως η επιχείρηση έδειξε στους συμμάχους ότι «η Ουκρανία δεν θα παραδοθεί και δεν θα δεχθεί κανένα τελεσίγραφο». «Δεν θέλουμε να πολεμάμε – το κάνουμε μόνο επειδή ο εχθρός δεν σταματά», τόνισε.