Ανάλυση: Στη Γάζα οι βομβαρδισμοί, στη Δυτική Όχθη η διχοτόμηση της Παλαιστίνης

Η ισραηλινή κυβέρνηση ενέκρινε σχέδιο για την κατασκευή ενός τεράστιου νέου οικιστικού συγκροτήματος στην αμφιλεγόμενη περιοχή E1 στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, αναβιώνοντας ένα έργο που προτάθηκε για πρώτη φορά το 1994.

Το σχέδιο της ισραηλινής κυβέρνησης περιλαμβάνει την κατασκευή περίπου 3.500 νέων κατοικιών σε μια γραμμή κατά μήκος της Δυτικής Όχθης, που αναμένεται να προχωρήσει το επόμενο διάστημα. Ο υπουργός Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριτς αποκάλυψε τις προθέσεις της κυβέρνησής του, μίλησε για ένα έργο που «πρέπει να τρέξει γρήγορα» και υπογράμμισε ότι «η έγκριση κατασκευαστικών σχεδίων στην E1 θάβει την ιδέα ενός παλαιστινιακού κράτους και συνεχίζει τα πολλά βήματα που κάνουμε ως μέρος του de facto σχεδίου κυριαρχίας».

Η περιοχή Ε1 και το Ma’ale Adumim

Η E1 («Ανατολικά 1») αναφέρεται σε 12 τετραγωνικά χιλιόμετρα μη κατοικημένης γης ανατολικά της Ιερουσαλήμ και βρίσκεται εντός των ορίων του τρίτου πιο πυκνοκατοικημένου ισραηλινού οικισμού στη Δυτική Όχθη, του Ma’ale Adumim.

Το 1975, το Ισραήλ απαλλοτρίωσε 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης στα οποία κάποτε βρίσκονταν επτά παλαιστινιακά χωριά. Εκεί οικοδομήθηκε το Ma’ale Adumim, ένα από τα τρία ισραηλινά οικιστικά συγκροτήματα που σχηματίζουν έναν εξωτερικό δακτύλιο γύρω από τα όρια των δημοτικών ορίων της Ιερουσαλήμ.

Οι ισραηλινές αρχές αναφέρονται σε αυτά τα οικιστικά τετράγωνα ως «επί τόπου γεγονότα», ως «διαδικασίες επέκτασης» του ισραηλινού πληθυσμού. Η οικοδόμηση ξεκίνησε στη Δυτική Όχθη μετά τον πόλεμο του 1967 για να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες των νέων περιοχών θα προστατεύονται από πιθανές επιθέσεις Παλαιστινίων ή άλλων Αράβων.

Σήμερα, σχεδόν 40.000 Ισραηλινοί ζουν στο Ma’ale Adumim – κυρίως κοσμικοί Ισραηλινοί και Εβραίοι της διασποράς που έχουν μετακομίσει στη χώρα. Μακριά από τα αυτοσχέδια ισραηλινά φυλάκια που είναι διάσπαρτα σε όλη την αγροτική Δυτική Όχθη, το Ma’ale Adumim χαρακτηρίστηκε επισήμως «πόλη» από το ισραηλινό κράτος το 2015. Θεωρείται από την πλειοψηφία των Ισραηλινών Εβραίων ως ένα ισχυρά προστατευόμενο μπλοκ οικισμών, το οποίο θα διατηρηθεί ως έχει σε οποιαδήποτε τελική συμφωνία με τους Παλαιστίνιους – αν αυτή ποτέ προκύψει.

Το σχέδιο ανάπτυξης της Ε1

Το σχέδιο ανάπτυξης της E1 περιλαμβάνει σημαντική επέκταση του υπάρχοντος οικισμού. Η κατασκευή οικισμών στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και τη Δυτική Όχθη θεωρείται παράνομη βάσει του διεθνούς δικαίου, αλλά ειδικά τα σχέδια για την E1 αποτελούν αντικείμενο σκληρής διαμάχης εντός και εκτός Ισραήλ.

Στο επίκεντρο της διαμάχης βρίσκεται η βιωσιμότητα ενός παλαιστινιακού κράτους, με την E1 να «κόβει» τη Δυτική Όχθη σε δύο ξεχωριστά μέρη, καθιστώντας αδύνατη την εγκαθίδρυση ενός συνεχόμενου γεωγραφικά παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Επιπλέον, σύμφωνα με ένσταση που υπέβαλε η ισραηλινή οργάνωση Peace Now, οι οικοδομικές κατασκευές στην E1 θα επηρέαζαν αρνητικά την οικονομική ανάπτυξη ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους.

Η οργάνωση υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη περιοχή είναι ζωτικής σημασίας για την επέκταση μιας αστικής μητρόπολης και τη διαμόρφωση ενός συνεχούς γεωγραφικού πεδίου οικονομικών συναλλαγών κι ανάπτυξης. Επίσης, σημειώνεται ότι η Ε1 είναι η μόνη γη στην Ανατολική Ιερουσαλήμ κατάλληλη για περαιτέρω οικιστική ανάπτυξη στο παλαιστινιακό τμήμα της πόλης και υπογραμμίζεται ότι θα πρέπει να τεθεί υπό παλαιστινιακή και όχι ισραηλινή διοίκηση σε οποιαδήποτε συμφωνία για ανταλλαγή γης μεταξύ των δύο πλευρών.

Είκοσι χρόνια διαπραγματεύσεων

Το σχέδιο για την ανάπτυξη της E1 προτάθηκε για πρώτη φορά το 1994 από τον τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ, Γιτζάκ Ράμπιν, για να διασφαλιστεί ότι η Ma’ale Adumim θα αποτελούσε μέρος μιας «ενωμένης Ιερουσαλήμ». Το σχέδιο έλαβε τη στήριξη και του Σιμόν Πέρες το 1996, ως μέρος των προτεινόμενων εδαφικών ανταλλαγών στο πλαίσιο μιας μόνιμης ειρηνευτικής συμφωνίας με τους Παλαιστινίους που προωθούσε εκείνη την περίοδο η διοίκηση του Μπιλ Κλίντον.

Το 2005, επί διοίκησης Τζωρτζ Μπους, κάθε πρωτοβουλία σχετικά με την Ε1 «πάγωσε» για να επανέλθει το ζήτημα στην επιφάνεια από τον νυν πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, το 2012, ως απάντηση στην απόφαση της ολομέλειας των Ηνωμένων Εθνών να εγκρίνει το αίτημα αναγνώρισης της Παλαιστίνης ως κράτους-παρατηρητή του ΟΗΕ.

Στη συνέχεια το σχέδιο ανεστάλη για οκτώ χρόνια λόγω διεθνών πιέσεων και το 2020, μια εβδομάδα πριν από την τρίτη κατά σειρά εκλογική αναμέτρηση στο Ισραήλ μέσα σε ένα μόνο έτος, ο Νετανιάχου δεσμεύτηκε να αναβιώσει τα σχέδια για την E1, με την ελπίδα να εξασφαλίσει ψήφους και να προσελκύσει τα υπερεθνικιστικά κόμματα σε έναν πιθανό συνασπισμό. Το 2022, ο Νετανιάχου αναθέρμανε εκ νέου το ζήτημα, εβδομάδες πριν από την προγραμματισμένη επίσκεψη του τότε προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν στο Τελ Αβίβ.

Η θέση της διοίκησης Ντόναλντ Τραμπ

Κάθε φορά που η ισραηλινή ηγεσία προωθούσε ή αναζωπύρωνε τα σχέδια για την Ε1, δεχόταν πιέσεις στο εξωτερικό. Στις 9 Ιουνίου 2023, η ακρόαση για τον σχεδιασμό του οικισμού αναβλήθηκε επ’ αόριστον μετά από τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του Νετανιάχου και του υπουργού Εξωτερικών του Μπάιντεν, Άντονι Μπλίνκεν.

Απαντώντας στην πιο πρόσφατη ανακοίνωση για την επαναφορά των σχεδίων, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε δήλωση στην οποία εξέφραζε την ανησυχία σας, προτρέποντας το Ισραήλ «να απόσχει από την προώθηση αυτής της απόφασης, σημειώνοντας τις εκτεταμένες επιπτώσεις στην πορεία διατήρησης του πλάνου για τη λύση των δύο κρατών».

Ωστόσο, η διοίκηση του Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται τώρα να διαφωνεί με τη θέση των προηγούμενων αμερικανικών κυβερνήσεων. Με πρόσφατο δημοσίευμά της η Jerusalem Post ανέφερε ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ υποστηρίζει την επανενεργοποίηση των σχεδίων ανάπτυξης της Ε1.

Η τελευταία επιχείρηση του Ισραήλ να επανεκκινήσει την επέκταση των οικισμών στην E1 δείχνει ότι, ενώ τα σχέδια καθυστερούν, δεν έχουν ποτέ εγκαταλειφθεί. Το ερώτημα είναι γιατί η κυβέρνηση Νετανιάχου έκανε αυτή την ανακοίνωση τώρα, εν μέσω βομβαρδισμών και στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Γάζα. Πιθανότατα η απάντηση είναι ότι, με τη διεθνή προσοχή σταθερά στραμμένη στη συνεχιζόμενη επίθεση στη Γάζα, η κυβέρνηση στο Τελ Αβίβ εκτιμά ότι έχει τον απαραίτητο χώρο για να προχωρήσει με τη δέσμευσή της για την κατασκευή οικισμών σε όλη τη Δυτική Όχθη.

Το «Έτος Κυριαρχίας» του Ισραήλ

Παράλληλα με την προώθηση του σχεδίου για την Ε1 στη Δυτική Όχθη και την προτεινόμενη ισραηλινή κατάληψη της πόλης της Γάζας, η δέσμευση της ισραηλινής κυβέρνησης διαμέσου του υπουργού Άμυνας ότι το 2025 θα είναι το «Έτος Κυριαρχίας» του Ισραήλ – και μαζί του το τέλος ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους – φαίνεται ότι έχει μπεις στις ράγες.

Την περασμένη Κυριακή, η Washington Post δημοσίευσε ένα έγγραφο 38 σελίδων με τίτλο «Gaza Reconstitution, Economic Acceleration and Transformation Trust (GREAT Trust)», το οποίο φέρεται να περιγράφει το σχέδιο της διοίκησης Τραμπ και διεθνών εταίρων της για την μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Γάζας.

Σύμφωνα με το σχέδιο, η περιοχή θα τεθεί υπό αμερικανική διοίκηση για δέκα χρόνια και θα μετατραπεί σε τουριστικό, βιομηχανικό και τεχνολογικό κέντρο. Όσον αφορά τους κατοίκους της Γάζας, το έγγραφο αναφέρει μια «προσωρινή ή μόνιμη» και «εθελοντική» μετεγκατάστασή τους είτε σε τρίτες χώρες, είτε σε ασφαλείς ζώνες εντός της Γάζας κατά τη διάρκεια της ανοικοδόμησης. Για όσους επιλέξουν να φύγουν, σημειώνεται στο σχέδιο, προβλέπεται οικονομική στήριξη που περιλαμβάνει 5.000 δολάρια σε μετρητά, επιδότηση ενοικίου για τέσσερα χρόνια και επιδότηση τροφίμων για ένα έτος.

Ακόμα, οι συντάκτες του σχεδίου εκτιμούν ότι θα προχωρήσουν επενδύσεις ύψους 100 δισ. δολαρίων μέσα σε μία δεκαετία, θα αναβαθμιστεί το δίκτυο υποδομών και μεταφορών, θα δημιουργηθεί ένα διεθνές διαμετακομιστικό κέντρο, λιμάνι και αεροδρόμιο στο νότιο τμήμα της Γάζας, αυτοκινητόδρομοι, δίκτυα ηλεκτροκίνησης, μεγάλα data centers, εντυπωσιακά τουριστικά θέρετρα και τεχνητά νησιά στα πρότυπα του Ντουμπάι.

*Ο Δημήτρης Ραπίδης είναι πολιτικός αναλυτής, project coordinator και υπεύθυνος χρηματοδοτικών προγραμμάτων στο ETERON – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή.