Μπορεί η Ευρώπη να αμυνθεί μόνη της;

Κάτι λιγότερο από τέσσερις μήνες στο “τιμόνι” των ΗΠΑ χρειάστηκε ο Τραμπ, προκειμένου να διαλύσει οποιαδήποτε αμφιβολία για τη στροφή της χώρας του μακριά από την Ευρώπη.

Η Ουάσιγκτον, όχι μόνο δείχνει να αποσύρεται από τη διαχρονική της δέσμευση για τη συλλογική άμυνά της, αλλά ανοίγει ξεκάθαρα το ενδεχόμενο λήξης του πολέμου στην Ουκρανία ακόμη και με παραχωρήσεις εδαφών προς τη Ρωσία. Το μήνυμα είναι σαφές: η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να θεωρεί δεδομένη την αμερικανική προστασία.

Ο αιφνιδιασμός από τις δηλώσεις και τις κινήσεις των ΗΠΑ είναι έντονος στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αλλά δεν είναι εντελώς αδικαιολόγητος. Η ευρωπαϊκή ήπειρος έζησε για οκτώ δεκαετίες υπό τη στρατηγική ομπρέλα των ΗΠΑ, θεωρώντας την ειρήνη περίπου δεδομένη.

Πλέον, η Ευρώπη καλείται πλέον να σχεδιάσει και να επενδύσει στη δική της στρατηγική ασφάλειας, αφού ο Τραμπ την “ξύπνησε” από τον γεωπολιτικό της λήθαργο.

Η προσπάθεια των ευρωπαϊκών χωρών να καλύψουν το στρατηγικό κενό είναι εντατική, αλλά όχι χωρίς εμπόδια. Παρά τις αυξημένες αμυντικές δαπάνες τα τελευταία χρόνια από τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, η στρατιωτική ετοιμότητα της Δυτικής Ευρώπης έχει υποχωρήσει σημαντικά από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.

Τα στρατεύματα είναι μειωμένα, τα αποθέματα περιορισμένα και η επιμελητεία ανεπαρκής για σύγκρουση μεγάλης διάρκειας. Μια ετήσια έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών τόνισε με σαφήνεια ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία αποκάλυψε τις “επώδυνες ελλείψεις” των ευρωπαϊκών στρατών, που αδυνατούν να ανταποκριθούν σε μαζικής κλίμακας στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Πολωνία: Πρότυπο ή καμπανάκι κινδύνου;

Η Ουάσιγκτον δεν κρύβει την εκτίμησή της προς την Πολωνία, την οποία παρουσιάζει ως “μοντέλο συμμάχου”. Η Βαρσοβία αύξησε ραγδαία τις στρατιωτικές της δαπάνες, επενδύοντας όχι μόνο σε εξοπλισμό αλλά και σε εγχώρια παραγωγή.

Χαρακτηριστικό της φιλίας μεταξύ των δύο είναι η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη χώρα. Όπως αποτυπώνουν αναλυτικά διαγράμματα του CNN, στην Πολωνία υπάρχουν τουλάχιστον 216.000 στρατιώτες των ΗΠΑ.

Ωστόσο, τα κίνητρα της Πολωνίας ξεπερνούν τη φιλοαμερικανική πολιτική.

Η χώρα φέρει βαθιά ιστορικά τραύματα από τις σχέσεις με τη Ρωσία και βλέπει τον εαυτό της ως προμαχώνα της Δύσης έναντι της ρωσικής απειλής. Εδώ και χρόνια προειδοποιεί για την αναθεωρητική ατζέντα του Κρεμλίνου, συχνά χωρίς να εισακούεται. Η υποστήριξή της στην Ουκρανία δεν είναι απλώς συμβολική. Είναι στρατηγική και διαρκής.

Αν και οι ΗΠΑ αύξησαν προσωρινά την παρουσία τους στην Ευρώπη μετά την εισβολή του 2022, με περίπου 80.000 στρατιώτες το 2023, ο αριθμός αυτός παραμένει μικρός σε σχέση με τα σχεδόν 500.000 στρατεύματα της εποχής του Ψυχρού Πολέμου.

Οι βάσεις στη Γερμανία, την Ιταλία και την Πολωνία λειτουργούν ως κόμβοι ταχείας επέμβασης, ενώ σημεία σε Ελλάδα, Τουρκία και Ιταλία ενισχύουν τις αποστολές στη Μέση Ανατολή. Παρά την επιχειρησιακή τους σημασία, η νέα στρατηγική του Τραμπ δείχνει ξεκάθαρα ότι το ενδιαφέρον μετατοπίζεται στην Ασία, με το βλέμμα στραμμένο στη Νότια Κινεζική Θάλασσα και την Κίνα.

Για του λόγου το αληθές, πάντα σύμφωνα με τα διαγράμματα του CNN, τα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ στην Ευρώπη αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά της αποτρεπτικής στρατηγικής του ΝΑΤΟ. Χωρίς αυτά, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία θα ήταν οι μόνες πυρηνικές δυνάμεις της Ευρώπης. Οι συνολικές πυρηνικές κεφαλές τους μαζί υπερτερούν τουλάχιστον ένα προς 10 από τη Ρωσία.

Το μεγαλύτερο “όπλο” αποτροπής που διαθέτει η Ευρώπη

Η σημαντικότερη μορφή αποτροπής που διαθέτει η Ευρώπη παραμένει το πυρηνικό της οπλοστάσιο.

Κατά τα πρώτα στάδια του πολέμου στην Ουκρανία, ο Πούτιν προκάλεσε παγκόσμια ανησυχία, αφήνοντας επανειλημμένα ανοιχτό το ενδεχόμενο να κάνει χρήση ακόμη και πυρηνικών όπλων.

Ο φόβος αυτός υποχώρησε, όσο ο πόλεμος καθηλώθηκε στο ανατολικό μέτωπο. Ωστόσο, η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες όσον αφορά τα πυρηνικά.

Βρετανία και η Γαλλία -οι μόνες ευρωπαϊκές χώρες που διαθέτουν πυρηνικά όπλα- κατέχουν από κοινού μόλις ένα δέκατο του ρωσικού πυρηνικού οπλοστασίου. Αντιθέτως, το αμερικανικό πυρηνικό οπλοστάσιο κοντράρεται σημαντικά με εκείνο της Ρωσίας και δεκάδες από τις πυρηνικές κεφαλές των ΗΠΑ βρίσκονται ήδη εγκατεστημένες στην ευρωπαϊκή ήπειρο.