Διπλωματικό θρίλερ για την Ουκρανία – Τι μέλλει γενέσθαι με τις συνομιλίες

Μεγάλη αβεβαιότητα υπάρχει για την ενδεχόμενη διάθεση του πρόεδρου της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι με τον πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, στην Κωνσταντινούπολη, αύριο, Πέμπτη (15/5), καθώς παραμένει άγνωστο για το αν ο Ρώσος ηγέτης αποφασίσει να παραστεί στη σύνοδο που ο ίδιος πρότεινε.

Όπως γράφει σε ανάλυσή του το CNN, οι συνομιλίες είναι απίθανο να φέρουν άμεσα αποτελέσματα και σχεδόν σίγουρα δεν θα οδηγήσουν στην τόσο επιθυμητή «συμφωνία» που ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, υπόσχεται από τότε που επέστρεψε στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο.

Ωστόσο, παρά τις επιφυλάξεις, μια τέτοια συνάντηση μεταξύ του Κιέβου και της Μόσχας σε οποιοδήποτε επίπεδο θα αποτελούσε ορόσημο στη σύγκρουση. Οι δύο πλευρές έχουν να πραγματοποιήσουν άμεσες συνομιλίες από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Οι διαπραγματεύσεις προτάθηκαν για πρώτη φορά από τον Πούτιν ως απάντηση στο τελεσίγραφο για εκεχειρία ή κυρώσεις που έδωσαν στη Μόσχα οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι της Ουκρανίας το Σάββατο (10/5). Συγκεκριμένα, οι ηγέτες της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Πολωνίας και του Ηνωμένου Βασιλείου ζήτησαν από τη Ρωσία να αποδεχτεί μια πρόταση 30ήμερης εκεχειρίας ή να αντιμετωπίσει έναν νέο γύρο «μαζικών» κυρώσεων.

Ο Πούτιν αγνόησε το τελεσίγραφο και πρότεινε αντ’ αυτού «άμεσες συνομιλίες» μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Αυτό βέβαια ήταν πιθανότατα μια τακτική καθυστέρησης από τον Πούτιν – κάτι που έχει χρησιμοποιήσει με επιτυχία αρκετές φορές στο παρελθόν. Ωστόσο, φαίνεται ότι αυτή η τακτική του έχει στραφεί εναντίον του.

Οι Ευρωπαίοι και η Ουκρανία αρχικά δήλωσαν ότι δεν θα υπήρχαν συνομιλίες πριν συμφωνηθεί εκεχειρία, αλλά αυτό άλλαξε γρήγορα όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ έκανε ανάρτησή στα κοινωνικά μέσα, ο Τραμπ κάλεσε δημοσίως τον Ζελένσκι να «ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕΙ ΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ, ΤΩΡΑ!!!»

Ο Πούτιν δεν πρότεινε μια προσωπική συνάντηση με τον Ουκρανό ομόλογό του. Είπε ότι ήθελε μια ανανέωση των συνομιλιών που πραγματοποιήθηκαν την άνοιξη του 2022 και στις οποίες συμμετείχαν ανώτατοι διπλωμάτες, αλλά όχι οι ίδιοι οι ηγέτες.

Ωστόσο, ο Ζελένσκι ανέβασε τους όρους, ανακοινώνοντας ότι θα ταξιδέψει ο ίδιος στην Τουρκία και καλώντας τον Πούτιν να κάνει το ίδιο. Ο Ουκρανός ηγέτης κατέστησε σαφές ότι δεν θα συναντούσε κανέναν άλλον Ρώσο αξιωματούχο, υποστηρίζοντας ότι «όλα στη Ρωσία εξαρτώνται από τον Πούτιν».

Ο Τραμπ, ο οποίος βρίσκεται σε περιοδεία στη Μέση Ανατολή, επέβαλλε μεγαλύτερη πίεση, προτείνοντας ότι μπορεί να πάει κι εκείνος, «αν αυτό είναι χρήσιμο». Αυτή η ιδέα υποστηρίχθηκε από τον Ζελένσκι, ο οποίος δήλωσε ότι η Ουκρανία θα «εκτιμούσε» την παρουσία του Τραμπ. Ο Τραμπ δήλωσε επίσης στο CNN την Τετάρτη ότι ο Πούτιν «θα ήθελε να είμαι εκεί», πράγμα που έχει αφήσει τον Ρώσο ηγέτη σε δύσκολη θέση.

Εάν ο Πούτιν αποφασίσει να παραστεί – κάτι που οι περισσότεροι παρατηρητές του Κρεμλίνου θεωρούν απίθανο – θα υπονομεύσει τη δική του ψευδή αφήγηση ότι ο Ζελένσκι και η κυβέρνησή του είναι παράνομοι. Αλλά αν αποφασίσει να μην παραστεί, ο Πούτιν θα δώσει στον Ζελένσκι την ευκαιρία να υπογραμμίσει για άλλη μια φορά ότι η Ρωσία δεν έχει σοβαρές προθέσεις για την ειρήνη. Αυτό ωστόσο, θα είναι ένα μήνυμα κυρίως προς τον Τραμπ, μια και το Κίεβο και οι ευρωπαϊκοί σύμμαχοί του λένε εδώ και καιρό ότι δεν πιστεύουν ότι ο Πούτιν ενδιαφέρεται σοβαρά για διαπραγματεύσεις ειρήνης.

Ο Τραμπ έχει εκφράσει επανειλημμένα την αντίθετη άποψη, αν και έχει αρχίσει να εκφράζει τις αμφιβολίες του τις τελευταίες εβδομάδες, αμφισβητώντας αν ο Πούτιν θέλει ειρήνη, μετά από συνομιλίες με τον Ζελένσκι στο περιθώριο της κηδείας του Πάπα Φραγκίσκου στο Βατικανό τον περασμένο μήνα.

Τι θα μπορούσε να τεθεί στο τραπέζι;

Οι δύο πλευρές είναι τόσο μακριά η μία από την άλλη, που δεν είναι σαφές για ποιο θέμα θα αφορούσαν οι συνομιλίες – εάν τελικά πραγματοποιηθούν.

Ο Ζελένσκι δήλωσε την Τρίτη (13/5) ότι οτιδήποτε εκτός από συμφωνία για άνευ όρων εκεχειρία θα θεωρηθεί αποτυχία.

Ο Πούτιν, από την άλλη πλευρά, ανέφερε ότι ενώ η Ρωσία δεν αποκλείει το ενδεχόμενο «να υπάρξει μια δυνατότητα για συμφωνία για μια νέα εκεχειρία κατά τη διάρκεια αυτών των συνομιλιών», οι συνομιλίες θα στοχεύουν στην εξάλειψη των «ριζικών αιτίων» της σύγκρουσης.

Τα «ριζικά αίτια» που επικαλείται περιλαμβάνουν τις μακροχρόνιες ρωσικές διαφωνίες, όπως η ύπαρξη της Ουκρανίας –που ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης– ως ανεξάρτητο κράτος, καθώς και την επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Ωστόσο, κανένα από αυτά τα ζητήματα δεν είναι διαπραγματεύσιμο για την Ουκρανία ή τους συμμάχους της.

Τι συνέβη την τελευταία φορά που η Ουκρανία και η Ρωσία συνομίλησαν;

Οι τελευταίες άμεσες συνομιλίες μεταξύ Κιέβου και Μόσχας πραγματοποιήθηκαν στην Τουρκία και τη Λευκορωσία την άνοιξη του 2022 – όταν έγινε σαφές ότι το αρχικό σχέδιο του Πούτιν για την κατάληψη ολόκληρης της Ουκρανίας και την εγκατάσταση μιας φιλορωσικής κυβέρνησης στο Κίεβο μέσα σε λίγες ημέρες είχε αποτύχει πλήρως.

Αυτό άφησε τη Ρωσία να προσπαθεί να επιτύχει τους στόχους της μέσω διαπραγματεύσεων.

Το Ινστιτούτο Μελέτης Πολέμου, ένα παρατηρητήριο συγκρούσεων με έδρα τις ΗΠΑ, ανέφερε ότι η συμφωνία που πρότεινε η Μόσχα απαιτούσε από την Ουκρανία να παραδοθεί ως προς την κυριαρχία της και θα καθιστούσε την Ουκρανία πλήρως αδύναμη απέναντι σε οποιεσδήποτε μελλοντικές επιθέσεις.

Όταν οι ουκρανικές δυνάμεις άρχισαν να απελευθερώνουν περιοχές στη βόρεια Ουκρανία και ανακάλυψαν σαφή στοιχεία για σφαγές και άλλες θηριωδίες, οι συνομιλίες άρχισαν να καταρρέουν.

Ποιος άλλος μπορεί να παραστεί εκτός από τον Πούτιν;

Λίγο μετά την πρόκληση του Ζελένσκι στον Ρώσο ηγέτη να ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη, το Κρεμλίνο άρχισε να προετοιμάζει το έδαφος για την πιθανότητα να μην παραστεί ο Πούτιν.

«Αυτό είναι καθαρό θέαμα, μια θεατρική παράσταση. Διότι οι συναντήσεις υψηλού επιπέδου, ειδικά σε μια τόσο δύσκολη κατάσταση, δεν οργανώνονται με αυτόν τον τρόπο», δήλωσε ο αναπληρωτής επικεφαλής του Συμβουλίου Ομοσπονδίας της Ρωσίας, Κωνσταντίν Κοσάτσεφ, στην κρατική τηλεόραση Russia 24 τη Δευτέρα.

Εξήγησε ότι στη συνάντηση θα παραστούν διαπραγματευτές «σε τεχνικό και εξειδικευμένο επίπεδο». Ο σύμβουλος του Κρεμλίνου και πρώην Ρώσος πρέσβης στις ΗΠΑ, Γιούρι Ουσάκοφ, δήλωσε ότι η σύνθεση της ρωσικής αντιπροσωπείας θα καθοριστεί από τα θέματα που θα συζητηθούν, τα οποία, όπως είπε, θα περιλαμβάνουν «πολιτικά ζητήματα και, θα έλεγα, μια σειρά από τεχνικά θέματα».

Παρόλο που διαφαινόταν ότι οι συνομιλίες θα διεξάγονταν σε επίπεδο τουλάχιστον υπουργών Εξωτερικών, κάτι τέτοιο φαίνεται πως δεν θα συμβεί, καθώς σύμφωνα με ρωσικά δημοσιεύματα, ούτε ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δεν θα πάει στην Τουρκία.

Η αναφορά στη «σειρά από τεχνικά θέματα» μπορεί να υποδηλώνει ότι η Μόσχα σκοπεύει να συνεχίσει την τακτική της καθυστέρησης, διαπραγματευόμενη κάθε λεπτομέρεια και αποφεύγοντας να πει «όχι» ξεκάθαρα.

Η κατάσταση είναι πιο κρίσιμη αυτή τη φορά, καθώς τόσο ο Τραμπ όσο και οι ευρωπαϊκοί σύμμαχοι της Ουκρανίας δήλωσαν ότι θα επιβάλουν περισσότερες κυρώσεις στη Μόσχα αν δεν συμφωνήσει στην εκεχειρία.