Είναι το Ιράν τόσο κοντά στην κατασκευή πυρηνικού όπλου όσο ισχυρίζεται ο Νετανιάχου;

Για να δικαιολογήσει την επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι ενήργησε με σκοπό να προλάβει το φερόμενο αναπτυσσόμενο πρόγραμμα της Τεχεράνης για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας.

Οι πληροφορίες που ισχυρίζεται ότι είχε στη διάθεσή του το Ισραήλ ήθελαν να το Ιράν να είχε τη δυνατότητα να κατασκευάσει εννέα πυρηνικές βόμβες. Ισραηλινοί αξιωματούχοι επίσης δήλωσαν ότι παρουσίασαν πληροφορίες στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τις οποίες το Ιράν είχε κάνει πρόσφατα τις αναγκαίες τεχνικές εξελίξεις.

Οι επικριτές του Νετανιάχου υποστηρίζουν ότι ενήργησε για να προλάβει κάτι άλλο: μια διπλωματική συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν για το πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, ή ακόμη και την κατάρρευση της δικής του κυβέρνησης. Επισημαίνουν ότι το Ισραήλ δηλώνει εδώ και 20 χρόνια ότι το Ιράν είναι στα πρόθυρα κατασκευής μιας βόμβας.

Σε κάθε περίπτωση, η δήλωσή του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ότι η ισραηλινή κοινότητα πληροφοριών κατέχει μεγαλύτερη γνώση για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα από τους αντίστοιχους Αμερικανούς αξιωματούχους ή τον διεθνή πυρηνικό παρατηρητή, του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ).

Η στάση των ΗΠΑ και οι αντιφάσεις του Ιράν

Όπως είχε αναφέρει πρόσφατα η διευθύντρια της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ, Τούλσι Γκάμπαρντ, η αμερικανική κοινότητα πληροφοριών είχε εκτιμήσει ότι το Ιράν δεν επιδιώκει ενεργά την κατασκευή πυρηνικών όπλων.

Ωστόσο, η Γκάμπαρντ πρόσθεσε ότι τα τελευταία χρόνια φαίνεται να έχει υπάρξει «διάβρωση του δεκαετούς ταμπού στο Ιράν για τη δημόσια συζήτηση για πυρηνικά όπλα, πιθανώς ενθαρρύνοντας τους υποστηρικτές των πυρηνικών όπλων εντός του ιρανικού κυβερνητικού μηχανισμού».

Και πρόσθεσε: «Τα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν είναι στα υψηλότερα επίπεδά τους και είναι άνευ προηγουμένου για κράτος χωρίς πυρηνικά όπλα».

Η έκθεση 22 σελίδων που αποχαρακτηρίστηκε αυτή την εβδομάδα από το διοικητικό συμβούλιο της IAEA δεν ανέφερε ότι το Ιράν είναι τόσο κοντά σε πυρηνικό όπλο. Αντίθετα, δήλωσε ότι η υπηρεσία δεν είχε πλήρη πρόσβαση στο ιρανικό πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα και πίστευε ότι η Τεχεράνη δεν είχε συνεργαστεί πλήρως, ειδικά όσον αφορά το παρελθόν της μυστικής πυρηνικής της δραστηριότητας.

Τελικό συμπέρασμα της έκθεσης ήταν ότι δεν ήταν εφικτό να επαληθευθεί με κάποιο τρόπο ότι το πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ήταν αποκλειστικά ειρηνικό. Ωστόσο, δεν ανέφερε ότι το Ιράν ήταν στα πρόθυρα κατασκευής πυρηνικού όπλου.

Κάτι που, βάσει της κοινής λογικής, δεν δικαιολογεί την επίθεση του Ισραήλ.

Η πρόοδος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν

Η έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας εξετάζει την πρόοδο του Ιράν στην κατασκευή μιας βόμβας, το επίπεδο συνεργασίας του με τους επιθεωρητές του ΟΗΕ και τα αποθέματά του σε εμπλουτισμένο ουράνιο.

Για το πρώτο σημείο, ο ΔΟΑΕ από το 2019 εξετάζει σωματίδια ουρανίου που παράχθηκαν από τον άνθρωπο σε τρεις μη δηλωμένες τοποθεσίες στο Ιράν: τη Βαραμί, τη Μαρίβαν και το Τουρκούζ Αμπάντ. Πρόκειται για ένα πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με την κωδική ονομασία «Αμαντ», το οποίο είναι γνωστό για χρόνια και θεωρείται ότι έχει ολοκληρωθεί το 2003.

Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «αυτές οι τρεις τοποθεσίες, και άλλες σχετικές τοποθεσίες, αποτελούν μέρος ενός μη δηλωμένου οργανωμένου πυρηνικού προγράμματος που πραγματοποιήθηκε από το Ιράν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000 και ότι κάποιες δραστηριότητες χρησιμοποίησαν μη δηλωμένο πυρηνικό υλικό».

Ο διευθυντής του ΔΟΑΕ, Ραφαέλ Γκρόσι, δήλωσε στο διοικητικό συμβούλιο: «Δυστυχώς, το Ιράν επανειλημμένα είτε δεν απάντησε, είτε δεν παρείχε τεχνικά αξιόπιστες απαντήσεις στις ερωτήσεις του οργανισμού. Επίσης, προσπάθησε να απολυμάνει τις τοποθεσίες, γεγονός που εμπόδισε τις δραστηριότητες επαλήθευσης της υπηρεσίας».

Ο οργανισμός, σύμφωνα με τον Guardian, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μετά τις επιτυχείς δοκιμές εκρήξεων, το Ιράν είχε σκοπό να προχωρήσει σε “ψυχρές” δοκιμές, με μια πλήρως συναρμολογημένη βόμβα σε πυρήνα φυσικού ή επεξεργασμένοι ουρανίου και όχι πυρηνικό ουράνιο υψηλής ποιότητας. Αντ’ αυτού, είχε διεξάγει δοκιμές προστασίας από εκρήξεις, προετοιμαζόμενο γι’ αυτό.

Συνολικά, αυτά τα συμπεράσματα φαίνεται να επιβεβαιώνουν την έκταση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν που είχε αποκαλυφθεί στο παρελθόν, υποδεικνύοντας επίσης ότι αυτή η γνώση δεν έχει χαθεί στην ιρανική επιστημονική κοινότητα. 

Το επίμαχο ζήτημα της πρόσβασης στις πυρηνικές εγκαταστάσεις

Για το δεύτερο ζήτημα -την πρόσβαση σε τοποθεσίες- η έκθεση του ΔΟΑΕ δηλώνει ότι δεν της παρέχεται η πρόσβαση που απαιτείται και δεν έχουν παρουσιαστεί σχέδια για νέες πυρηνικές εγκαταστάσεις.

Από τον Φεβρουάριο του 2021, το Ιράν έχει αρνηθεί στον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας την πρόσβαση σε καταγεγραμμένα δεδομένα από εργοστάσια παραγωγής φυγοκεντρητών. Αν και μερικές κάμερες επανεγκαταστάθηκαν σε εργοστάσια παραγωγής φυγοκεντρητών τον Μάιο του 2023, ο οργανισμός δεν έχει ακόμη πρόσβαση στις καταγραφές.

Από την πλευρά του Ιράν, όλα αυτά τα βήματα θεωρούνταν επιτρεπτά αντίμετρα στην αποχώρηση του Τραμπ το 2018 από τη συμφωνία πυρηνικής συμφωνίας.

Στο τρίτο σημείο, η έκθεση διαπίστωσε ότι το Ιράν είχε συσσωρεύσει αποθέματα υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου πολύ πέρα από τα επίπεδα που είχαν καθοριστεί στη συμφωνία του 2015. Τα αποθέματα 60% εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν είχαν αυξηθεί από 274,8 κιλά στις αρχές Φεβρουαρίου σε 408,6 κιλά, μια αύξηση περίπου 50%.

Αυτός ο όγκος είναι αρκετός για εννέα πυρηνικές κεφαλές, ανάλογα με το πόσο εμπλουτισμένο ουράνιο υπάρχει στον ολοκληρωμένο πυρήνα κάθε πυρηνικής βόμβας.

Η έκθεση της IAEA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχαν “πιστές ενδείξεις για έναν συνεχιζόμενο, μη δηλωμένο οργανωμένο πυρηνικό πρόγραμμα” και σημείωσε ότι ανώτατοι Ιρανοί αξιωματούχοι είχαν δηλώσει ότι η χρήση πυρηνικών όπλων είναι ασύμβατη με τον ισλαμικό νόμο.

Ωστόσο, επισήμανε και δηλώσεις πρώην Ιρανών αξιωματούχων που υπαινίχθηκαν ότι η Τεχεράνη διαθέτει πλέον όλες τις ικανότητες για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.

«Αν και οι δραστηριότητες εμπλουτισμού με προστασία δεν απαγορεύονται από μόνες τους, το γεγονός ότι το Ιράν είναι το μόνο κράτος χωρίς πυρηνικά όπλα στον κόσμο που παράγει και συσσωρεύει ουράνιο εμπλουτισμένο στο 60% παραμένει θέμα σοβαρής ανησυχίας», ανέφερε η έκθεση.

Όταν ρωτήθηκε τον Απρίλιο πότε το Ιράν θα μπορούσε να είναι σε θέση να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα για τις κεφαλές πυραύλων του, ο Γκρόσι είπε: «Οι ημερομηνίες είναι πάντα αυθαίρετες. Αλλά δεν είναι μακριά. Θα είναι, ξέρετε, θέμα μηνών, όχι ετών».