Φρένο στο όραμα Τραμπ για “αιώνια ειρήνη”: Σε κρίση οι πρωτοβουλίες για Ουκρανία και Γάζα

Η ευχή για ειρήνη είναι ευκολότερη από την επίτευξή της. Οι μεγάλες φιλοδοξίες του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για ειρήνη στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία “σκοντάφτουν” στους περιορισμούς των εμπλεκομένων και στις οδυνηρές συνέπειες που έχουν ήδη επισύρει οι δύο σκληροί πόλεμοι.

Ο Τραμπ εγκατέλειψε χθες τα σχέδια για μια γρήγορη δεύτερη σύνοδο με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, δηλώνοντας ότι δεν θέλει να «χάνει τον χρόνο του» – ένα ακόμη επεισόδιο στη γεμάτη εντάσεις αλλά μέχρι στιγμής άκαρπη ειρηνευτική του προσπάθεια. Την ίδια ώρα, ο αμερικανός αντιπρόεδρος Τζ. Ντι. Βανς έσπευσε στη Μέση Ανατολή, εκεί όπου ο Τραμπ μόλις την προηγούμενη εβδομάδα είχε εκφράσει την ελπίδα ότι είχε πετύχει μια «αιώνια ειρήνη». Η εκεχειρία που μεσολάβησε μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς παραμένει… εύθραυστη.

Όπως σημειώνει ο Stephen Collinson σε ανάλυσή του για το CNN, οι επικριτές του Τραμπ ίσως αισθάνονται ικανοποίηση βλέποντας τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του να κινδυνεύουν να βαλτώσουν. Ο Τραμπ έχει συμβάλει και ο ίδιος στην αμφισβήτησή του μέσα από την τάση που έχει να παρουσιάζει μικρά βήματα προόδου ως ιστορικά ορόσημα. Το να εύχεται κανείς ωστόσο να αποτύχουν οι προσπάθειές του, απλώς και μόνο για να στερηθεί μια «νίκη», θα ήταν κυνικό – ιδίως όταν χιλιάδες ανθρώπινες ζωές και μια επαναφορά σε παγκόσμια σταθερότητα ενδέχεται να εξαρτώνται από αυτές.

Οι δύο πόλεμοι απαιτούν συνεχή αμερικανική εμπλοκή

Οι δυσκολίες που προκύπτουν ταυτόχρονα στα δύο μέτωπα δείχνουν πόσο αναγκαία είναι η διαρκής εμπλοκή των ΗΠΑ, αλλά και η προσωπική προσοχή του προέδρου, παρά τη δίνη σκανδάλων που τον περιβάλλει.

Μετά τη συμφωνία για την εκεχειρία στη Γάζα – μια αξιοσημείωτη επιτυχία – υπήρχαν ελπίδες πως ο Τραμπ θα μπορούσε να επιδιώξει μια νέα προσπάθεια για τον τερματισμό του αιματηρού πολέμου στην Ουκρανία. Όμως την Τρίτη, έβαλε απότομα «φρένο» στο επόμενο κεφάλαιο της ευμετάβλητης σχέσης του με τον Πούτιν, ξεκαθαρίζοντας πως η συνάντηση που είχε προαναγγείλει για τη Βουδαπέστη «μέσα σε λίγες εβδομάδες», δεν βρίσκεται πλέον στην ατζέντα του.

«Δεν θέλω μια άσκοπη συνάντηση. Δεν θέλω να σπαταλήσω τον χρόνο μου», είπε ο Τραμπ σε δημοσιογράφους στο Οβάλ Γραφείο, μετά την άκαρπη τηλεφωνική επικοινωνία του υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο με τον Ρώσο ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ.

Η απογοήτευση του Τραμπ ήρθε να προστεθεί σε μια χαοτική εβδομάδα: Αρχικά φαινόταν έτοιμος να στείλει πυραύλους κρουζ στην Ουκρανία, στη συνέχεια ο Πούτιν τον απέτρεψε, και κατόπιν συγκρούστηκε ξανά με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Προς το παρόν, η μόνη «επιτυχία» της ουκρανικής του πρωτοβουλίας είναι ότι – προς διάψευση του εαυτού του και των δηλώσεων στην Αλάσκα, αποδεικνύει πως ο Πούτιν δεν επιδιώκει πραγματικά την ειρήνη.

Η προσπάθεια στη Μέση Ανατολή κλυδωνίζεται

Το ταξίδι – αστραπή του αντιπροέδρου Βανς στη Μέση Ανατολή είχε στόχο να συγκρατήσει την ολίσθηση της δεύτερης μεγάλης ειρηνευτικής πρωτοβουλίας του Τραμπ. Μετά τον θριαμβευτικό του γύρο στην περιοχή, οι αδυναμίες της στρατηγικής του γίνονται πλέον ορατές.

Το μεγάλο ερώτημα ήταν πάντα πώς θα γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στην αρχική εκεχειρία Ισραήλ–Χαμάς και στο φιλόδοξο σχέδιο ειρήνης που προβλέπει τον αφοπλισμό και την πολιτική απόσυρση της Χαμάς.

Η επίσκεψη του Βανς στόχευε στο να δημιουργήσει την εντύπωση συνέχειας, δίνοντας στους διαπραγματευτές χρόνο να καλύψουν τα κενά.

Η εκεχειρία κλονίστηκε όταν το Ισραήλ κατηγόρησε τη Χαμάς για τη δολοφονία δύο στρατιωτών και εξαπέλυσε αεροπορικές επιδρομές που σκότωσαν δεκάδες ανθρώπους στη Γάζα. Ο Βανς, προσπαθώντας να αποτρέψει περαιτέρω κλιμάκωση, προειδοποίησε Ισραήλ και Χαμάς ότι οφείλουν να τηρήσουν τους όρους της συμφωνίας. Η επίσκεψή του έστειλε επίσης μήνυμα δέσμευσης προς τα αραβικά κράτη-κλειδιά που χρειάζεται ο Τραμπ για να διασφαλίσει ότι θα εφαρμοστεί το σχέδιο για ειρήνη.

«Όσα είδαμε την περασμένη εβδομάδα με κάνουν ιδιαίτερα αισιόδοξο ότι η εκεχειρία θα αντέξει», δήλωσε ο Βανς — μια εκτίμηση μάλλον πιο φιλόδοξη από την πραγματικότητα. «Είμαι πολύ αισιόδοξος. Μπορώ να πω με 100% βεβαιότητα ότι θα πετύχει; Όχι.»

Το σχέδιο για την Ουκρανία που “ξεφούσκωσε”

Αν ο Τραμπ χρειαζόταν επιβεβαίωση ότι ο Πούτιν δεν είναι έτοιμος για ειρήνη, την πήρε με την επίθεση σμηνών drones σε ουκρανικούς σταθμούς ενέργειας.

Ο Αμερικανός πρόεδρος ήλπιζε ότι η Μόσχα θα έδειχνε εμπράκτως ότι σκοπεύει να αλλάξει τις πολιτικές και πολεμικές πρακτικές της και έτσι θα μπορούσε να δικαιολογήσει την επανέναρξη των προσωπικών του επαφών με τον Πούτιν. Αντ’ αυτού, ο Ρώσος ηγέτης ακολούθησε την πάγια τακτική του: Τηλεφώνησε στον Τραμπ λίγο προτού εκείνος υποδεχθεί τον Ζελένσκι, δείχνοντας διάθεση για «ευελιξία» και έχοντας ως απώτερο σκοπό να μειωθούν οι πιέσεις της Ουάσινγκτον.

Και το κατάφερε: Εκεί που ο Τραμπ είχε φτάσει στο σημείο να εξετάζει την αποστολή πυραύλων τόμαχοκ στην Ουκρανία, απέσυρε την ιδέα μετά την επικοινωνία με τον Πούτιν – και στη συνέχεια στράφηκε εναντίον του Ζελένσκι.

Η επικοινωνία Ρούμπιο–Λαβρόφ ωστόσο έδειξε ότι οποιαδήποτε νέα σύνοδος θα είχε την ίδια κατάληξη με την προηγούμενη: Αδιέξοδο.

Η Ρωσία δεν έχει αλλάξει θέση – ζητά από την Ουκρανία να παραχωρήσει Λουχάνσκ και Ντονέτσκ, κάτι αδιανόητο για το Κίεβο, καθώς θα το άφηνε εκτεθειμένο σε μελλοντικές επιθέσεις.

Ο φαύλος κύκλος επαναλήφθηκε: Κάθε φορά που ο Τραμπ δείχνει πρόθεση να πιέσει ή να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, ο Πούτιν αντιδρά, εκείνος υποχωρεί, πιέζει την Ουκρανία, και το όλο εγχείρημα καταρρέει ξανά.

«Είναι πολύ δύσκολο να διαπραγματευτεί κανείς αν αρχίσουμε το “εσύ παίρνεις αυτό, εγώ παίρνω εκείνο”» είπε ο Τραμπ στους δημοσιογράφους. Ο Ζελένσκι είχε ήδη προειδοποιήσει: «Οι συνομιλίες δεν θα προχωρήσουν, αν ο Τραμπ δεν πιέσει προσωπικά τον Πούτιν να καθίσει στο τραπέζι.»

Η «νίκη» στη Μέση Ανατολή

Ο χρόνος αποτελεί επίσης πρόβλημα στο μέτωπο Ισραήλ-Χαμάς. Η μεταβατική περίοδος μεταξύ εκεχειρίας και εφαρμογής των επόμενων βημάτων του σχεδίου του Τραμπ αφήνει χώρο στις εντάσεις να ξαναφουντώσουν.

Η Χαμάς έχει εκμεταλλευθεί τη λήξη των συγκρούσεων για να εδραιώσει τον έλεγχο στη Γάζα, πραγματοποιώντας εκτελέσεις υπόπτων για συνεργασία με το Ισραήλ – γεγονός που έρχεται να αμφισβητήσει την πρόθεσή της να παραδώσει τα όπλα.

Ένα διεθνές ειρηνευτικό σώμα προβλέπεται να διασφαλίσει τη μόνιμη ειρήνη στη Λωρίδα της Γάζας, αλλά η συγκρότησή του καθυστερεί, αφήνοντας την εκεχειρία ευάλωτη.

Το ταξίδι του Βανς έστειλε μήνυμα στον Νετανιάχου και στους περιφερειακούς συμμάχους – Κατάρ και Τουρκία – ότι η τήρηση της εκεχειρίας είναι απολύτως κρίσιμη. Όμως, νέες απώλειες Ισραηλινών στρατιωτών θα μπορούσαν εύκολα να αναζωπυρώσουν τις συγκρούσεις, γι’ αυτό η εφαρμογή των μεταβατικών μέτρων θεωρείται επείγουσα.

«Το κρίσιμο ζήτημα τώρα είναι να αρχίσει η δημιουργία της νέας διοίκησης στη Γάζα», δήλωσε ο πρώην Αμερικανός διαπραγματευτής Ντένις Ρος στο CNN. «Όλα αυτά πρέπει να γίνουν το συντομότερο δυνατό — μόνο έτσι θα δημιουργηθεί δυναμική.»

Προς το παρόν, όμως, η λεγόμενη «Διεθνής Δύναμη Σταθεροποίησης» έχει μείνει στα χαρτιά…

Ο Τραμπ προσπαθεί να πείσει τις περιφερειακές δυνάμεις να δράσουν προς αυτή την κατεύθυνση, γράφοντας στο Truth Social: «Πολλοί από τους νέους μεγάλους συμμάχους μας στη Μέση Ανατολή μου είπαν με ενθουσιασμό ότι, αν το ζητήσω, θα είναι έτοιμοι να μπουν στη Γάζα με ισχυρές δυνάμεις για να “βάλουν τάξη” αν η Χαμάς συνεχίσει να παραβιάζει τη συμφωνία.»

Καμία χώρα, ωστόσο, δεν έχει εκφράσει δημόσια πρόθεση να στείλει στρατεύματα στη Γάζα. Το μήνυμα του προέδρου ήταν περισσότερο ευχή παρά δέσμευση – όπως, δυστυχώς, και το σχέδιό του για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Όμως τουλάχιστον προσπαθεί. Και ακόμη δεν είναι αργά.