Γάζα: Πώς είναι να πεθαίνεις από την πείνα

Η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα αμείλικτο ερώτημα εδώ και καιρό, και η ιστορία θα είναι αυτή που θα μάς φερθεί σκληρά, όταν θα γράφει για όσα δεν κάναμε για να αποτρέψουμε τη γενοκτονία και τον λιμό που βλέπουμε να σαρώνει με τον πιο φρικτό τρόπο τη Γάζα.

Εικόνες αποστεωμένων παιδιών – και όχι μόνο – έρχονται διαρκώς από τη Γάζα, με την «προηγμένη Δύση» να παρακολουθεί σε ζωντανή μετάδοση σκληρές εικόνες ίδιες με εκείνες που τραβήχτηκαν στις πιο μαύρες περιόδους της ιστορίας της ανθρωπότητας.

Aνθρωπιστικές οργανώσεις δηλώνουν ότι η περιορισμένη ποσότητα βοήθειας που έχει επιτρέψει το Ισραήλ να εισέλθει στη Γάζα την τελευταία εβδομάδα είναι απίθανο να αποτρέψει τον λιμό, για τον οποίο οι ειδικοί προειδοποιούν εδώ και μήνες.

Ενώ αρχικά τα περισσότερα θύματα της πείνας ήταν παιδιά και βρέφη, όλο και περισσότεροι ηλικιωμένοι υποκύπτουν στην πείνα που έχει επιβληθεί στον παλαιστινιακό θύλακα από τον Μάρτιο.

Την Κυριακή, ακόμη έξι ενήλικες πέθαναν από υποσιτισμό, ανεβάζοντας τον αριθμό των ενηλίκων που έχουν πεθάνει από την πείνα στη Γάζα στους 82 τις τελευταίες πέντε εβδομάδες, από τότε που καταγράφηκαν για πρώτη φορά τέτοιοι θάνατοι.

Ενενήντα τρία παιδιά έχουν επίσης χάσει τη ζωή τους από την πείνα που έχει προκληθεί τεχνητά από το Ισραήλ, μέσω του υποσιτισμού που έχει επιβάλει στον παλαιστινιακό θύλακα από την έναρξη του πολέμου.

Έχουμε όμως πραγματική εικόνα του τι σημαίνει λιμός, πώς ένας άνθρωπος οδηγείται βασανιστικά στην εξόντωση από την πείνα; Γιατρός που βρέθηκε ως εθελοντής στη Γάζα, περιγράφει στο Al Jazeera την φρίκη του «πιο απάνθρωπου τρόπου» να οδηγηθεί ένας άνθρωπος στον θάνατο.

Τι σημαίνει να πεθαίνεις από την πείνα

«Είναι φρικτό», λέει ο Δρ Τζέιμς Σμιθ, γιατρός επειγόντων περιστατικών που έχει προσφέρει εθελοντική βοήθεια δύο φορές στη Γάζα.

Στα αρχικά στάδια, μετά από μέρες στέρησης τροφής, το σώμα αρχίζει να αποδομεί τους μύες και άλλους ιστούς για να αντλήσει ενέργεια.

«Είναι ένας από τους πιο απάνθρωπους και εξευτελιστικούς τρόπους να σκοτώσεις κάποιον. Η πείνα είναι πάντα κάτι που κάνει ένας άνθρωπος σε έναν άλλο. Είναι μέσο βασανισμού, σχεδιασμένο να διαρκεί και να μεγιστοποιεί τον πόνο», εξηγεί.

Σύντομα, ο μεταβολισμός επιβραδύνεται, η ικανότητα του σώματος να ρυθμίζει τη θερμοκρασία χάνεται, η λειτουργία των νεφρών εξασθενεί και – κάτι ιδιαίτερα κρίσιμο στη Γάζα – το ανοσοποιητικό σύστημα αρχίζει να καταρρέει, ενώ μειώνεται και η ικανότητα του οργανισμού να επουλώνει τραύματα.

Όταν εξαντληθούν τα αποθέματα του σώματος, ο οργανισμός αδυνατεί να μεταφέρει θρεπτικά συστατικά στα ζωτικά όργανα και τους ιστούς. Ως αποτέλεσμα, ζωτικά όργανα όπως η καρδιά και οι πνεύμονες γίνονται λιγότερο αποτελεσματικά. Οι μύες συρρικνώνονται και οι άνθρωποι νιώθουν αδυναμία.

Τελικά, καθώς τα αποθέματα πρωτεΐνης του οργανισμού εξαντλούνται, οι ιστοί αρχίζουν να αποδομούνται — και ο θάνατος δεν αργεί να έρθει.

Πόσος χρόνος χρειάζεται για να πεθάνει ένας άνθρωπος από την πείνα

Αν και η επιστημονική έρευνα γύρω από το θέμα είναι περιορισμένη για ηθικούς λόγους, εκτιμάται ότι ένας κατά τα άλλα υγιής και καλά τρεφόμενος ενήλικας μπορεί να επιβιώσει χωρίς τροφή για διάστημα μεταξύ 45 και 61 ημερών.

Ωστόσο, μετά από 22 μήνες πολέμου, ελάχιστοι άνθρωποι στη Γάζα μπορούν να χαρακτηριστούν καλά τρεφόμενοι ή υγιείς, γεγονός που τους καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτους στον υποσιτισμό και στις πολυάριθμες λοιμώδεις ασθένειες που επικρατούν στον θύλακα.

«Με την πείνα, το σώμα χάνει την ικανότητά του να ενεργοποιήσει ανοσολογική απόκριση σε ασθένειες ή τραυματισμούς που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα μπορούσε να αντιμετωπίσει, όπως η γαστρεντερίτιδα, ένα τραύμα ή μια λοίμωξη του αναπνευστικού. Έτσι, συνήθως αυτό που σκοτώνει δεν είναι μόνο η πείνα, αλλά η πείνα σε συνδυασμό με κάποια λοίμωξη», εξηγεί ο Δρ Σμιθ.

Ποιοι άνθρωποι κινδυνεύουν περισσότερο να πεθάνουν από την πείνα;

Οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά, όσοι είναι ήδη άρρωστοι και — με σκληρό τρόπο — όσοι είναι μόνοι.

«Ένα παιδί θα πεθάνει νωρίτερα από την πείνα. Η απώλεια μυϊκής μάζας και λίπους ξεκινά σχεδόν αμέσως. Το ίδιο ισχύει και για τους ηλικιωμένους, που θα καταρρεύσουν πιο γρήγορα», εξηγεί ο Δρ Γκασάν Αμπού-Σίτα, Παλαιστίνιος Βρετανός χειρουργός που εργάστηκε επί 43 ημέρες στη Γάζα.

«Δεν έχει να κάνει μόνο με την ηλικία. Υπάρχουν και κοινωνικές διαφορές», συνεχίζει.

«Σήμερα υπάρχουν χιλιάδες ορφανά παιδιά που περιπλανώνται στη Γάζα. Δεν υπάρχει κανείς να τα ταΐσει ή να ρισκάρει τη ζωή του για να τους φέρει τροφή, επομένως είναι επίσης πιο πιθανό να πεθάνουν», τονίζει.

Ποιοι είναι αυτοί που πεθαίνουν από την πείνα στη Γάζα

Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα ότι, εξαιτίας των διαφόρων μορφών αποκλεισμού που έχει επιβάλει το Ισραήλ στη Γάζα, η απειλή του θανάτου από πείνα έχει ξεφύγει από τις «ευάλωτες ομάδες» και αφορά πλέον ολόκληρο τον πληθυσμό της περιοχής.

Τον Φεβρουάριο του 2024, πέντε μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμούσε ότι ένα στα έξι παιδιά κάτω των δύο ετών, κυρίως στον βόρειο τομέα της Γάζας (τότε υπό ισραηλινή πολιορκία), ήταν σοβαρά υποσιτισμένο.

Μέχρι τον Αύγουστο του 2025, 82 ενήλικες έχουν χάσει τη ζωή τους από την πείνα μέσα σε μόλις πέντε εβδομάδες.

Το Ισραήλ περιορίζει την πρόσβαση της Γάζας σε τρόφιμα εδώ και χρόνια. Πώς έχει επηρεάσει αυτό τον πληθυσμό;

Το Ισραήλ ελέγχει την ποσότητα τροφίμων που επιτρέπει να εισέρχονται στη Γάζα εδώ και δεκαετίες, κάτι που υποδηλώνει ότι γνωρίζει με ακρίβεια πόσο είναι το ελάχιστο αναγκαίο για να αποτραπεί — ή να προκληθεί — πείνα στον παλαιστινιακό θύλακα.

Το 2007, μετά την ανάληψη της εξουσίας από τη Χαμάς, το Ισραήλ επέβαλε τον πρώτο του αποκλεισμό στον πληθυσμό της Γάζας, μειώνοντας την ανθρωπιστική βοήθεια που επέτρεπε να περάσει, ενώ ταυτόχρονα διαβεβαίωνε δημόσια ότι δεν οδηγούσε στη λιμοκτονία τους κατοίκους.

Ωστόσο, έγγραφα που αποκαλύφθηκαν μετά από νομική διαμάχη μεταξύ μιας ισραηλινής ΜΚΟ και της κυβέρνησης επιβεβαίωσαν ότι, την περίοδο 2007 έως 2010, το Ισραήλ περιόρισε σκόπιμα την ποσότητα τροφίμων που επέτρεπε να εισέλθουν στη Γάζα σε επίπεδα «ελάχιστης επιβίωσης».

«Σε επίπεδο γενεών, η ζημιά από τον υποσιτισμό είναι μόνιμη», δήλωσε ο Δρ Αμπού-Σίτα, αναφερόμενος στις μακροχρόνιες επιπτώσεις της πείνας στη λειτουργία του εγκεφάλου, αλλά και στην αυξημένη εμφάνιση ασθενειών όπως ο διαβήτης, η υπέρταση και οι καρδιακές παθήσεις μεταξύ όσων επιβιώνουν.

Ο Δρ Σμιθ πρόσθεσε ότι οι υποσιτισμένες μητέρες γεννούν πολύ πιο συχνά λιποβαρή βρέφη, με τις συνέπειες να «διαχέονται από γενιά σε γενιά».

Μπορεί να αποφευχθεί ο λιμός στη Γάζα;

Είναι απίθανο. Πριν από λιγότερο από μία εβδομάδα, ο Μηχανισμός Ενοποιημένης Ταξινόμησης Φάσεων Επισιτιστικής Ασφάλειας (IPC), υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, εξέδωσε την πιο σοβαρή προειδοποίησή του έως τώρα: ότι το χειρότερο σενάριο λιμού εξελίσσεται ήδη στη Γάζα.

Ωστόσο, άλλοι παρατηρητές εκτιμούν πως ο λιμός έχει ήδη φτάσει στη Γάζα. «Υπάρχουν τρία αυστηρά κριτήρια για να κηρυχθεί επίσημα ένας λιμός», εξηγεί ο Δρ Τζόουνς.

Τα δύο πρώτα — εκτεταμένη έλλειψη τροφίμων και υψηλά ποσοστά οξέος υποσιτισμού — έχουν ήδη καλυφθεί, όπως αναφέρει. Το τρίτο, που αφορά τον αριθμό των θανάτων λόγω υποσιτισμού, είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί με σαφήνεια.

«Ορισμένοι από όσους κινδυνεύουν περισσότερο να πεθάνουν από την πείνα πιθανότατα δεν έχουν τη δυνατότητα να φτάσουν σε νοσοκομείο, όπου συνήθως καταγράφονται οι θάνατοι», λέει.

«Επίσης, παρότι πολλά παιδιά στη Γάζα εμφανίζουν σημάδια υποσιτισμού, διατρέχουν εξίσου υψηλό κίνδυνο να σκοτωθούν από ισραηλινά πυρά ή βομβαρδισμούς — και αυτό θα καταγραφεί ως η βασική αιτία θανάτου».

«Ωστόσο, ανεξάρτητα από τον όρο που θα επιλέξουμε για να περιγράψουμε την κατάσταση, άνθρωποι συνεχίζουν να πεθαίνουν από την πείνα σε όλη τη Γάζα, ενώ ο κόσμος παρακολουθεί», κατέληξε.

«Αυτό είναι χειρότερο κι από λιμό. Είναι το πιο αποτρόπαιο θέαμα ανθρώπινου μαρτυρίου».