Γεωπολιτικό πόκερ για την Ουκρανία: Η Δύση “πετά το γάντι” στον Πούτιν

Αυτή η εβδομάδα ξεκίνησε με μια δυναμική διπλωματική κίνηση από την Ευρώπη. Τέσσερις ηγέτες – ο Βρετανός Κιρ Στάρμερ, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο νέος καγκελάριος της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς και ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ – βρέθηκαν στο Κίεβο, εκφράζοντας την αλληλεγγύη τους προς την Ουκρανία και στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα προς τη Μόσχα.

Μαζί με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, κάλεσαν τη Ρωσία να προχωρήσει άμεσα σε κατάπαυση του πυρός, ενώ άφησαν ανοιχτό το ενδεχόμενο για αυστηρότερες κυρώσεις, σε συντονισμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Ντόναλντ Τραμπ.

Ακολούθησαν ημέρες έντονης διπλωματικής κινητικότητας, με προτάσεις, αντιπροτάσεις και τελεσίγραφα, σε μια εβδομάδα που θύμιζε συχνά παρτίδα γεωπολιτικού πόκερ. Παρά τις εντατικές επαφές, ωστόσο, καμία συμφωνία για εκεχειρία δεν επιτεύχθηκε.

Πραγματοποιήθηκαν συνομιλίες στην Τουρκία, για τις οποίες ελάχιστοι είχαν προσδοκίες ότι θα οδηγήσουν σε πρόοδο, και η πορεία προς την ειρήνη παρέμενε το ίδιο ασαφής όσο και μία εβδομάδα νωρίτερα.

Η συνάντηση των τεσσάρων ευρωπαίων ηγετών με τον Ζελένσκι και το τηλεφώνημα στον Τραμπ

Η εβδομάδα ξεκίνησε καλά για τον Ζελένσκι, με τους τέσσερις ευρωπαίους ηγέτες να καταφθάνουν στο Κίεβο. Οι πέντε άνδρες κάθονταν στον καναπέ καθώς ο Εμανουέλ Μακρόν τηλεφωνούσε στον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος μόλις είχε ξυπνήσει. Σύμφωνα με πληροφορίες της Guardian, ο Τραμπ εμφανίστηκε ευχαριστημένος που πραγματοποιήθηκε η συνάντηση, ωστόσο δεν προχώρησε σε καμία ξεκάθαρη δέσμευση ότι θα στηρίξει επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση που ο Πούτιν δεν συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός.

Παρόλα αυτά, σε συνέντευξη Τύπου που δόθηκε έξω από το Ανάκτορο Μαριίνσκι στο Κίεβο, ο Μακρόν και ο Στάρμερ παρουσίασαν την τηλεφωνική επικοινωνία ως ένδειξη ενότητας. Απηύθυναν τελεσίγραφο στον Πούτιν, δίνοντάς του διορία έως το βράδυ της Δευτέρας για να ξεκινήσει εκεχειρία. «Αν γυρίσει την πλάτη στην ειρήνη, θα απαντήσουμε – σε συνεργασία με τον Πρόεδρο Τραμπ και όλους τους εταίρους μας – εντείνοντας τις κυρώσεις και ενισχύοντας τη στρατιωτική βοήθεια για την άμυνα της Ουκρανίας», δήλωσε ο Στάρμερ.

Η μπάλα είχε πλέον περάσει στο γήπεδο του Πούτιν, αν και η εμπειρία του παρελθόντος δεν άφηνε πολλά περιθώρια αισιοδοξίας ότι θα δεχόταν ένα τέτοιο τελεσίγραφο.

Ένα πρώτο σημάδι ότι η απάντηση του Πούτιν δεν θα ήταν θετική ήρθε από τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ: «Ξεστομίζουν απειλές κατά της Ρωσίας… Νομίζετε ότι αυτό είναι έξυπνο, ε; Βάλτε τα ειρηνευτικά σας σχέδια εκεί που δεν βλέπει ο ήλιος», έγραψε χαρακτηριστικά.

Το κάλεσμα Πούτιν για συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη

Παρόλα αυτά, η μοναδική αντίδραση που έχει πραγματική σημασία στη Μόσχα πλέον είναι εκείνη του Βλαντίμιρ Πούτιν – και, όπως φαινόταν, ετοιμαζόταν να την εκφράσει ζωντανά.

Ανταποκριτές δυτικών τηλεοπτικών δικτύων, λίγοι εκ των οποίων βρίσκονταν ακόμη στη ρωσική πρωτεύουσα μετά την Παρέλαση της Νίκης, κλήθηκαν στο Κρεμλίνο για συνέντευξη Τύπου, όπου αναμενόταν να δοθεί η απάντηση του Πούτιν στο τελεσίγραφο των Στάρμερ, Μακρόν, Μερτς και Τουσκ.

Ήταν σχεδόν 2 τα ξημερώματα όταν εμφανίστηκε τελικά ο Πούτιν, και η συνέντευξη Τύπου είχε στο μεταξύ «υποβαθμιστεί» σε γραπτή δήλωση, την οποία –σύμφωνα με πληροφορίες– είχε συντάξει ο ίδιος. Περιφρόνησε την ιδέα ότι η Δύση θα μπορούσε να του απευθύνει τελεσίγραφα και ισχυρίστηκε –παραπλανητικά– ότι η Ρωσία προσέφερε πάντα εκεχειρίες, τις οποίες απέρριπτε η Ουκρανία. Αντί για άμεση κατάπαυση του πυρός, πρότεινε να ξεκινήσει διάλογος, δίνοντας μάλιστα και συγκεκριμένη ημερομηνία και τόπο: Την Πέμπτη, στην Κωνσταντινούπολη.

Η πρόταση του Πούτιν ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με τις απαιτήσεις των δυτικών ηγετών. Οι Στάρμερ, Μερτς και Μακρόν είχαν ξεκαθαρίσει στο Κίεβο: η κατάπαυση του πυρός έπρεπε να προηγηθεί – «χωρίς αστερίσκους και υποσημειώσεις» – διαφορετικά θα επιβάλλονταν κυρώσεις. Μάλιστα, είχαν διαμηνύσει πως ο Ντόναλντ Τραμπ συμφωνούσε με αυτή τη γραμμή.

Ωστόσο, αναμενόμενα ίσως, ο Αμερικανός πρόεδρος αντέδρασε ασκώντας πίεση στο Κίεβο. «Η Ουκρανία πρέπει να συμφωνήσει με αυτό, ΑΜΕΣΑ», έγραψε στο Truth Social. «ΚΑΝΤΕ ΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ, ΤΩΡΑ!!!»

Υπήρχε τουλάχιστον ένας σχετικά θετικός επίλογος στο μήνυμά του: ότι αν μετά τη συνάντηση καταστεί σαφές πως δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία, τότε οι δυτικοί ηγέτες θα «προχωρήσουν αναλόγως». Ωστόσο, αυτό απέχει πολύ από το είδος της σκληρής στάσης απέναντι στον Πούτιν που οι Ευρωπαίοι ήλπιζαν να εξασφαλίσουν από τον Τραμπ.

Λίγο αργότερα, ο Ζελένσκι πρότεινε μια σύνοδο κορυφής σε ανώτατο επίπεδο. «Αναμένουμε πλήρη και διαρκή κατάπαυση του πυρός, ξεκινώντας από αύριο», ανέφερε σε δήλωσή του. Όμως πρόσθεσε μια απρόσμενη τροπή: «Θα περιμένω τον Πούτιν στην Τουρκία την Πέμπτη. Προσωπικά. Ελπίζω αυτή τη φορά οι Ρώσοι να μη βρουν δικαιολογίες».

Ήταν μια πρόκληση που του επέτρεψε να πάρει την πρωτοβουλία από τον Ρώσο ηγέτη. Αν ο στόχος του Πούτιν ήταν να εκτρέψει την απαίτηση για εκεχειρία με μια επίφαση εποικοδομητικής πρότασης, ο Ζελένσκι ουσιαστικά τον προκαλούσε να αποδείξει τις προθέσεις του. Και το έκανε εντυπωσιακά γρήγορα, κάτι που υποδήλωνε ότι ίσως δεν είχε προηγουμένως συντονιστεί με τους δυτικούς συμμάχους του.

Στο κενό οι διαπραγματεύσεις

Ήταν σχεδόν βέβαιο πως ο Πούτιν δεν θα εμφανιζόταν στην Τουρκία, όμως η τριήμερη σιωπή του Κρεμλίνου πριν το επιβεβαιώσει υποδήλωνε πως τουλάχιστον εξέταζε διάφορες επιλογές. Τελικά, έστειλε διαπραγματευτική ομάδα στην Κωνσταντινούπολη, υπό την ηγεσία του Βλαντίμιρ Μεντίνσκι.

Το βράδυ της Πέμπτης, ο Ζελένσκι βρισκόταν στην Άγκυρα λέγοντας ότι οι Ρώσοι δεν εμφανίστηκαν, ο Μεντίνσκι ήταν στην Κωνσταντινούπολη λέγοντας ότι οι Ουκρανοί δεν εμφανίστηκαν, ο Πούτιν βρισκόταν στο Κρεμλίνο χωρίς να λέει πολλά και ο Τραμπ ολοκλήρωνε την πολυτελή του περιοδεία στη Μέση Ανατολή, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για μια συνάντηση της τελευταίας στιγμής με τον Πούτιν.

Την Παρασκευή, πραγματοποιήθηκαν τελικά συνομιλίες μεταξύ ουκρανικής αντιπροσωπείας και της ρωσικής ομάδας του Μεντίνσκι. Διήρκεσαν λιγότερο από δύο ώρες, οδηγώντας μόνο σε μια ανταλλαγή αιχμαλώτων, ενώ κατά τα φαινόμενα οι Ρώσοι επέμειναν σε μαξιμαλιστικές απαιτήσεις. Ο Μάρκο Ρούμπιο, υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, χαρακτήρισε τις διαπραγματεύσεις — στις οποίες η Ουκρανία συμμετείχε μόνο μετά από αμερικανική πίεση — αδιέξοδες και «κολλημένες», προσθέτοντας, όπως και ο πρόεδρος Τραμπ, ότι πιθανότατα θα χρειαστεί συνάντηση μεταξύ Τραμπ και Πούτιν για να τερματιστεί η σύγκρουση.

Η εβδομάδα ολοκληρώνεται χωρίς καμία ένδειξη ότι η ειρήνη είναι πιο κοντά, και με ελάχιστη συζήτηση για την εφαρμογή των αυστηρών μέτρων που είχαν υποσχεθεί ο Στάρμερ και ο Μακρόν κατά της Ρωσίας. Ο Ζελένσκι και οι τέσσερις Ευρωπαίοι ηγέτες τηλεφώνησαν ξανά στον Τραμπ, αυτή τη φορά από σύνοδο κορυφής στα Τίρανα.

«Ευθυγραμμίζουμε στενά τις θέσεις μας και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε», δήλωσε ο Στάρμερ, σε μια τοποθέτηση που δύσκολα θα μπορούσε να εκληφθεί ως κοινό μέτωπο απέναντι στο Κρεμλίνο. Ο Τραμπ, από την πλευρά του, εμφανίστηκε ενθουσιώδης για την πιθανότητα διμερούς συνάντησης με τον Πούτιν, χωρίς σχεδόν καμία αναφορά σε πιθανές κυρώσεις εις βάρος της Ρωσίας.