Γιατί ο Πούτιν αγκαλιάζει τη Λιβύη

Η έκρηξη των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη δεν είναι το μόνο που απασχολεί τις τελευταίες ημέρες Ελλάδα και Ιταλία, καθώς στην εξίσωση μπαίνει τόσο η ρωσική επιρροή, όσο και οι γεωπολιτικές κινήσεις της Τουρκίας στην περιοχή.

Η μεταναστευτική πίεση από τη Λιβύη αυξάνεται ξανά, τη στιγμή που η Ρώμη ανησυχεί όλο και περισσότερο για τη διευρυνόμενη επιρροή της Μόσχας στο ασταθές βορειοαφρικανικό κράτος, η οποία ασκείται μέσω προμηθειών όπλων και μιας πιθανής νέας ναυτικής βάσης στο βορειοανατολικό λιμάνι του Τομπρούκ.

Η Αθήνα, από την πλευρά της, έχει αποστείλει δύο πολεμικά πλοία για περιπολίες στα ανοιχτά της Λιβύης, ως απάντηση στο μεταναστευτικό κύμα και τις στρατηγικές της Άγκυρας, η οποία φέρεται να συνεργάζεται με τις λιβυκές αρχές για τον “τεμαχισμό” της Ανατολικής Μεσογείου σε θαλάσσιες ζώνες ενεργειακής εκμετάλλευσης. Οι ζώνες αυτές περιλαμβάνουν περιοχές νότια της Κρήτης, τις οποίες η Αθήνα θεωρεί παράνομες σύμφωνα με το διεθνές ναυτικό δίκαιο.

Ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι περιέγραψε τη Λιβύη ως “μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης που η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει από κοινού”, αλλά μια ευρωπαϊκή προσπάθεια να σημειωθεί κάποια διπλωματική πρόοδος την περασμένη εβδομάδα κατέληξε σε φιάσκο.

Ο Επίτροπος Μετανάστευσης της ΕΕ, Μάγκνους Μπρούνερ, συνοδευόμενος από υπουργούς της Ιταλίας, της Ελλάδας και της Μάλτας, κηρύχθηκε ανεπιθύμητος στη Βεγγάζη, έδρα του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ, και διατάχθηκε να αποχωρήσει, κατηγορούμενος για απροσδιόριστες “παραβιάσεις”.

Ο ρόλος της Ρωσίας

Άρθρο του Politico αναλύει τον ρόλο της Ρωσίας που, όπως προειδοποίησε Ευρωπαίος διπλωμάτης με γνώση του ζητήματος, “συνεχίζει να επεκτείνεται, χρησιμοποιώντας τη χώρα ως κεντρικό κόμβο στη στρατηγική της για την Αφρική“.

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, δίκτυο λαθρεμπορίου συνδεδεμένο πολιτικά με το λιβυκό καθεστώς στηρίζει τις ρωσικές προσπάθειες, βοηθώντας τη Μόσχα να παρακάμψει τις κυρώσεις και να εργαλειοποιήσει τη μετανάστευση.

Η Ιταλία και η Ελλάδα γνωρίζουν, ωστόσο, ότι η αντιμετώπιση ενός τόσο σύνθετου προβλήματος όπως το λιβυκό – η Λιβύη είναι μια χώρα με μέγεθος υπερτριπλάσιο της Ισπανίας- θα απαιτήσει την υποστήριξη μεγάλων συμμάχων, όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία. Ωστόσο, μέχρι στιγμής η αντίδραση αυτών των συμμάχων χαρακτηρίζεται υποτονική.

Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η ανταπόκριση από τους συμμάχους αυτούς δεν είναι ικανοποιητική.

Ρώσοι στις πύλες της Μεσογείου

Η πρόσφατη επίδειξη ρωσικών όπλων σε στρατιωτική παρέλαση στη Βεγγάζη έδειξε την όλο και στενότερη σχέση του Κρεμλίνου με τον Χαλίφα Χαφτάρ, τον ισχυρό άνδρα της Ανατολικής Λιβύης.

Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: η Ρωσία εδραιώνεται γεωπολιτικά στη Βόρεια Αφρική, επιδιώκοντας μια νέα βάση ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Μόσχα φέρεται να αναζητά επειγόντως ένα νέο στρατηγικό έρεισμα στην περιοχή, ειδικά μετά την πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία και την καταγγελία περί ρωσικής μίσθωσης του λιμανιού της Ταρτούς από τις νέες αρχές της Συρίας. Στο πλαίσιο αυτό ο Ταγιάνι απευθύνει τακτικές προειδοποιήσεις, επισημαίνοντας ότι η Λιβύη είναι πιθανός επόμενος σταθμός για τη δημιουργία ρωσικής ναυτικής βάσης.

Την ίδια ώρα, σύμφωνα με αναφορά του ιταλικού πρακτορείου ειδήσεων Agenzia Nova, η Ρωσία φέρεται να σχεδιάζει την εγκατάσταση πυραυλικών συστημάτων σε στρατιωτική βάση στη Σεμπχά, στον νότο της Λιβύης, περιοχή επίσης υπό τον έλεγχο του Χαφτάρ. Οι πύραυλοι μάλιστα ενδέχεται να στοχεύουν προς την Ευρώπη, εντείνοντας περαιτέρω τις ανησυχίες για την αυξανόμενη ρωσική στρατιωτική επιρροή στην Αφρική και τη Μεσόγειο.

Αναλυτές και διπλωμάτες εμφανίζονται επιφυλακτικοί ως προς το αν η Μόσχα βρίσκεται ήδη στο στάδιο να στρέφει πυραύλους προς την Ευρώπη από τη Λιβύη, παρ’ όλα αυτά η ανησυχία παραμένει. Ακόμη όμως και χωρίς τους πυραύλους, η Ρωσία μπορεί να χρησιμοποιεί ήδη στρατιωτικές βάσεις στη Λιβύη για επιχειρησιακή υποστήριξη – “οι οποίες, θεωρητικά, θα μπορούσαν να απειλήσουν την Ευρώπη”, ανέφερε ο Αρτούρο Βαρβέλι, ανώτερος ερευνητής του European Council on Foreign Relations.

Μέχρι στιγμής, η Μόσχα χρησιμοποιεί τις βάσεις κυρίως για την υποστήριξη των επιχειρήσεών της στην υπόλοιπη Αφρική, μέσω του Africa Corps, της νέας δομής που ελέγχεται από το ρωσικό υπουργείο Άμυνας.

Επιπλέον, υπάρχουν αυξανόμενοι φόβοι μεταξύ των αξιωματούχων της Νότιας Ευρώπης, ότι η Ρωσία θα μπορούσε σύντομα να εκμεταλλευτεί τη μετανάστευση από τη Λιβύη ως γεωπολιτικό όπλο, επαναλαμβάνοντας τον υβριδικό πόλεμο που εξαπέλυσε στα ανατολικά σύνορα της Ε.Ε., όταν ανάγκασε πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή να περάσουν μέσω Λευκορωσίας στην Πολωνία.

Ωστόσο, σύμφωνα με το Politico, δεν πάνε όλα όπως τα θέλει η Ρωσία. Ένας από τους διπλωμάτες δήλωσε ότι το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία στερεί από το Africa Corps τη χρηματοδότηση που χρειάζεται για να πληρώσει τις λιβυκές πολιτοφυλακές, δημιουργώντας εντάσεις με τους τοπικούς συμμάχους και τον ίδιο τον Χαφτάρ.

“Δεν βλέπω τους Ρώσους να παίρνουν στα χέρια τους τη διακίνηση μεταναστών”, δήλωσε ο Καρίμ Μέτσραν, ανώτερος ερευνητής του Atlantic Council, αλλά “τους βλέπω να λένε στους ντόπιους: ‘Εγώ είμαι τώρα ο νέος κυβερνήτης και εσύ απλά ακολουθείς τις εντολές μου”.