Η Ε.Ε. ψάχνει τρόπο να απομονώσει την Ουγγαρία για να στείλει δισεκατομμύρια στην Ουκρανία

Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν στέκεται εμπόδιο στο σχέδιο της ΕΕ να δεσμεύσει 140 δισ. ευρώ από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που τελούν υπό κυρώσεις και να τα δανείσει στην Ουκρανία. Όμως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι έχει βρει μια νομική λύση για να παρακάμψει την Ουγγαρία από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Κανονικά, ένα τόσο δραστικό μέτρο, όπως το σχέδιο των Βρυξελλών να κατασχέσουν τα αποθεματικά της Μόσχας, θα απαιτούσε ομοφωνία μεταξύ των 27 κρατών-μελών — δίνοντας ουσιαστικά στον Όρμπαν δικαίωμα βέτο, καθώς θεωρείται ο πιο φιλικά προσκείμενος στον Βλαντίμιρ Πούτιν ευρωπαίος ηγέτης.

Δεδομένου ότι ο Όρμπαν έχει μακρά ιστορία παρεμπόδισης κυρώσεων κατά του Κρεμλίνου, νομικοί εμπειρογνώμονες της ΕΕ εργάζονται σε ένα σχέδιο ώστε η απόφαση για το προτεινόμενο «Δάνειο Επανορθώσεων» προς την Ουκρανία να μπορεί να ληφθεί με ειδική πλειοψηφία αντί για ομοφωνία.

Σύμφωνα με τέσσερις πηγές που ενημερώθηκαν για τα σχέδια και μίλησαν στο POLITICO, η Επιτροπή ελπίζει να στηρίξει τη νομική της επιχειρηματολογία σε συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που συμφωνήθηκαν από όλους τους ηγέτες —συμπεριλαμβανομένου του Όρμπαν— στις 19 Δεκεμβρίου πέρσι.

Στη δήλωση εκείνη αναφερόταν: «Τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν δεσμευμένα μέχρι η Ρωσία να σταματήσει τον επιθετικό της πόλεμο κατά της Ουκρανίας και να την αποζημιώσει για τις ζημιές που προκάλεσε».

Τότε, η φράση αυτή είχε κυρίως ερμηνευθεί ως δέσμευση να παραμείνουν παγωμένα τα περιουσιακά στοιχεία — κυρίως στην τράπεζα Euroclear στο Βέλγιο — ώστε να μην έχει πρόσβαση η Ρωσία, ενώ οι τόκοι τους μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την πολεμική προσπάθεια.

Το νέο επιχείρημα της Επιτροπής είναι ότι η δήλωση αυτή παρέχει επαρκές νομικό έρεισμα ώστε να αλλάξουν οι κανόνες κυρώσεων από ομοφωνία σε ειδική πλειοψηφία. Για να λειτουργήσει, όμως, θα πρέπει τα περισσότερα ή όλα τα υπόλοιπα κράτη να συμφωνήσουν.

Ποιες άλλες χώρες βάζουν εμπόδια

Η επίτευξη αυτού του ευρύτερου συμφώνου δεν θα είναι εύκολη. Υπάρχουν και άλλες χώρες φιλικά προσκείμενες στη Ρωσία, όπως η Σλοβακία.

Υπάρχει, επίσης, το πρόβλημα του Βελγίου. Η κυβέρνηση στις Βρυξέλλες έχει εκφράσει ανησυχίες ότι η «κατάσχεση» μετρητών από την ΕΕ θα μπορούσε να εκθέσει το Βέλγιο και την Euroclear — όπου βρίσκονται τα παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία — σε νομικά αντίποινα από τη Μόσχα.

«Να πάρουν τα λεφτά του Πούτιν και να αφήσουν τα ρίσκα σε εμάς; Αυτό δεν πρόκειται να γίνει, να είμαι ξεκάθαρος,» δήλωσε ο πρωθυπουργός Μπάρτ ντε Βέβερ από τη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. «Αν χώρες δουν ότι τα αποθεματικά κεντρικών τραπεζών μπορεί να εξαφανιστούν αν έτσι θελήσουν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, ίσως αποφασίσουν να αποσύρουν τα αποθεματικά τους από την ευρωζώνη».

Ωστόσο, ο Ντε Βέβερ παραδέχτηκε ότι είναι πρόθυμος να συζητήσει το θέμα, και το Βέλγιο γενικά στηρίζει μέτρα κατά του Πούτιν — σε αντίθεση με την Ουγγαρία και τη Σλοβακία.

Η κύρια διαβεβαίωση που πιθανόν θα δοθεί στους Βέλγους είναι ότι άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ θα εγγυηθούν την αντικατάσταση των περιουσιακών στοιχείων της Euroclear που θα σταλούν στο Κίεβο με κοινά εγγυημένα ομόλογα (IOUs).

Το επόμενο βήμα

Οι ηγέτες της ΕΕ θα συναντηθούν την επόμενη εβδομάδα στην Κοπεγχάγη, όπου θα γίνουν συζητήσεις για το δάνειο. Επίσημες αποφάσεις θα ληφθούν στην επόμενη σύνοδο κορυφής στα τέλη Οκτωβρίου, αφού πρώτα το θέμα εξεταστεί από τους υπουργούς Οικονομικών στο Λουξεμβούργο στις 10 Οκτωβρίου.

«Στόχος στην Κοπεγχάγη είναι να συγκεντρωθεί αρκετή υποστήριξη από άλλες χώρες ώστε να απομονωθεί ο Όρμπαν», είπε ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης υπό καθεστώς ανωνυμίας. «Βρισκόμαστε σε γκρίζα ζώνη.»

Η Γερμανία, η Ισπανία, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής που συνορεύουν με την Ουκρανία είναι βασικοί υποστηρικτές του σχεδίου της Επιτροπής. Αντίθετα, η Γαλλία και η Ιταλία στο παρελθόν είχαν εμφανιστεί επιφυλακτικές σε καινοτόμες ιδέες αξιοποίησης των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων.

Ο γραμματέας Διεθνούς Επικοινωνίας της Ουγγαρίας, Ζόλταν Κόβατς, δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλιο.

Το στοίχημα των 140 δισ. ευρώ

Το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων έχει παγώσει στην Euroclear από την έναρξη της πλήρους εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022. Μεγάλο μέρος αυτών είχε επενδυθεί σε ομόλογα δυτικών κυβερνήσεων, τα οποία έληξαν και μετατράπηκαν σε μετρητά. Αυτά τα μετρητά βρίσκονται σήμερα σε λογαριασμό καταθέσεων στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Η Επιτροπή έχει εξετάσει και στο παρελθόν την ιδέα αξιοποίησης των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων, αλλά οι προσπάθειες είχαν συναντήσει ισχυρές πολιτικές αντιστάσεις.

Το «Δάνειο Επανορθώσεων» θα εκταμιεύεται σε δόσεις και θα χρησιμοποιηθεί για «ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία» και «κάλυψη δημοσιονομικών αναγκών», ανέφερε η Επιτροπή σε σημείωμά της.

Ένα βέτο από τη Βουδαπέστη θα σήμαινε ότι τα ρωσικά κεφάλαια θα επιστρέφονταν ουσιαστικά στη Μόσχα, αφήνοντας τις πρωτεύουσες υπεύθυνες να αποπληρώσουν το δάνειο. Η νέα παράκαμψη μειώνει αυτόν τον κίνδυνο. Ωστόσο, αρκετές χώρες ανησυχούν ότι η χρήση παλαιότερων πολιτικών δηλώσεων για χάραξη μελλοντικής πολιτικής θα δημιουργήσει επικίνδυνο προηγούμενο.

«Η Ουγγαρία έχει επαρκείς λόγους να κινήσει νομική διαδικασία», είπε δεύτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης. Ένας τρίτος πρόσθεσε: «Αν οι σκεπτικιστές δεν αλλάξουν θέση, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα Όρμπαν».