Η υπόγεια φυλακή του Ισραήλ όπου οι Παλαιστίνιοι δεν βλέπουν ποτέ το φως του ήλιου

Ενώ η ανθρωπιστική καταστροφή συνεχίζεται στη Γάζα παρά την εκεχειρία, νέες αποκαλύψεις βλέπουν διαρκώς το φως της δημοσιότητας γύρω από τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης και τα βασανιστήρια που υφίστανται οι Παλαιστίνιοι αιχμάλωτοι, στις φυλακές του Ισραήλ.

Οι άνθρωποι αυτοί στην πλειοψηφία τους είναι όμηροι του ισραηλινού στρατού και κρατούνται σε φυλακές χωρίς να τους έχουν απαγγελθεί κατηγορίες, χωρίς να έχουν περάσει από δίκη, χωρίς καν επικοινωνία με τα οικεία τους πρόσωπα. Ζουν στερούμενοι την αναγκαία τροφή, σε τραγικές συνθήκες υγιεινής και γίνονται διαρκώς θύματα σωματικών και ψυχολογικών βασανιστηρίων, όπως πολλάκις έχει καταγγελθεί από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο Guardian αποκαλύπτει σήμερα όσα συμβαίνουν στα σκοτάδια της φυλακής Ρακέφετ, εκεί όπου το Ισραήλ κρατά δεκάδες Παλαιστίνιους από τη Γάζα απομονωμένους σε μια υπόγεια φυλακή, όπου δεν βλέπουν ποτέ το φως της ημέρας, στερούνται επαρκούς τροφής και δεν επιτρέπεται να λάβουν ειδήσεις για τις οικογένειές τους ή τον έξω κόσμο.

Μεταξύ των κρατουμένων βρίσκονται τουλάχιστον δύο πολίτες που κρατούνται χωρίς απαγγελία κατηγορίας ή δίκη: ένας νοσηλευτής που συνελήφθη φορώντας τη στολή του και ένας νεαρός πωλητής φαγητού, σύμφωνα με τους δικηγόρους της Δημόσιας Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων στο Ισραήλ (PCATI), οι οποίοι εκπροσωπούν και τους δύο άνδρες.

Οι δύο άνδρες κρατούνται στο υπόγειο συγκρότημα Ρακέφετ από τον Ιανουάριο και περιέγραψαν συστηματικούς ξυλοδαρμούς και πράξεις βίας, παρόμοιες με εκείνες που έχουν τεκμηριωθεί σε άλλες ισραηλινές φυλακές.

Με εντολή του ακροδεξιού Μπεν-Γκβιρ άνοιξε ξανά η φυλακή

Η φυλακή Ρακέφετ άνοιξε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 με σκοπό να στεγάζονται εκεί ορισμένοι από τους πιο επικίνδυνους αρχηγούς οργανωμένου εγκλήματος στο Ισραήλ, αλλά έκλεισε λίγα χρόνια αργότερα λόγω του απάνθρωπου χαρακτήρα της. Ο ακροδεξιός υπουργός Δημόσιας Ασφάλειας, Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ, διέταξε την επαναλειτουργία της μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023.

Τα κελιά, ο μικροσκοπικός χώρος άσκησης και το δωμάτιο συνάντησης με τους δικηγόρους βρίσκονται όλα υπόγεια, με αποτέλεσμα οι κρατούμενοι να ζουν χωρίς καθόλου φυσικό φως.

Η φυλακή είχε αρχικά σχεδιαστεί για έναν μικρό αριθμό κρατουμένων υψηλής επικινδυνότητας που κρατούνταν σε ατομικά κελιά, φιλοξενώντας 15 άνδρες όταν έκλεισε το 1985. Τους τελευταίους μήνες, περίπου 100 κρατούμενοι έχουν φυλακιστεί εκεί, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που έλαβε η Δημόσια Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων στο Ισραήλ (PCATI).

Στο πλαίσιο της εκεχειρίας που συμφωνήθηκε στα μέσα Οκτωβρίου, το Ισραήλ απελευθέρωσε 1.700 Παλαιστίνιους κρατούμενους από τη Γάζα, οι οποίοι κρατούνταν επ’ αόριστον χωρίς απαγγελία κατηγορίας ή δίκη, καθώς και 250 Παλαιστίνιους φυλακισμένους που είχαν καταδικαστεί από ισραηλινά δικαστήρια.

Ωστόσο, η κλίμακα των συλλήψεων υπήρξε τόσο μεγάλη, ώστε ακόμη και μετά από αυτή τη μαζική απελευθέρωση, τουλάχιστον 1.000 ακόμη Παλαιστίνιοι εξακολουθούν να κρατούνται από το Ισραήλ υπό τις ίδιες συνθήκες.

«Παρότι ο πόλεμος έχει τυπικά τελειώσει, [οι Παλαιστίνιοι από τη Γάζα] εξακολουθούν να φυλακίζονται υπό νομικά αμφισβητούμενες και βίαιες συνθήκες πολέμου που παραβιάζουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και συνιστούν βασανιστήρια», ανέφερε η PCATI. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται και οι δύο κρατούμενοι στη Ρακέφετ, τους οποίους εκπροσωπούν οι δικηγόροι της οργάνωσης.

Ο Μπεν-Γκβιρ δήλωσε στα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης και σε μέλος του κοινοβουλίου ότι η φυλακή Ρακέφετ επαναλειτουργεί προκειμένου να κρατά μέλη της Νουχμπά —της «ελίτ» δύναμης της Χαμάς— που συμμετείχαν στις σφαγές εντός του Ισραήλ, καθώς και μαχητές των ειδικών δυνάμεων της Χεζμπολάχ που συνελήφθησαν στον Λίβανο.

Ωστόσο, οι δύο άνδρες που επισκέφθηκαν οι δικηγόροι της PCATI τον Σεπτέμβριο ήταν ένας 34χρονος νοσηλευτής που συνελήφθη ενώ εργαζόταν σε νοσοκομείο τον Δεκέμβριο του 2023 και ένας έφηβος που συνελήφθη τον Οκτώβριο του 2024, καθώς περνούσε από ισραηλινό σημείο ελέγχου.

«Στις περιπτώσεις των πελατών που επισκεφθήκαμε, μιλάμε για αμάχους», δήλωσε η δικηγόρος της PCATI, Τζανάν Άμπντου. «Ο άνδρας με τον οποίο μίλησα ήταν 18 ετών και εργαζόταν πουλώντας φαγητό. Συνελήφθη σε σημείο ελέγχου, στον δρόμο.»

Η Ισραηλινή Υπηρεσία Φυλακών (IPS) δεν απάντησε σε ερωτήσεις σχετικά με το καθεστώς και την ταυτότητα των υπόλοιπων κρατουμένων στη φυλακή Ρακέφετ, το όνομα της οποίας σημαίνει «κυκλάμινο» στα εβραϊκά.

Διαβαθμισμένα ισραηλινά στοιχεία δείχνουν ότι η πλειονότητα των Παλαιστινίων που συνελήφθησαν στη Γάζα κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν άμαχοι. Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ είχε αποφανθεί το 2019 ότι είναι νόμιμη η κράτηση των σορών Παλαιστινίων ως «διαπραγματευτικών χαρτιών» για μελλοντικές συνομιλίες, και οργανώσεις δικαιωμάτων κατηγορούν το Ισραήλ ότι εφαρμόζει την ίδια πρακτική και σε ζωντανούς κρατούμενους από τη Γάζα.

Παλαιστίνιοι κακοποιούνται συστηματικά, χωρίς να βλέπουν το φως του ήλιου

Οι συνθήκες για τους Παλαιστίνιους κρατούμενους είναι «εφιαλτικές από πρόθεση» σε όλες τις φυλακές, δήλωσε η Ταλ Στάινερ, εκτελεστική διευθύντρια της PCATI. Τόσο νυν όσο και πρώην κρατούμενοι, καθώς και πληροφοριοδότες από τον ισραηλινό στρατό, έχουν περιγράψει συστηματικές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου.

Ωστόσο, η Ρακέφετ επιβάλλει μια μοναδική μορφή κακοποίησης. Η κράτηση ανθρώπων κάτω από το έδαφος, χωρίς φυσικό φως για μήνες, έχει «ακραίες συνέπειες» για την ψυχική υγεία, σύμφωνα με τη Στάινερ. «Είναι εξαιρετικά δύσκολο να διατηρήσει κανείς την ψυχική του ακεραιότητα όταν κρατείται σε τόσο καταπιεστικές και σκληρές συνθήκες.»

Η παρατεταμένη έλλειψη φωτός επηρεάζει και τη σωματική υγεία, διαταράσσοντας βασικές βιολογικές λειτουργίες — από τους κιρκάδιους ρυθμούς που είναι απαραίτητοι για τον ύπνο έως την παραγωγή βιταμίνης D.

Μέσα στη φυλακή Ρακέφετ

Παρά το γεγονός ότι εργάζεται ως δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων και έχει επισκεφθεί φυλακές στο συγκρότημα της Ράμλα, νοτιοανατολικά του Τελ Αβίβ, όπου βρίσκεται η Ρακέφετ, η Ταλ Στάινερ δεν είχε ακούσει ποτέ για την υπόγεια φυλακή πριν ο Μπεν-Γκβιρ διατάξει την επαναλειτουργία της.

Η φυλακή είχε κλείσει πριν ιδρυθεί η PCATI, επομένως η νομική ομάδα στράφηκε σε παλαιά δημοσιογραφικά αρχεία και στα απομνημονεύματα του Ραφαέλ Σουΐσα, επικεφαλής της Ισραηλινής Υπηρεσίας Φυλακών στα μέσα της δεκαετίας του 1980, για να μάθει περισσότερα σχετικά.

«[Ο Σουΐσα] έγραψε ότι κατάλαβε πως το να κρατείται κάποιος κάτω από τη γη, 24 ώρες το 24ωρο, είναι υπερβολικά σκληρό, υπερβολικά απάνθρωπο για οποιονδήποτε άνθρωπο, ανεξαρτήτως των πράξεών του», δήλωσε η Στάινερ.

Το περασμένο καλοκαίρι, οι δικηγόροι της PCATI κλήθηκαν να εκπροσωπήσουν δύο άνδρες που κρατούνταν στην υπόγεια φυλακή, και έτσι η Άμπντου και μια συνάδελφός της κατάφεραν να την επισκεφθούν για πρώτη φορά.

Οδηγήθηκαν κάτω από τη γη από μασκοφόρους, βαριά οπλισμένους φρουρούς, κατεβαίνοντας μια σκάλα γεμάτη βρωμιά, σε ένα δωμάτιο όπου το πάτωμα ήταν γεμάτο από υπολείμματα νεκρών εντόμων. Η τουαλέτα ήταν τόσο βρώμικη που πρακτικά δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί.

Κάμερες παρακολούθησης στους τοίχους παραβίαζαν το βασικό νομικό δικαίωμα για εμπιστευτική συζήτηση, ενώ οι φρουροί προειδοποίησαν ότι η συνάντηση θα διακοπεί εάν γινόταν αναφορά στις οικογένειες των κρατουμένων ή στον πόλεμο στη Γάζα.

«Αναρωτήθηκα, αν οι συνθήκες στο δωμάτιο των δικηγόρων είναι τόσο ταπεινωτικές — όχι μόνο για εμάς προσωπικά, αλλά και για το ίδιο το επάγγελμα — τότε ποια να είναι η κατάσταση για τους κρατούμενους;» είπε η Άμπντου. «Η απάντηση ήρθε σύντομα, όταν τους συναντήσαμε.»

Οι πελάτες της οδηγήθηκαν μέσα σκυφτοί, με τους φρουρούς να πιέζουν τα κεφάλια τους στο έδαφος, και παρέμειναν δεμένοι στα χέρια και στα πόδια, όπως περιέγραψε η Άμπντου.

Η Σάτζα Μισέρκι Μπαράνσι, η δεύτερη δικηγόρος της PCATI που συμμετείχε στην επίσκεψη, δήλωσε ότι οι δύο κρατούμενοι βρίσκονταν στη Ρακέφετ επί εννέα μήνες, και ο νοσηλευτής ξεκίνησε τη συνάντηση ρωτώντας: «Πού βρίσκομαι και γιατί είμαι εδώ;» Οι φρουροί δεν του είχαν αποκαλύψει ποτέ το όνομα της φυλακής.

Οι Ισραηλινοί δικαστές που ενέκριναν την κράτησή τους, μέσα από σύντομες βιντεοακροάσεις κατά τις οποίες οι κρατούμενοι δεν είχαν δικηγόρο και δεν άκουσαν κανένα αποδεικτικό στοιχείο εναντίον τους, ανέφεραν απλώς ότι θα παραμείνουν εκεί «μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος».

Οι δύο άνδρες περιέγραψαν κελιά χωρίς παράθυρα και χωρίς αερισμό, στα οποία κρατούνταν τρεις ή τέσσερις κρατούμενοι, αναφέροντας ότι συχνά ένιωθαν να πνίγονται και να δυσκολεύονται να αναπνεύσουν.

Οι κρατούμενοι είπαν στους δικηγόρους ότι υφίστανται τακτικά σωματική κακοποίηση, όπως ξυλοδαρμούς, επιθέσεις από σκυλιά με σιδερένια φίμωτρα και ποδοπατήματα από φρουρούς, ενώ τους αρνούνται επαρκή ιατρική φροντίδα και τους παρέχουν τροφή σε επίπεδα λιμοκτονίας. Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ αποφάνθηκε αυτόν τον μήνα ότι το κράτος στερεί από τους Παλαιστίνιους κρατούμενους επαρκή διατροφή.

Έχουν ελάχιστο χρόνο έξω από το κελί, σε έναν μικροσκοπικό υπόγειο χώρο, μερικές φορές μόλις πέντε λεπτά κάθε δεύτερη μέρα. Τα στρώματα αφαιρούνται νωρίς το πρωί, συνήθως γύρω στις 4 π.μ., και επιστρέφονται αργά το βράδυ, αφήνοντας τους κρατούμενους πάνω σε σιδερένιες βάσεις, μέσα σε άδεια κελιά.

Οι περιγραφές τους ταυτίζονται με τις εικόνες από την τηλεοπτική επίσκεψη του Μπεν-Γκβιρ στη φυλακή, που πραγματοποιήθηκε για να διαφημίσει την απόφασή του να επαναλειτουργήσει την υπόγεια εγκατάσταση. «Αυτός είναι ο φυσικός τόπος των τρομοκρατών — κάτω από τη γη», είχε δηλώσει τότε.

Ο Μπεν-Γκβιρ έχει καυχηθεί επανειλημμένα για την κακομεταχείριση των Παλαιστινίων κρατουμένων, ρητορική που, σύμφωνα με πρώην ομήρους των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου, οδήγησε σε κλιμάκωση της βίας και της κακοποίησης από τη Χαμάς κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας τους.

Αυτό περιλάμβανε την κράτηση ομήρων σε υπόγειες σήραγγες για μήνες, τη στέρηση τροφής, την απομόνωση από ειδήσεις για συγγενείς ή τον έξω κόσμο, καθώς και βία και ψυχολογικά βασανιστήρια, μεταξύ των οποίων και η εντολή να σκάψουν έναν τάφο μπροστά στην κάμερα.

Οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν προειδοποιήσει ότι η μεταχείριση των Παλαιστινίων κρατουμένων θέτει σε κίνδυνο τα ευρύτερα συμφέροντα ασφαλείας της χώρας.

“Σε παρακαλώ, έλα να με δεις ξανά”

Η Μισέρκι Μπαράνσι ανέφερε ότι ο κρατούμενος νοσηλευτής είδε τελευταία φορά το φως της ημέρας στις 21 Ιανουαρίου φέτος, όταν μεταφέρθηκε στη Ρακέφετ, ύστερα από έναν χρόνο μετακινήσεων σε άλλες φυλακές, μεταξύ των οποίων και το διαβόητο στρατιωτικό κέντρο Σντε Τεϊμάν.

Ο νοσηλευτής, πατέρας τριών παιδιών, δεν έχει λάβει καμία είδηση για την οικογένειά του από τη στιγμή της σύλληψής του. Το μόνο προσωπικό στοιχείο που μπορούν να μεταφέρουν οι δικηγόροι στους κρατούμενους από τη Γάζα είναι το όνομα του συγγενή που τους εξουσιοδότησε να αναλάβουν την υπόθεσή τους.

«Όταν του είπα: “Μίλησα με τη μητέρα σου και μου έδωσε την άδεια να σε συναντήσω”, του πρόσφερα αυτό το μικρό πράγμα — τουλάχιστον του είπα ότι η μητέρα του είναι ζωντανή», δήλωσε η Μισέρκι Μπαράνσι.

Όταν ο άλλος κρατούμενος ρώτησε την Άμπντου αν η έγκυος σύζυγός του είχε γεννήσει με ασφάλεια, ο φρουρός διέκοψε αμέσως τη συζήτηση για να τον απειλήσει. Καθώς οι φρουροί απομάκρυναν τους δύο άνδρες, η Άμπντου άκουσε τον ήχο ενός ανελκυστήρα, κάτι που υποδηλώνει ότι τα κελιά τους βρίσκονται ακόμη πιο βαθιά κάτω από τη γη.

Ο έφηβος τής είχε πει: «Είσαι ο πρώτος άνθρωπος που βλέπω από τη στιγμή της σύλληψής μου», και το τελευταίο του αίτημα προς εκείνη ήταν: «Σε παρακαλώ, έλα να με δεις ξανά.»

Η Ισραηλινή Υπηρεσία Φυλακών (IPS) ανέφερε σε δήλωσή της ότι «λειτουργεί σύμφωνα με τον νόμο και υπό την εποπτεία επίσημων ελεγκτικών αρχών» και πρόσθεσε ότι «δεν φέρει ευθύνη για τη νομική διαδικασία, την κατηγοριοποίηση των κρατουμένων, την πολιτική συλλήψεων ή τις ίδιες τις συλλήψεις».

Το υπουργείο Δικαιοσύνης παρέπεμψε τις ερωτήσεις σχετικά με τη Ρακέφετ και τους κρατούμενους στον ισραηλινό στρατό, ο οποίος με τη σειρά του παρέπεμψε τις ερωτήσεις στην IPS.