Η κομμουνιστική όαση της Ινδίας

Του Χρήστου Στασινόπουλου

Εκατό χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, οι λιγοστές εναπομείνασες κομμουνιστικές κυβερνήσεις σε Κίνα, Κούβα, Βιετνάμ, Λαός, ακόμη και Βόρειο Κορέα, είτε έχουν «ανοιχτεί» στον καπιταλιστικό κόσμο που προέκυψε μετά την πτώση της ΕΣΣΔ για να μπορέσουν να επιβιώσουν σε αυτόν, είτε έχουν πια υιοθετήσει στάτους ιστορικού εκθέματος.

Στην Κεράλα της Ινδίας όμως, μια επαρχία με πληθυσμό 35 εκατομμυρίων ανθρώπων, η τοπική κυβέρνηση συνασπισμού πολλών αριστερών κομμάτων Αριστερό Δημοκρατικό Μέτωπο (LDF) με πρώτο το Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδίας-Μαρξιστικό (CPI-M) και δεύτερο το Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδίας (CPI), συνεχίζει τον αγώνα της προς την κατεύθυνση της εφαρμογής των πολιτικών εκείνων που θα κάνουν πραγματικότητα το όραμα που υιοθέτησαν εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα εκατομμύρια άνθρωποι. Η ζωντανή και ενεργή κομμουνιστική πραγματικότητα στην ινδική αυτή επαρχία δεν είναι αποτέλεσμα τυχαίων γεγονότων, αλλά σκληρής δουλειάς στην καθημερινότητα και πολιτικών επιλογών της ηγεσίας των κομμάτων που συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό που είναι στην εξουσία σχεδόν αδιαλείπτως εδώ και περίπου 60 χρόνια.

Η κομμουνιστική-σοσιαλιστική διακυβέρνηση στην Κεράλα έχει καταφέρει, μέσω σημαντικών επενδύσεων σε εκπαιδευτικές δομές και εκπαιδευτικό προσωπικό, να φτιάξει το καλύτερο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα σε ολόκληρη την Ινδία και να περιορίσει τον αναλφαβητισμό σε ποσοστό μόλις 5% του πληθυσμού της επαρχίας. Παράλληλα, όλοι οι πολίτες της Κεράλα ανεξαρτήτως εισοδήματος απολαμβάνουν δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη υψηλότατου επιπέδου, με το σύστημα υγείας να καλύπτει πλήρως τα έξοδα ακόμη και για σοβαρές επεμβάσεις, όπως ας πούμε για εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς. Στην διεθνή βιβλιογραφία το μοντέλο οικονομίας και ανάπτυξης της συγκεκριμένης ινδικής επαρχίας έχει καταγραφεί ως «το φαινόμενο της Κεράλα» ή «το μοντέλο της Κεράλα», το οποίο βασίζεται κατά κύριο λόγο στην εκτεταμένη αγροτική μεταρρύθμιση, που οδήγησε στην ραγδαία βελτίωση του βιοτικού επιπέδου ολόκληρων κοινοτήτων, αλλά και σε άλλες σημαντικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν από τις κομμουνιστικές κυβερνήσεις στην περιοχή. Η οικονομική ανάπτυξη στην Κεράλα είναι πολύ πάνω από τον μέσο όρο στην Ινδία, παρότι η επαρχία δεν αποτελεί έδρα μεγάλων εταιρειών και εργοστασίων. Παράλληλα, η Κεράλα είναι μια από τις τέσσερις επαρχίες της Ινδίας που η έκταση του φαινομένου της πείνας στον πληθυσμό εκτιμάται απλά ως «σοβαρή», καθώς σύμφωνα με την έκθεση της επιτροπής Tendulkar για το 2013, το ποσοστό του πληθυσμού που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας ανέρχεται στις αγροτικές περιοχές στο 9,14% του πληθυσμού και στις αστικές περιοχές στο 4,97%.

Με αυτά τα δεδομένα, η Κεράλα εν αντιθέσει με σχεδόν ολόκληρη την υπόλοιπη Ινδία έχει μετατραπεί σε ένα τεράστιο «εργοστάσιο» παραγωγής εξειδικευμένου προσωπικού για ξένες εταιρείες. Η συνέχεια της «παραγωγής» εργαζομένων με εξαιρετικά προσόντα και υψηλό βιοτικό επίπεδο διασφαλίζεται εν μέρει κι από την υλική συνεισφορά στην οικονομία της Κεράλα από τους εκατοντάδες χιλιάδες καλοπληρωμένους εργαζόμενους με καταγωγή από εκεί που δουλεύουν σε επιχειρήσεις του εξωτερικού και ιδιαίτερα στις χώρες του Περσικού Κόλπου. Σύμφωνα με υπολογισμούς, τα εμβάσματα και οι επενδύσεις από τους εργαζόμενους στο εξωτερικό «Κεραλανούς» αντιστοιχούν στο ένα τρίτο του συνολικού ΑΕΠ της επαρχίας το οποίο ανέρχεται σε 120 δισ. δολ.

Οι οικονομικές αλλαγές σε διεθνές επίπεδο δεν θα μπορούσαν φυσικά να αφήσουν ανεπηρέαστη και την Κεράλα, με την κατάσταση όπως διαμορφώνεται προφανώς να προκαλεί ανησυχία ως προς το μέλλον της περιοχής. Όπως και αλλού στον κόσμο, έτσι και στην ινδική αυτή επαρχία, οι παραδοσιακά αγροτικές κοινότητες αντιμετωπίζουν προβλήματα, αφού τα παιδιά φεύγουν από τα χωριά και οι παραγωγοί δεν βρίσκουν εύκολα ιδιώτες αγοραστές. Στην πρόκληση αυτή η κυβέρνηση απάντησε με την ανάπτυξη ειδικών προγραμμάτων μέσω των οποίων αγοράζει σε βάθος 10ετίας την παραγωγή που μένει απούλητη και φροντίζει αυτή για την διάθεση της. Η σταδιακή αποψίλωση των αγροτικών κοινοτήτων από τη νεολαία σε συνδυασμό με την μαζική μετανάστευση για την εξεύρεση δουλειάς (από την οποία όμως όπως αναφέρθηκε παραπάνω προέρχονται και σημαντικά έσοδα για την κυβέρνηση) έχουν αφήσει το σημάδι τους στις πόλεις και τα χωριά της επαρχίας καθώς χλιδάτα σπίτια ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια δίπλα σε λαϊκές κατοικίες, ενώ την ίδια στιγμή πολλά από αυτά δεν κατοικούνται ή κατοικούνται ανά διαστήματα μέσα στον χρόνο. Σύμφωνα με έκθεση της τοπικής κυβέρνησης του 2011, περισσότερα από ένα εκατομμύριο σπίτια ήταν ακατοίκητα ή μερικώς κατοικημένα. Παρά ταύτα, όλα τα σπίτια σε ολόκληρη την επαρχία έχουν ηλεκτρικό ρεύμα και τουαλέτα, δύο στοιχεία που για την υπόλοιπη Ινδία δεν είναι αυτονόητα.

Τα κομμουνιστικά κόμματα της Κεράλα, παρά τις διαφορές μεταξύ τους σε ιδεολογικό πλαίσιο οι οποίες προέκυψαν και από τους διεθνείς συσχετισμούς της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος του 20ου αιώνα, έκαναν μια σημαντική κίνηση στρατηγικής μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εν αντιθέσει με τα περισσότερα κομμουνιστικά κόμματα στην Ασία που ενεπλάκησαν στον Ψυχρό Πόλεμο με όρους κατάληψης της εξουσίας, το ενιαίο τότε Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδίας υιοθέτησε μια στρατηγική που έμοιαζε με την λογική των Λαϊκών Μετώπων στην Ευρώπη, της συμμετοχής τους δηλαδή στις εκλογές. Παράλληλα οι κομμουνιστές της Κεράλα δεν προχώρησαν σε κατάληψη των μέσων παραγωγής, εργοστασίων κτλ, ούτε σε κρατικοποίηση της ιδιωτικής περιουσίας.

Παρότι το ενιαίο Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδίας δεν έδωσε λίγους αγώνες στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα ακόμη και με ένοπλη πάλη, το στοιχείο που του επέτρεψε να σμιλέψει το μέλλον των περιοχών της Ινδίας στις οποίες έχει δύναμη ήταν η συμμετοχή του με όρους δημιουργικού ριζοσπαστισμού και υλικής κριτικής μέσα από τις εκλογικές μάχες της χώρας. Η μάχη των Ινδών κομμουνιστών απέναντι στην Βρετανική Αυτοκρατορία, την αποικιοκρατία και το φεουδαρχικό σύστημα αλλά και η κριτική στο σύστημα των καστών, ήταν τα συστατικά της επιτυχίας. Στην Ινδία έχει αφήσει εποχή η παράσταση «Εσύ με έκανες Κομμουνιστή», ένα μιούζικαλ το οποίο έφτιαξαν οι άνθρωποι του Κόμματος της Κεράλα στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Σε αυτό οι εργάτες γης της περιοχής οργανώνονται για να αντισταθούν σε έναν φεουδάρχη. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι το έργο ήταν αυτό που χάρισε την πρώτη εκλογική νίκη στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδίας το 1957 στην Κεράλα, κάνοντας στην ουσία δημοφιλείς τις κομμουνιστικές ιδέες.

Παρά την εξαιρετική δουλειά που κάνουν τα δύο μεγάλα κομμουνιστικά κόμματα στην Κεράλα και οι σύμμαχοι τους στο LDF δεν θα μπορούσαν να μην αναπαράγουν κάποια από τα προβληματικά στοιχεία που ταλαιπώρησαν και εξασθένισαν το κομμουνιστικό κίνημα διεθνώς. Η διάσπαση του 1964 στην Ινδία έγινε επειδή κάποια στελέχη του κόμματος είχαν ταχθεί με το μέρος της κυβέρνησης της χώρας στον πόλεμο με την Κίνα, ενώ υπήρχε και διάσταση απόψεων για την φύση και τα αίτια των προβλημάτων της οικονομίας της Ινδίας. Οι διαφωνίες της περιόδου αντικατόπτριζαν φυσικά και τις διαφορές που υπήρχαν μεταξύ της Σοβιετικής άποψης και της Κινεζικής για το μέλλον και για το παρόν του κομμουνισμού. Οι διαφορές που οδήγησαν εν τέλει στην ρήξη έφτασαν σε τέτοιο βαθμό ώστε το CPI- M να υποστηρίζει ότι το μητρικό Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδίας ιδρύθηκε το 1920 ενώ το CPI να υποστηρίζει ότι ιδρύθηκε το 1925.

ΠΗΓΗ: ΕΘΝΟΣ, φωτογραφία αρχείου: AP / Bikas Das