Η κλοπή της Μόνα Λίζα από το Λούβρο, που γέννησε έναν θρύλο

Σκηνές θρίλερ εκτυλίχθηκαν το πρωί της Κυριακής (19/10) στο Λούβρο όπου έλαβε χώρα μια από τις σημαντικότερες ληστείες στην ιστορία του Μουσείου, προκαλώντας διεθνές σοκ. Τρεις κουκουλοφόροι εισέβαλαν στην Πινακοθήκη Απόλλωνα και αφαίρεσαν εννέα κοσμήματα της συλλογής του Ναπολέοντα και της Αυτοκράτειρας Ευγενίας.

Το περιστατικό, που κράτησε λίγα μόνο λεπτά και έχει κάνει τον γύρο του κόσμου, ξύπνησε μνήμες από το διασημότερο εγκλήματα στην ιστορία του μουσείου: την κλοπή της Μόνα Λίζα το 1911, που έκανε το μέχρι πρότινος “άγνωστο” έργο, διάσημο παγκοσμίως.

Ο Ιταλός που έκλεψε την Μόνα Λίζα από το Λούβρο

Η υπόθεση αυτή παραμένει ίσως η πιο γνωστή κλοπή έργου τέχνης στην ιστορία. Στις 21 Αυγούστου 1911, ο Vincenzo Peruggia, μαζί με δύο ακόμη Ιταλούς εργάτες, Vincenzo και Michele Lancelotti – εισέβαλαν στο Λούβρο τα ξημερώματα, παρακάμπτοντας τα μέτρα ασφαλείας της εποχής. Οι τρεις άνδρες είχαν περάσει τη νύχτα κρυμμένοι σε έναν αποθηκευτικό χώρο με υλικά τέχνης, και μόλις το μουσείο άνοιξε, αφαίρεσαν τη Μόνα Λίζα από τον τοίχο, βγάζοντας το ξύλινο πλαίσιο και την προστατευτική θήκη. Ο Vincenzo Peruggia φέρεται να ήταν αυτός που είχε φτιάξει την προθήκη του πίνακα και έτσι γνώριζε πως να τηn αποσυναρμολογήσει. Ο πίνακας καλύφθηκε με κουβέρτα και μεταφέρθηκε στο σταθμό Quai d’Orsay, όπου οι δράστες επιβιβάστηκαν σε τρένο για να φύγουν από το Παρίσι.

Πριν από την κλοπή, η Μόνα Λίζα δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστή εκτός του κύκλου των ειδικών στην τέχνη. Ζωγραφισμένη από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι γύρω στο 1507, η φήμη της ως αριστούργημα της Αναγέννησης είχε αρχίσει να διαδίδεται μόλις τη δεκαετία του 1860, περιοριζόμενη σε ένα μικρό κομμάτι της γαλλικής διανόησης. Όμως η κλοπή της το 1911 την έκανε διάσημη σε παγκόσμιο επίπεδο μέσα σε λίγες ώρες.

Η αποκάλυψη της απουσίας του πίνακα έγινε από έναν ζωγράφο που ήθελε να κάνει ένα αντίγραφο του έργου. Παρατήρησε τα άδεια άγκιστρα και ενημέρωσε τους φύλακες. Το γεγονός προκάλεσε τεράστια αναστάτωση: η γαλλική κοινή γνώμη αντέδρασε έντονα, εικάζοντας ότι Αμερικανοί μεγιστάνες, όπως ο J.P. Morgan, ήταν οι ηθικοί αυτουργοί της κλοπής, ενώ ακόμη και ο Πάμπλο Πικάσο και η κυβέρνηση της Γερμανίας είχαν θεωρηθεί ύποπτοι χωρίς όμως να υπάρχουν αποδείξεις.

Ο Peruggia, ισχυρίστηκε ότι η κλοπή ήταν πατριωτική ενέργεια για να επιστραφεί η Μόνα Λίζα στην Ιταλία, καθώς πίστευε λανθασμένα ότι είχε αφαιρεθεί από τον Ναπολέοντα κατά την εκστρατεία του στην Ιταλία (1796-97). Ωστόσο, από τις επιστολές του προς γονείς και εμπόρους τέχνης, προκύπτει ότι στόχος του ήταν και οικονομικός καθώς ζήτησε 500.000 ιταλικές λίρες για την επιστροφή του πίνακα.

Παρά την πρόθεσή του να πουλήσει τη Μόνα Λίζα, η τεράστια έκταση που είχε πάρει η υπόθεση της κλοπής έκανε αδύνατη οποιαδήποτε πώληση. Ο Peruggia έκρυψε τον πίνακα σε μια βαλίτσα στο διαμέρισμά του στο Παρίσι για σχεδόν δύο χρόνια, μέχρι που προσπάθησε να τον πουλήσει στον συλλέκτη Alfredo Geri στη Φλωρεντία. Η αυθεντικότητα επιβεβαιώθηκε και αμέσως ειδοποιήθηκε η αστυνομία, με αποτέλεσμα η Μόνα Λίζα να επιστραφεί στο Λούβρο. Ο Peruggia καταδικάστηκε σε οκτώ μήνες φυλάκιση, ενώ η κλοπή άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ιστορία της τέχνης και της ασφάλειας των μουσείων.

Λούβρο: Οι κλοπές που δεν βλέπουν το “φως” της δημοσιότητας

Στην ιστορία του Λούβρου, έχουν σημειωθεί κι άλλες κλοπές, πολλές από τις οποίες έμειναν αθέατες για το ευρύ κοινό. Το 1983, για παράδειγμα, δύο κομμάτια ιταλικής πανοπλίας του 16ου αιώνα, που ανήκαν στη συλλογή Rothschild, αφαιρέθηκαν και παρέμειναν κρυμμένα σε ιδιωτική συλλογή μέχρι τελικά να επιστραφούν στο Μουσείο το 2021.

Σύμφωνα με ειδικούς στην τέχνη και την ασφάλεια μουσείων, οι διαχειριστές του Λούβρου προτιμούν να κρατούν πολλά περιστατικά κλοπών κρυφά, καθώς η δημοσιοποίηση τους μπορεί να υπονομεύσει την ασφάλεια του μουσείου, να ενισχύσει την τιμή της λείας για τους εγκληματίες ή να ωθήσει τους δράστες στο να καταστρέψουν τα κλεμμένα εκθέματα. Παράλληλα, τα έργα που έχουν αφαιρεθεί από το Λούβρο συχνά είναι αναγνωρίσιμα, πράγμα που αυξάνει τις πιθανότητες ανάκτησής τους.

Τα περισσότερα μουσεία, αποφεύγουν να ανακοινώνουν κάθε κλοπή, προτιμώντας να λύσουν το ζήτημα εσωτερικά και να επιστρέψουν τα έργα με διακριτικότητα.

Σύμφωνα με ειδικούς, περίπου το 40% των κλεμμένων αντικειμένων από μουσεία επιστρέφονται, συνήθως επειδή είναι αναγνωρίσιμα και δεν μπορούν να διατεθούν εύκολα στην αγορά.

Τα κενά ασφαλείας

Η ασφάλεια του Λούβρου είναι αυστηρή, αλλά το μέγεθος και η πολυπλοκότητα του χώρου δημιουργούν προκλήσεις. Το μουσείο φιλοξενεί πάνω από 35.000 έργα τέχνης σε 60.600 τετραγωνικά μέτρα εκθεσιακού χώρου και δέχεται περισσότερους από 9 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως. Για να διαφυλαχθούν τα έργα, χρησιμοποιούνται σύγχρονα συστήματα παρακολούθησης, υπερσύγχρονα προστατευτικά πλαίσια και θήκες, καθώς και αυστηρά πρωτόκολλα πρόσβασης και φύλαξης.

Ωστόσο, οι κλοπές, δείχνουν ότι η ανθρώπινη παραμέληση ή η εκμετάλλευση γνώσης των εσωτερικών διαδικασιών μπορούν να παρακάμψουν ακόμα και τα πιο εξελιγμένα μέτρα ασφάλειας.

Η πρόσφατη κλοπή στα κοσμήματα του Ναπολέοντα υπενθυμίζει ότι, παρά τα μέτρα ασφαλείας, η ανθρώπινη φαντασία και η προετοιμασία μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο ακόμα και τα πιο πολύτιμα εκθέματα.

Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η διαχείριση της ασφάλειας απαιτεί συνεχή εκπαίδευση προσωπικού, τακτική αναθεώρηση των συστημάτων προστασίας και πλήρη καταγραφή όλων των εργαζομένων και επισκεπτών.