Η Ουκρανία αναζητά ελπίδα, η Μόσχα τηρεί στάση αναμονής και οι ΗΠΑ πιέζουν

Αν και το σχέδιο 28 σημείων του Τραμπ για τον πόλεμο στην Ουκρανία φάνηκε να επιταχύνει τις εξελίξεις και ταρακούνησε την Ευρώπη, δεν φαίνεται να αλλάζουν πολλά ούτε για το Κίεβο ούτε για τη Μόσχα.

“Είμαστε μπροστά σε μια δύσκολη επιλογή – είτε να χάσουμε την αξιοπρέπειά μας είτε να χάσουμε έναν βασικό εταίρο” δήλωσε ο Ζελένσκι απαντώντας στην πίεση του Τραμπ για αποδοχή μιας ειρηνευτικής συμφωνίας που φαίνεται να εξασφαλίζει όλους τους πολεμικούς στόχους του Βλαντίμιρ Πούτιν – μια πρόταση που οι Ευρωπαίοι ηγέτες χαρακτήρισαν ως παράδοση.

Καθώς ο πόλεμος ετοιμάζεται να μπει στον τέταρτο χειμώνα του, δεν φαίνεται κανένα σημάδι ότι καμία πλευρά έχει τη δυνατότητα να επιτύχει μια σημαντική στρατιωτική ανατροπή. Ούτε η αδιάκοπη φθορά στο ανατολικό μέτωπο της Ουκρανίας, ούτε ο εναέριος βομβαρδισμός ουκρανικών πόλεων από τη Μόσχα, ούτε τα ουκρανικά πλήγματα μεγάλης εμβέλειας σε υποδομές στη Ρωσία μοιάζουν ικανά να ανατρέψουν την ισορροπία σύντομα.

“Απίθανο το ενδεχόμενο στρατιωτικής νίκης για οποιαδήποτε πλευρά στο άμεσο μέλλον”

Το σχέδιο Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία προβλέπει την παραχώρηση της περιοχής του Ντονμπάς– συμπεριλαμβανομένων περιοχών που ελέγχει σήμερα – τη συρρίκνωση του στρατού της, την εγκατάλειψη όπλων μεγάλης εμβέλειας και τον αποκλεισμό ένταξης στο ΝΑΤΟ. Δεν είναι φυσικά ο τύπος συμφωνίας που θα ήταν αποδεκτός από το Κίεβο, αλλά η πραγματικότητα στο πεδίο οδηγεί ορισμένους αναλυτές στο συμπέρασμα ότι κάποια στιγμή θα χρειαστεί να γίνει μια συμφωνία.

Με την Ουάσινγκτον να δείχνει πως θέλει πρόοδο, το Κίεβο αντιλαμβάνεται ολοένα και περισσότερο ότι η διπλωματική πίεση μπορεί να ενταθεί τις επόμενες μέρες και εβδομάδες, ειδικά καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος φαίνεται αποφασισμένος να τηρήσει ένα στενό χρονοδιάγραμμα που ενδέχεται να συμπέσει με τη βράβευσή του με το νέο βραβείο ειρήνης της FIFA στις 5 Δεκεμβρίου.

Υπάρχει στρατιωτική λύση σε αυτή τη σύγκρουση;

Σύμφωνα με τον Shaun Walker, ανταποκριτή του Guardian, η Ρωσία εξακολουθεί να έχει “το στρατιωτικό μομέντουμ”, αλλά στην πιο σκοτεινή εκδοχή του. “Έχει φανεί ότι δεν είναι πραγματικά ικανή να καταλάβει εδάφη χωρίς πρώτα να τα καταστρέψει. Είναι μια αργή προέλαση όπου παίρνουν τον έλεγχο πόλεων που είναι ουσιαστικά ερείπια όταν φτάνουν σε αυτές”.

Αν και δεν αποκλείει εντελώς μια έκπληξη, λέει ότι η προοπτική ο στρατός να σαρώσει μεγάλες εκτάσεις γης φαίνεται απίθανη. “Η ιδέα ότι οι Ρώσοι θα εισβάλουν ξαφνικά σε μεγάλες πόλεις και θα τις καταλάβουν δεν φαίνεται εφικτή. Το ίδιο και οι Ουκρανοί – δεν μοιάζουν ικανοί να κάνουν κάτι τέτοιο. Η προοπτική μιας στρατιωτικής νίκης για οποιαδήποτε πλευρά φαίνεται μάλλον απίθανη σύντομα” λέει.

Τι θα μπορούσε να αποτελεί αποδεκτή ειρηνευτική συμφωνία για την Ουκρανία

Οι Ουκρανοί είναι πλέον “βαθιά κουρασμένοι” και, σε αυτό το σημείο, περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να είναι έτοιμοι να εξετάσουν μια “επώδυνη συμβιβαστική συμφωνία”, λέει ο Shaun. Μπορεί να φανταστεί την Ουκρανία να παραχωρεί σημαντικά εδάφη εάν λάμβανε επαρκείς εγγυήσεις ασφαλείας.

“Αυτό θα μπορούσε να πάρει τη μορφή μιας εγγύησης τύπου ΝΑΤΟ: για παράδειγμα, την εγκατάσταση ενός τείχους κατά μήκος της γραμμής επαφής, το οποίο –αν η Ρωσία το παραβίαζε στο μέλλον– θα υπερασπιζόταν στρατιωτικά η Δύση. Ωστόσο, υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα για το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει κάτι τέτοιο, αλλά και για το κατά πόσο οι δυτικοί σύμμαχοι θα είχαν τη βούληση να το υποστηρίξουν”.

“Όλη αυτή η συζήτηση για συνασπισμούς των προθύμων, είτε πρόκειται για Βρετανούς, Γάλλους, άλλους στρατιώτες… μπορεί να υπάρχει κάποια διάθεση να σταλούν στρατεύματα στην Ουκρανία, αλλά δεν υπάρχει διάθεση να πολεμήσουν με τη Ρωσία. Τι θα γίνει αν δέκα από αυτούς τους στρατιώτες σκοτωθούν σε μια μάχη; Θα μπούμε σε πόλεμο με τη Ρωσία; Η μέχρι τώρα δυτική πολιτική ήταν: κάντε τα πάντα για να βοηθήσετε την Ουκρανία, αλλά μην μπλέξετε σε πόλεμο με τη Ρωσία. Και αυτό δεν φαίνεται να αλλάζει” λέει ο Shaun.

Χωρίς τέτοια εγγύηση, λέει, η Ουκρανία δεν έχει λόγο να πιστέψει ότι μια συμφωνία δεν θα καταπατηθεί ξανά σε ένα ή δύο χρόνια.

Πώς έχουν επηρεάσει οι τελευταίες εξελίξεις την αντίληψη του πολέμου στη Ρωσία

Ο Shaun λέει ότι οι ρωσικές ελίτ ήταν αρχικά απογοητευμένες και απρόθυμες όταν άρχισε ο πόλεμος. Αλλά το συναίσθημα μετατράπηκε από δυσπιστία σε μια μορφή μοιρολατρικής δέσμευσης.

Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 ως αγώνα ενάντια στη δυτική επιθετικότητα και την επέκταση του ΝΑΤΟ. “Η κοινωνία έχει κινητοποιηθεί. Πολλοί απλοί Ρώσοι έχουν πειστεί. Έχουν αποδεχθεί την ιδέα ότι αυτός είναι ένας αμυντικός πόλεμος κατά της Δύσης, όχι ένας αποικιοκρατικός πόλεμος κατά της Ουκρανίας”.

Οικονομικά, η Ρωσία βρίσκεται υπό πίεση αλλά όχι κοντά στην κατάρρευση. |Σίγουρα δεν έχεις την αίσθηση ότι ο Πούτιν πιστεύει πως πρέπει να τελειώσει τον πόλεμο αλλιώς θα αντιμετωπίσει εσωτερικές δυσκολίες”, λέει.

Ο Shaun υποστηρίζει ότι ο Πούτιν έχει δύο κακές επιλογές μπροστά του. Η συνέχιση του πολέμου επ’ αόριστον συνεχίζει να επιβαρύνει την οικονομία αλλά, από την άλλη, η λήξη του πολέμου μετά από τόσες απώλειες, χωρίς να είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς κερδήθηκε, δεν θα είναι εύκολη θυσία.

Τι σημαίνει αυτό για τον Ζελένσκι

Ο Ζελένσκι βρίσκεται στην πιο εύθραυστη στιγμή του από την εισβολή της Ρωσίας. Ένα σκάνδαλο διαφθοράς που αγγίζει άτομα κοντά του έχει εγείρει δυσάρεστα ερωτήματα.

“Στην πραγματικότητα”, λέει ο Shaun, “οι Αμερικανοί κάπως του έκαναν χάρη με το timing αυτού του νέου ειρηνευτικού σχεδίου, γιατί ακριβώς τη στιγμή που ο Ζελένσκι αντιμετώπιζε σοβαρά ερωτήματα, εμφανίστηκε αυτό που έμοιαζε με υπαρξιακή απειλή από την κυβέρνηση Τραμπ. Αυτό συσπείρωσε τον κόσμο”.

Παρά την αυξανόμενη δυσαρέσκεια με το στιλ διακυβέρνησής του, ο Shaun πιστεύει ότι δεν υπάρχει προς το παρόν διάθεση για σκληρή πολιτική αντιπαράθεση. Αλλά το ερώτημα είναι πόσο θα κρατήσει αυτό.

“Αν ήσουν ένας ουδέτερος πολιτικός στρατηγικός αναλυτής, ίσως θα τον συμβούλευες ότι το καλύτερο θα ήταν να παραιτηθεί, ώστε να τον θυμούνται ως τον ηγέτη που απέκρουσε τους Ρώσους, αντί για κάποιον που κρατήθηκε στην εξουσία εν μέσω σκανδάλων. Αλλά φυσικά δεν είναι τόσο εύκολο. Υπάρχουν πολλοί γύρω του που εξαρτώνται από αυτόν”.

Το αμερικάνικο σχέδιο ζητά να γίνουν εκλογές στην Ουκρανία μέσα σε 100 ημέρες από τη λήξη του πολέμου αλλά αυτή τη στιγμή κάτι τέτοιο δεν μοιάζει εφικτό.

“Πόσο αποσταθεροποιητικό θα είναι αυτό για μια κοινωνία όπου άνθρωποι επιστρέφουν από το μέτωπο, όλες αυτές οι πολιτικές εντάσεις που ήταν θαμμένες επειδή όλοι ήταν ενωμένοι για τον πολεμικό αγώνα – πώς θα αναδυθούν ξανά; Και αυτό φαίνεται μια αρκετά δύσκολη στιγμή για την Ουκρανία” λέει ο Shaun.

Και τώρα τι;

Η διάθεση στην Ουκρανία αυτόν τον χειμώνα είναι πιο απαισιόδοξη από οποιαδήποτε στιγμή από την αρχή της εισβολής. “Υπάρχουν όλο και περισσότερες φωνές στην ουκρανική κοινωνία που λένε ότι αυτό πρέπει κάπως να τελειώσει” λέει ο Shaun. “Αυτός ο χειμώνας είναι πιο δύσκολος από ποτέ”.

Τους δύο προηγούμενους χειμώνες υπήρχε τουλάχιστον μια αχτίδα ελπίδας. Στα τέλη του 2023, οι Ουκρανοί πίστευαν ακόμη ότι η πολυαναμενόμενη αντεπίθεση θα μπορούσε να αλλάξει την πορεία του πολέμου. Στα τέλη του 2024, υπήρχε σε ορισμένους η πίστη ότι μια νίκη του Τραμπ στις εκλογές θα έφερνε μια “μαγική λύση” που θα άλλαζε ξαφνικά την τύχη της Ουκρανίας.

“Μπαίνοντας σε αυτόν τον χειμώνα, δεν φαίνεται να υπάρχει καμία ελπίδα” λέει ο Shaun. “Δεν υπάρχει κανένα ρεαλιστικό μεσοπρόθεσμο θετικό αποτέλεσμα για την Ουκρανία”.

Προς το παρόν, το καλύτερο δυνατό σενάριο μοιάζει να είναι η συνέχιση του status quo: μια εξαντλητική, φθοράς σύγκρουση στην οποία η Ουκρανία διατηρεί την κυριαρχία της και αποτρέπει περαιτέρω εδαφική κατάρρευση.

“Με μια έννοια, αυτό είναι θετικό – και υπάρχουν σίγουρα πολύ χειρότερα αποτελέσματα από αυτό” λέει ο Shaun. “Αλλά δεν είναι και κάτι που να δίνει κίνητρο στον κόσμο να συνεχίσει”.