Η παλαιστινιακή τραγωδία και το ανέκκλητο χρέος της Ιστορίας

Καθώς το Ισραήλ βαδίζει προς την ολοκληρωτική κατάληψη της Γάζας, ίσως γινόμαστε παρατηρητές μιας από αυτές τις στιγμές που θα καταγραφούν στα μελλοντικά βιβλία Ιστορίας. Ίσως παρατηρούμε την τελευταία πράξη της επώδυνης και σταδιακής εκρίζωσης ενός πληθυσμού από ένα κομμάτι γης που κάποτε του ανήκε.

Η Ιστορία της μακρόχρονης διαμάχης Ισραήλ–Παλαιστίνης, όσο κι αν ερμηνεύεται διαφορετικά ανάλογα με την πολιτική σκοπιά που υιοθετεί κανείς, θεμελιώνεται σε μια αλληλουχία γεγονότων. Αυτά τα γεγονότα, για όποιον επιλέξει να τα επεξεργαστεί με ειλικρίνεια, δεν αφήνουν περιθώρεια για πολλαπλές ερμηνείες. Η ιστορική αναδρομή σε αυτά γεννά ένα αίσθημα ασφυξίας. Ασφυξία που προκαλείται από μια συντριπτική ασυμμετρία ισχύος μεταξύ του καταπιεστή και του καταπιεζόμενου.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκεται σε παρακμή. Το 1917, βρετανικά στρατεύματα καταλαμβάνουν εδάφη της σημερινής Παλαιστίνης, και την ίδια χρονιά δημοσιεύεται η περίφημη Διακήρυξη Μπάλφουρ, η οποία αναφέρει:  «Η Αυτού Μεγαλειότης βλέπει ευνοϊκά την εγκαθίδρυση στην Παλαιστίνη μιας εθνικής εστίας για τον εβραϊκό λαό και θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να διευκολύνει την επίτευξη αυτού του σκοπού…». Πρόκειται για τον ίδιο Μπάλφουρ του Aliens Act του 1905, νόμου που εισήχθη για να περιορίσει τη μαζική μετανάστευση Εβραίων από την Ανατολική Ευρώπη προς τη Βρετανία, καθώς διέφευγαν από τα πογκρόμ στη Ρωσία. H πληθυσμιακή κατανομή στην περιοχή το 1917 ήταν 94% Άραβες και 6% Εβραίοι.

Το 1922 η Κοινωνία των Εθνών (πρόδρομος του ΟΗΕ) αναθέτει και επισήμως τη διοίκηση της Παλαιστίνης στη Βρετανία. Και άλλες πρώην κτήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανατίθενται, μέσω «Εντολών», στους νικητές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, προκειμένου να τις επιβλέπουν έως ότου θεωρηθούν ικανές για αυτοδιάθεση.

Η εξαίρεση με την Παλαιστίνη (σημερινό Ισραήλ, Δυτική Όχθη, Λωρίδα της Γάζας και Υπεριορδανία) είναι ότι η Διακήρυξη Μπάλφουρ ενσωματώνεται στο κείμενο της Εντολής. Με άλλα λόγια, οι Βρετανοί δεσμεύονται να διευκολύνουν εβραϊκούς πληθυσμούς από όλο τον κόσμο (κυρίως από την Ευρώπη) να εποικίσουν την Παλαιστίνη. Στα χρόνια που ακολουθούν, εβραϊκοί πληθυσμοί μεταναστεύουν μαζικά στην περιοχή και αγοράζουν γη.

Οι Άραβες ζητούν να τεθούν περιορισμοί, όμως η Βρετανία αρνείται. Το 1936 οι Άραβες εξεγείρονται και οι Βρετανοί καταπνίγουν την εξέγερση. Η πληθυσμιακή κατανομή στην περιοχή το 1939 ήταν 70% Άραβες, 30% Εβραίοι.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Βρετανία αποσύρει τη στήριξή της προς τους Σιωνιστές Εβραίους, καθώς τα συμφέροντά της τής υπαγορεύουν αλλαγή πολιτικής. Αποδυναμωμένη από τον πόλεμο, αποφασίζει να επιστρέψει την Εντολή στον νεοσύστατο ΟΗΕ. Τα κράτη-μέλη αποφασίζουν, το 1947, να διχοτομήσουν την Παλαιστίνη σε δύο κράτη: εβραϊκό (στο οποίο παραχωρείται το 56% της γης) και αραβικό (στο οποίο αποδίδεται το 44%). Η πληθυσμιακή κατανομή στην περιοχή το 1947 ήταν περίπου 67% Άραβες και 33% Εβραίοι. Δηλαδή, τα 2/3 του γηγενούς πληθυσμού λαμβάνουν το 44% της Γης.

Ο εβραϊκός πληθυσμός αποδέχεται τον διαμοιρασμό· οι Άραβες τον απορρίπτουν. Ακολουθεί εξέγερση και πόλεμος. Περίπου το 90% των Αράβων που ζούσαν στην περιοχή η οποία στη συνέχεια έγινε Ισραήλ εκδιώκονται ( περί τα 750.000 άτομα). Βρισκόμαστε στο 1948, και το Ισραήλ πλέον κατέχει το 80% της Γης (έναντι του 56% που είχε αρχικά παραχωρηθεί).

Το 1967, με τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, το Ισραήλ καταλαμβάνει τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας — και ελέγχει πλέον το 100% της ιστορικής Παλαιστίνης. Από τότε ξεκινούν οι εποικισμοί στη Δυτική Όχθη, οι οποίοι, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τη Σύμβαση της Γενεύης, συνιστούν παραβίαση: «Απαγορεύεται σε μια δύναμη κατοχής να απελαύνει ή να μετακινεί τμήματα του άμαχου πληθυσμού της στο κατεχόμενο έδαφος». Ο αριθμός των Ισραηλινών εποίκων σήμερα ξεπερνά τις 500.000.

Από τότε μέχρι σήμερα, η παλαιστινιακή πολιτική διεκδίκηση παραμένει σταθερή:

• Επιστροφή των προσφύγων του 1948,
• Αποχώρηση των εποίκων από τη Δυτική Όχθη,
• Ίδρυση ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους.

Κανένα από τα αιτήματα αυτά δεν έχει ικανοποιηθεί. Οι απαντήσεις είναι γνωστές: «εθνική ασφάλεια», «έλλειψη αξιόπιστου συνομιλητή», ή η «προγονική γη του Ισραήλ» που ανάγεται στην εποχή της Ιουδαίας και της Σαμάρειας — με μικρές παραλλαγές, αναλόγως αν κυβερνά το Εργατικό Κόμμα ή το Λικούντ.

Ας κάνει κάποιος αυτή την ιστορική αναδρομή βάζοντας στη θέση του παλαιστινιακού λαού τον ελληνικό (ή οποιονδήποτε άλλον) τηρώντας τις αναλογίες πληθυσμού, γης και βίας. Θα τολμούσε να μιλήσει για «ιστορική νομιμότητα» ή «δίκαιη μεταχείριση»;

Ο εβραικός λαός είναι ίσως ο πιο κατατρεγμένος στην ανθρώπινη Ιστορία, θύμα μιας σειράς βίαιων διωγμών που κορυφώθηκαν με την κατάλυση του έσχατου ορίου ηθικής κατάπτωσης του Δυτικού πολιτισμού: το Ολοκαύτωμα. Για αυτόν ακριβώς το λόγο οι Εβραίοι ανά τον κόσμο σήμερα έχουν την απόλυτη ευθύνη να αντιταχθούν ανοιχτά στη γενοκτονία που διαπράττεται κατά των Παλαιστινίων. Για τη διάσωση του μηνύματος του Ολοκαυτώματος και για τη διάσωση της ίδιας της υπόστασης του Ισραήλ. Το χρέος της Ιστορίας είναι ανέκκλητο, και πλέον δεν εξαιρεί ούτε αυτούς που κάποτε ήταν τα θύματα.

Όσον αφορά στους μη-Ισραηλινούς που συνεχίζουν να στηρίζουν τη γενοκτονία, δύο λόγους μπορούν να επικαλεστούν: ρατσισμό στα όρια του μισανθρωπισμού, και γεωπολιτική ευθυγράμμιση με τα συμφέροντα της εκάστοτε χώρας τους.

Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις πάντως δεν υπάρχει χώρος για ηθική.

*Ο Γιώργος Σταθόπουλος εργάζεται στα κεντρικά γραφεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στη Γενεύη. Οι απόψεις που διατυπώνονται στο άρθρο είναι προσωπικές και δεν αντιπροσωπεύουν την επίσημη θέση του Οργανισμού.